روسای جمهوری سوريه و اوكراين ديروز در نشست سران عرب شركت كردند
دو مهمان ويژه جده
شهاب شهسواري
بعد از هفته‌ها گمانه‌زني، بشار اسد، رييس‌جمهور سوريه براي شركت در نشست سران اتحاديه عرب، روز گذشته وارد جده شد، مورد استقبال محمد بن سلمان، وليعهد و حاكم بالفعل عربستان سعودي قرار گرفت و در كنار ديگر رهبران كشورهاي عربي در عكس دسته‌جمعي سران حاضر شد. اين نخستين حضور رسمي رهبر سوريه در جمع رهبران كشورهاي عربي از زمان آغاز بحران سوريه در سال ۲۰۱۱ است. اكثر رهبران حاضر در نشست اتحاديه عرب در سخنراني‌هاي خود از حضور سوريه در اين نشست استقبال كردند. ديگر مهمان ويژه نشست سران اتحاديه عرب در جده، ولوديمير زلنسكي، رييس‌جمهور اوكراين بود كه از كشورهاي عربي خواست «هر اندازه هم روسيه تلاش مي‌كند، مستقل باقي بمانند.» زلنسكي به همراه جمعي از مسلمانان تاتار اهل شبه جزيره كريمه به جده سفر كرده و از كشورهاي عربي خواسته است تا از جامعه مسلمانان اوكراين به عنوان بخشي جدايي‌ناپذير از جامعه مسلمانان حمايت كنند.
بشار اسد، رييس‌جمهور سوريه در حالي ديروز در نشست سران اتحاديه عرب حاضر شد كه همچنان تعدادي از كشورهاي عربي به ويژه قطر با بازگشت سوريه به اين اتحاديه مخالف بودند. قاسم محبعلي، ديپلمات بازنشسته و مديركل پيشين غرب آسياي وزارت امور خارجه به «اعتماد» مي‌گويد: «حضور بشار اسد در نشست سران اتحاديه عرب، خواست عربستان بود و رياض از ميزباني خود در اين اجلاس استفاده كرد تا بشار اسد را به اين اجلاس دعوت كند، در حالي كه در جهان عرب اختلاف‌هاي زيادي در مورد سرنوشت سوريه وجود دارد.» محبعلي در پاسخ به اين سوال كه حضور اسد در نشست اتحاديه عرب به معناي عادي‌سازي كامل روابط كشورهاي عربي با دمشق است يا نه، مي‌گويد: «بايد صبر كرد تا ببينيم روشي كه در مورد سوريه دنبال مي‌شود چگونه خواهد بود. مسائل سوريه هنوز حل و فصل نشده است، مساله آوارگان سوريه، مساله حضور امريكا در خاك اين كشور و اشغال بخش‌هايي از خاك اين كشور توسط نيروهاي خارجي علاوه بر حضور روسيه و ايران و مساله كردها، همچنان حل نشده باقي مانده‌اند.»
بن سلمان: اجازه نمي‌دهيم منطقه به ميداني براي نزاع و جنگ تبديل شود
محمد بن سلمان، وليعهد عربستان در سخنراني خود در نشست ديروز اتحاديه عرب گفت: «ما از حضور بشار اسد، رييس‌جمهور سوريه در اين نشست بسيار خرسند هستيم و اميدواريم كه بازگشت سوريه به اتحاديه عرب در حمايت از امنيت سوريه نقش داشته باشد.» وليعهد عربستان گفت: «اميدواريم بازگشت سوريه به اتحاديه عرب به پايان بحران در اين كشور منجر شود.» وي تاكيد كرد: «ما هرگز اجازه نمي‌دهيم منطقه به ميداني براي نزاع و جنگ تبديل شود. اين همه سال نزاع و درگيري كه ملت‌هاي ما از آن رنج بردند براي ما كافي است. ما تلاش خود را براي كمك به طرف‌هاي يمني براي حل بحران در اين كشور افزايش مي‌دهيم.»
