آيا ضدحمله اوكرايني‌ها مي‌تواند تغيير‌دهنده بازي جنگ باشد؟
معادله بي‌پاسخ پايان جنگ اوكراين
گروه جهان
ايالات متحده و متحدان غربي اين كشور در حالي همه طرح‌هاي صلح پيشنهادي- به ويژه طرح صلح چين - را غيرقابل قبول ارزيابي مي‌كنند كه اميدوارند ضدحمله اوكراين شرايط بهتري را براي گفت‌وگو با روسيه در خصوص پايان جنگ اوكراين فراهم كند.
از ماه‌ها قبل بسياري از كارشناسان نظامي در انتظار ضدحمله از پيش برنامه‌ريزي شده اوكراين بودند و پيش‌بيني مي‌شد كه اين ضدحمله با توجه به تسليحات پيشرفته‌اي كه اوكراين از كشورهاي غربي تحويل گرفته است، يك ضدحمله بزرگ باشد. در روزهاي اخير اوكراين توانسته پس از ماه‌ها پيشروي‌هاي كوچكي در مناطق شرقي از جمله باخموت داشته باشد، اما هنوز روشن نيست اهداف تعيين شده براي اين ضدحمله چه اهدافي هستند و اين ضدحمله چه ابعادي خواهد داشت.
با اين توصيف، مشخص نيست مقام‌هاي غربي موفقيت در اين ضدحمله را كه احتمالا مدت‌ها به طول بينجامد چگونه تعريف خواهند كرد و چطور نتايج اين ضدحمله مي‌تواند بر سياست‌هاي كرملين و تغيير شرايط مطرح‌شده از جانب مسكو اثرگذار باشد.
تاكنون هيچ نشانه‌اي از تمايل ولاديمير پوتين، رييس‌جمهوري روسيه به عقب‌نشيني از پيش‌شرط‌هاي مطرح شده از سوي روسيه و آغاز مذاكرات صلح ديده نشده است. الكسي ددوف، سفير روسيه در تهران اوايل ارديبهشت ماه در گفت‌وگويي شروط روسيه براي گفت‌وگوهاي صلح را چنين توصيف كرد: «اول از همه، خصومت نيروهاي مسلح اوكراين و اقدام غرب در تحويل تسليحات به اوكراين بايد متوقف شود. سپس خروج مزدوران بين‌المللي از خاك اين كشور، موضع بي‌طرف و غير بلوكي اوكراين، امتناع آن از ورود به ناتو و اتحاديه اروپا و تاييد وضعيت غيرهسته‌اي اوكراين و به رسميت شناختن واقعيت‌هاي سرزميني جديد اوكراين توسط كي‌يف و جامعه بين‌المللي است. در اين ميان، غيرنظامي كردن و تصفيه اوكراين از نازي‌ها، حمايت از حقوق مردم روسي زبان، اقليت‌هاي ملي و لغو تحريم‌ها نيز مطرح است.»
از سوي ديگر تلاش‌هاي چين براي راضي كردن طرف‌هاي غربي به ميانجيگري پكن براي پايان دادن به جنگ اوكراين هنوز نتيجه‌اي در پي نداشته است. پكن سعي دارد كشورهاي اروپايي را راضي كند كه بر مبناي طرح صلح 12 ماده‌اي چين، شرايط را براي آغاز گفت‌وگوهاي صلح ميان روسيه و اوكراين فراهم كنند. چين گانگ، وزير امور خارجه چين نيز به همين منظور در يك هفته اخير سفرهايي را به كشورهاي اروپايي داشت. اروپايي‌ها معتقدند طرح چين كه يكي از نزديك‌ترين متحدان روسيه به حساب مي‌آيد در بهترين شرايط تنها به فريز كردن وضعيت در اوكراين منجر خواهد شد.
