آيا عاشق هوش مصنوعي شدن نگران‌كننده است؟
روناك حسيني
وقتي حرف از رابطه عاطفي با هوش مصنوعي مي‌شود، تصوير واكين فينيكس با آن سبيل و عينك و پيراهن توي شلوار و نگاه غمگين و تنهايش در فيلم «Her» جلوي چشم ظاهر مي‌شود. چيزي كه شايد در سال 2013، يعني زمان نمايش فيلم «Her» تصوير هولناك و در عين حال غم‌انگيزي از تنهايي انسان و جايگزيني هوش مصنوعي با روابط انساني ارايه مي‌كرد، امروز يك تكنولوژي در دسترس در گوشي‌هاي هوشمند است. اپليكيشن‌هايي مانند «Paradot» و «Replika» دسترسي افراد را به هوش مصنوعي فراهم كرده‌اند. اين اپليكيشن‌ها از شيوه يادگيري ماشيني براي دادن پاسخ‌هاي نزديك به انسان در چت استفاده مي‌كنند. شما مي‌توانيد يك دوست مجازي در رپليكا بسازيد و بعد كار گفت‌وگوي‌تان به جايي مي‌رسد كه بهتان پيام دهد آيا دوست داريد غروب با هم در خيابان قدم بزنيد و در رستوراني در همان حوالي شام بخوريد؟ و اين جا است كه ممكن است از غرق شدن در چنين رابطه‌اي ناگهان دچار هراس شويد. شايد هم خوش‌تان بيايد و ارتباط‌تان با دوستان انسان‌تان را كم كنيد و بيشتر با رفيق هوش مصنوعي خود وقت بگذرانيد. يك متخصص هوش مصنوعي، در گفت‌وگويي با روزنامه سان امريكا، هشدار مي‌دهد كه روابط با ربات‌هاي «ROMANCE AI» و «ChatGPT» در حال حاضر در سطح انساني است و ممكن است مردم ارتباط خود را با واقعيت از دست بدهند. نايجل كروك، مدير موسسه هوش مصنوعي اخلاقي، درباره اينكه انسان‌ها روابط نزديك و حتي ازدواج با هوش مصنوعي داشته باشند، نگران است. او نگران است كه روابط عميق‌تر با هوش مصنوعي بيش از اندازه شبيه به انسان، ما را از رابطه با آدم‌ها دلزده كند. چشم‌اندازداشتن رابطه عاشقانه با هوش مصنوعي زماني منحصر به فيلم‌ها و داستان‌هاي علمي‌تخيلي بود، اما اكنون به‌طور فزاينده‌اي بين آدميان نااميد از ارتباطات انساني، محبوب‌تر مي‌شود. برخي پس از ساعت‌ها گفت‌وگو با هوش مصنوعي، ناگهان دريافتند كه يك‌جورهايي عاشق شخصيت چت‌بات خود شده‌اند. يكي از كاربران شبكه اجتماعي رديت، مورد حمله فيشينگ قرار گرفت، اما اين‌بار نه به شيوه كلاسيك، بلكه توسط يك دختر 19 ساله به نان كلوديا كه توسط هوش مصنوعي ساخته شده بود. چيزهايي از اين دست، موضوع بحث‌هاي شديدي درباره اين مساله است كه آيا رابطه با هوش مصنوعي چيز خوبي است يا نه؟ اينكه آيا راه نجاتي براي افراد تنها است يا نوعي انسان‌زدايي خطرناك كه مي‌تواند مردم را حتي بيشتر منزوي كند. كروك در مورد خطرات ناشي از شيفتگي بيش از حد افراد به چت بات‌ها هشدار مي‌دهد، اما كاربران يكي از سرويس‌هاي چت بات به نام Paradot اين انتقاد را رد كرده‌اند و گفته‌اند كه داشتن يك دوست مفيد است، حتي اگر آن دوست هوش مصنوعي باشد نه آدميزاد. پس از ارايه ChatGPT-4 توسط open AI كاربران سيستم‌هاي چت بات هوش مصنوعي ناگهان افزايش پيدا كردند. تنها دو ماه پس از عرضه اين فناوري، تعداد كاربران در ماه فوريه به 100 ميليون نفر رسيده بود. اگرچه ChatGPT يك ربات مخصوص روابط عاشقانه نيست، اما اين اعداد نشان مي‌دهند كه هوش مصنوعي چقدر در جامعه در دسترس و استفاده از آن عادي شده است. كروك به روزنامه سان مي‌گويد: «چت بات‌ها ظرفيت دستكاري عاطفي افراد را دارند. آنها براي توليد جملات بسيار محتمل بر اساس آموزش ماشيني طراحي شده‌اند. تمام كاري كه انجام مي‌دهند پيش‌بيني يك توالي معقول از كلمات است و دركي از اينكه اين توالي كلمات