در واشنگتن هم انعطافي در مواضع كاخ سفيد در قبال مساله اوكراين ديده نمي‌شود. آنتوني بلينكن، وزير امور خارجه ايالات متحده هفته گذشته با همتايان بريتانيايي و اسپانيايي خود ديدار كرد تا درباره ارسال كمك‌هاي نظامي به اوكراين با آنها بحث و گفت‌وگو كند. او در كنفرانس خبري مشترك با جيمز كلورلي، وزير امور خارجه بريتانيا گفت كه اوكرايني‌ها «آنچه براي ادامه بازپس‌گيري مناطق اشغال شده توسط روسيه طي 14 ماه گذشته نياز است در اختيار دارند.» وزير خارجه بريتانيا نيز در اين نشست صحبتي درباره ديپلماسي با روسيه مطرح نكرد و صرفا به اظهارنظر در خصوص حمايت نظامي از اوكراين پرداخت: «ما بايد به حمايت از آنها ادامه بدهيم، بدون توجه به اينكه ضدحمله آتي چه دستاوردهاي بزرگي خواهد داشت، چراكه تا وقتي اين مناقشه حل و فصل نشده و البته به روشي مناسب حل‌وفصل نشده باشد، هيچ چيز تمام نشده است.»
مقام‌هاي اوكرايني هم مي‌گويند آنها تا زماني كه نيروهاي نظامي روسيه از مناطق اشغال شده خارج نشوند با گفت‌وگو موافقت نخواهند كرد.
روزنامه نيويورك‌تايمز به نقل از منابعي درون دولت امريكا نوشته است كه دستياران بايدن در حال جست‌وجوي راه‌هاي احتمالي براي پايان دادن به جنگ هستند؛ راه‌هايي كه براي هر دو طرف جنگ يعني كي‌يف و مسكو قابل قبول باشد.
آدام اسميت، از دموكرات‌هاي ارشد كميته نيروهاي مسلح مجلس نمايندگان امريكا در اين باره گفته است: «من مي‌دانم كه تعدادي از مقام‌هاي ارشد دولت به‌طور منظم درباره اينكه صلح در نهايت بايد چه شكل و شمايلي داشته باشد با مقام‌هاي اوكرايني گفت‌وگو دارند. همان‌گونه كه همزمان درباره تسليحاتي كه بايد براي اوكراين ارسال شود تا بتواند خاك خود را باز پس گيرد، گفت‌وگو مي‌كنند.»
از نگاه مقام‌هاي امريكايي و اروپايي جدي‌ترين اميدي كه براي اوكراين وجود دارد، اين است كه آنها بتوانند در طول ضدحمله دستاوردهاي قابل توجهي كسب كنند و اين دستاوردها اهرم‌هاي قوي‌تري را براي مذاكرات احتمالي در اختيار كي‌يف قرار دهد.
چالش‌هاي مهمي بر سر راه اين ايده وجود دارد. از يك سو بخش بزرگي از افكار عمومي در اوكراين تمايلي به سازش با مهاجمان روسي ندارند و از سوي ديگر هيچ تضميني وجود ندارد كه حتي با تحميل شكست‌هاي بزرگ‌تر به ارتش روسيه، ولاديمير پوتين قانع شود كه مسكو امكان پيروزي در اين جنگ فرسايشي را ندارد و حاضر به چشم‌پوشي از شروط پيشين شود.
آوريل هينز، مدير اطلاعات ملي امريكا هفته گذشته در كنگره گفت كه پوتين جاه‌طلبي‌هاي كوتاه‌مدت خود در اوكراين را كاهش داده و از همين رو احتمال اينكه در سال جاري در ميز مذاكره امتياز بدهد اندك خواهد بود. يك مقام ارشد ديگر دولت امريكا هم باور دارد هر اندازه هم شكست‌هاي روسيه بزرگ باشد پوتين اين شانس را دارد كه با يك فراخوان عمومي گسترده‌تر درصدد جبران شكست‌هاي خود برآيد.
يكي ديگر از مواردي كه روسيه در نظر مي‌گيرد انتخابات رياست‌جمهوري 2024 است كه امكان دارد يك جمهوري‌خواه تندرو مانند ترامپ در آن به قدرت برسد و ايالات متحده به يك‌باره حمايت‌هاي مالي و نظامي به اوكراين را قطع كند.