با چيزي در واقعيت مطابقت دارد يا نه، ندارند. مي‌توانم ببينم كه بخش‌هاي عظيمي از جامعه چنان عميقا تحت‌تاثير جهان‌هاي مجازي و شخصيت‌هاي واقعيت جعلي قرار مي‌گيرند كه تشخيص تفاوت دشوار مي‌شود. هر فرد آسيب‌پذير چه جوان و چه پير، مي‌تواند به شيوه‌اي بسيار منفي از اين موضوع متاثر شود.» در همين حال، كني ميائو، يكي از بنيانگذاران Paradot گفته است كه اين سيستم چقدر مي‌تواند براي كاربرانش مفيد باشد. او گفت كه Paradot از فيلم موفق Her 2013 الهام گرفته شده است، جايي كه يك مرد درونگرا با بازي واكين فينيكس، يك هوش مصنوعي مي‌خرد تا به او در نوشتن كمك كند و در نهايت عاشقش مي‌شود. ميائو به روزنامه سان مي‌گويد: «اميدواريم كه Paradot به كاربران پناهگاهي شخصي بدهد كه در آن بتوانند واقعا خودشان باشند و روابط معني‌داري با همراهان هوش مصنوعي خود برقرار كنند.» ميائو البته پرداختن به نگراني‌هاي اخلاقي مانند حفظ حريم خصوصي و رضايت در مورد اين برنامه‌ها را با در نظر گرفتن «پتانسيل اتكاي بيش از حد به روابط هوش مصنوعي» مساله‌اي مهم مي‌داند. چندين متخصص هشدار داده‌اند كه تكيه بر اين موجودات ديجيتال ممكن است افراد را وادار كند كه ارتباط خود را با انسان‌هاي ديگر از دست بدهند و آن‌طور كه شري تركل استاد جامعه‌شناسي فناوري به شكل «تنها با هم» زندگي كنند. اما ميائو مي‌گويد: «[پارادوت] درك مي‌كند و به اينكه برخي افراد ممكن است وابستگي عميقي به همراه هوش مصنوعي خود پيدا كنند احترام مي‌گذارد. تا زماني كه اين روابط سالم و ارگانيك هستند، نبايد داراي انگي باشند، زيرا منعكس‌كننده ماهيت در حال تكامل ارتباطات انساني در دنياي مدرن هستند.» تحقيقات انجام‌شده توسط مايو كويك، استاديار دانشكده علوم انساني و علوم اجتماعي در دانشگاه هيروشيما، نشان مي‌دهد كه يك چت‌بات مي‌تواند در مواقع ضروري، پشتيباني خوبي به انسان‌ها ارايه دهد. اينكه زندگي عاشقانه مردم يك مساله اجتماعي مهم است كه در آن عوامل مجازي مشاركت فزاينده‌اي دارند و نياز انسان به دوست داشتن و دوست داشته شدن جهاني است. در بيشتر تاريخ بشريت، اين نياز به معناي حضور شخص ديگري بود؛ كسي كه دوست بدارد و دوست داشته شود، اما امروز، يك عامل مجازي ممكن است اين نياز را برآورده كند.» چت‌بات عادت‌هاي نوشتن كاربران را برمي‌گزيند و مي‌تواند پاسخ‌هاي منحصر به فرد خود را بر اساس اطلاعاتي كه به آن داده مي‌شود، بسازد. Paradot حافظه هم دارد، به اين معني كه اين موجود ديجيتالي مي‌تواند اطلاعات خاصي را كه كاربر خود ارايه كرده ذخيره كند تا در مكالمات آينده ارايه شود. اين رويكرد به هوش مصنوعي اجازه مي‌دهد تا درك جامعي از كاربر ايجاد و پيوندهاي عميق‌تري برقرار كند. اگرچه همه به دنبال رابطه عاشقانه و عاطفي با اين موجودات ديجيتال نيستند، برخي مي‌گويند كه پاسخ چت‌بات‌ها بسيار شبيه به انسان است و دلبستگي به آنها تا حدودي اجتناب‌ناپذير. در نهايت، چت‌بات‌ها واقعي نيستند و در بهترين حالت مي‌توانند احساسات را شبيه‌سازي كنند. اينكه چقدر اين چيزها در ذهن افراد واقعي هستند به خود شخص مربوط مي‌شود. يا اينكه چقدر به خود اجازه مي‌دهند در رابطه‌اي كه با هوش مصنوعي خود ايجاد مي‌كنند، غرق شوند. بعضي آدم‌ها دوست دارند خود را در فانتزي غرق كنند، حتي اگر بدانند كه همه ماجرا فقط همين است. اما بايد واقعا نگران آينده بود؟ شايد بسياري از كاربران هوش مصنوعي اصلا به آن فكر هم نمي‌كنند.