خانم هينز تاكيد دارد كه روسيه بي‌ميل نيست از يك پيشنهاد آتش‌بس براي «خريدن زمان» و «بازيابي قدرت نظامي» خود بهره گيرد و كرملين معتقد است اين وقفه مي‌تواند از حمايت كشورهاي غربي از اوكراين بكاهد. به گفته او، پوتين همچنين از فرصت اعلام پيروزي براي مناطقي كه تحت اشغال باقي‌مانده‌اند، استفاده خواهد كرد تا قدرت خود را در داخل افزايش دهد.
تحليلگران هشدار مي‌دهند كه اگر اوكراين در ضدحمله پيش‌رو و طي ماه‌هاي آينده نتواند دستاوردهاي مهمي داشته باشد، امكان دارد كه مقام‌هاي اروپايي و امريكايي ولوديمير زلنسكي، رييس‌جمهور اوكراين را به مذاكره با روسيه تشويق كنند.
با اين حال برخي كارشناسان با بدبيني نسبت به اين ايده نگاه مي‌كنند. آلينا پولياكووا، رييس مركز تحليل سياست اروپا مي‌گويد: «همواره اين ميل در بعضي سياستمداران وجود داشته كه وقتي اوكراين نمي‌تواند در بازپس‌گيري مناطق اشغال شده موفق باشد- يا حتي مي‌تواند موفق باشد- بگويند زمان مذاكره و جست‌وجو براي راه‌حل سياسي فرا رسيده است. من شخصا به اين ديدگاه بدبين هستم و آن را شوكه‌كننده مي‌دانم.» پولياكووا معتقد است: «چشم‌پوشي از مناطق اشغال شده باعث مي‌شود حمله به اوكراين دستاورد با ارزشي براي پوتين داشته باشد و ديگر كشورها نظير چين را تشويق خواهد كرد تا در اين مسير گام بگذارند. از طرفي، به اين معنا خواهد بود كه غرب اراده‌اي براي پيگيري جنايات جنگي و نقض حقوق بشر از سوي دولت روسيه را ندارد.»
در ميان مقام‌هاي ارشد امريكا هم اختلاف‌نظر محسوس است. ژنرال مارك ميلي، رييس ستاد كل ارتش امريكا يكي از كساني است كه به‌طور جدي تاكيد دارد اوكراين و روسيه بايد گزينه مذاكره را در نظر بگيرند و معتقد است ادامه‌دار شدن اين جنگ فرسايشي مي‌تواند خسارت‌هاي جبران‌ناپذيري در پي داشته باشد. در مقابل بلينكن تصريح مي‌كند كه هيچ تغيير معناداري در نگرش روسيه و پوتين به ديپلماسي ايجاد نشده است. به باور او اوكراين بايد تا جايي كه مي‌تواند مناطق اشغال شده را پس بگيرد تا نگاه روسيه به مذاكره تغيير كند.
از نگاه مقام‌هاي امريكايي و اروپايي جدي‌ترين اميدي كه براي اوكراين وجود دارد، اين است كه آنها بتوانند در طول ضدحمله دستاوردهاي قابل توجهي كسب كنند و اين دستاوردها اهرم‌هاي قوي‌تري را براي مذاكرات احتمالي در اختيار كي‌يف قرار دهد
چالش‌هاي مهمي بر سر راه اين ايده وجود دارد. از يك سو بخش بزرگي از افكار عمومي در اوكراين تمايلي به سازش با مهاجمان روسي ندارند و از سوي ديگر هيچ تضميني وجود ندارد كه حتي با تحميل شكست‌هاي بزرگ‌تر به ارتش روسيه، ولاديمير پوتين قانع شود كه مسكو امكان پيروزي در اين جنگ فرسايشي را ندارد و حاضر به چشم‌پوشي از شروط پيشين شود
آوريل هينز، مدير اطلاعات ملي امريكا هفته گذشته در كنگره گفت كه پوتين جاه‌طلبي‌هاي كوتاه‌مدت خود در اوكراين را كاهش داده و از همين رو احتمال اينكه در سال جاري در ميز مذاكره امتياز بدهد، اندك خواهد بود. يك مقام ارشد ديگر دولت امريكا هم باور دارد هر اندازه هم شكست‌هاي روسيه بزرگ باشد پوتين اين شانس را دارد كه با يك فراخوان عمومي گسترده‌تر درصدد جبران شكست‌هاي خود برآيد