قاسم محبعلي به «اعتماد» مي‌گويد: «عربستان سعودي، سياستي متفاوت را نسبت به گذشته در منطقه دنبال مي‌كند. بيشتر رهبران عربي نگاه سنتي به سياست منطقه‌اي داشتند و دنبال جاه‌طلبي‌هاي سرزميني بودند. از جمال عبدالناصر گرفته تا صدام و حافظ اسد، نگاه اغلب رهبران قدرتمند عربي به منطقه جاه‌طلبانه و ژئوپليتيك بود. به نظر مي‌رسد كه عربستان سعودي در حال عبور از اين سياست‌هاست و دنبال تبديل شدن به يك قدرت توسعه‌يافته و قدرت اقتصادي است. محمد بن سلمان ترجيح مي‌دهد كه قدرتش را در منطقه از طريق اقتصاد، فناوري، گردشگري و سرمايه‌گذاري نمايش دهد. اين رويكرد نيازمند ثبات، امنيت و حذف درگيري‌ها و تهديدهاي منطقه‌اي است. به همين دليل رهبران كنوني عربستان تلاش مي‌كنند كه با همه طرف‌ها در منطقه رابطه برقرار كنند. در ماه‌هاي اخير شاهد آغاز فرآيند عادي‌سازي روابط عربستان با تهران و دمشق بوديم و از سوي ديگر در قبال رژيم اسراييل هم رويكرد تند گذشته را كنار گذاشته است. رياض در خارج از منطقه هم با روسيه، چين و همه قدرت‌هاي بين‌المللي روابط سازنده‌اي را برقرار كرده است.»
بشار اسد، رييس‌جمهور سوريه نيز در سخنراني خود در نشست ديروز ضمن توصيف كشورش به «قلب عربيت» گفت: «من از روساي هيات‌هايي كه محبت عميق خود را نسبت به سوريه ابراز كردند، تشكر مي‌كنم. همكاري‌هاي مشترك عربي، براي فعال كردن نقش ما در حل بحران‌ها و مسائل، نيازمند ديدگاه‌ها، اهداف و راهبردهاي مشترك است.» به گزارش فارس، اسد تاكيد كرد: «ما در مقابل فرصتي تاريخي براي تنظيم مجدد سازوكارهاي بيت عربي با كمترين ميزان از مداخله خارجي هستيم. آشتي‌هايي كه صورت گرفت، فرصتي تاريخي براي رسيدگي مجدد به امور خودمان بدون دخالت خارجي است. دنيا بايد مسائل داخلي را به مردم خودمان بسپارد؛ ما هر گونه دخالت خارجي را رد مي‌كنيم.» وي در پايان خاطرنشان كرد: «اميدوارم اين اجلاس سرآغاز مرحله جديدي از اقدام مشترك اعراب براي همبستگي ميان ما باشد تا به جاي جنگ و ويراني، به صلح در منطقه، توسعه و رفاه برسيم.»
قاسم محبعلي، مديركل پيشين غرب آسياي وزارت امورخارجه در گفت‌وگو با «اعتماد» با اشاره به مخالفت امريكا با بازگشت سوريه به جهان عرب گفت: «انتقادهاي امريكايي‌ها از روند عادي‌سازي روابط كشورهاي عربي با سوريه ادامه خواهد داشت. هر چند ممكن است كه امريكايي‌ها و اسراييلي‌ها از درون چندان نسبت به اين موضوع ناراضي نباشند، اما اين تحفظ را نگه مي‌دارند تا بتوانند فشار خود را به كشورهاي عربي براي مجبور كردن سوريه به تن دادن به قطعنامه‌هاي شوراي امنيت ادامه دهند.»
استقبال رهبران عربي از بازگشت سوريه به اتحاديه عرب
سران كشورهاي عربي حاضر در اجلاس ديروز، در سخنراني‌هاي خود از بازگشت سوريه به اتحاديه عرب استقبال كردند. به گزارش خبرگزاري رسمي سوريه (سانا)، عبدالله دوم، پادشاه اردن، در سخنراني خود در اجلاس اتحاديه عرب گفت: «امروز، ما از بازگشت سوريه به اتحاديه عرب به عنوان گامي مهم استقبال مي‌كنيم كه اميدواريم به تلاش‌ها براي پايان دادن به بحران كمك كند و بر اهميت تقويت مسير سياسي و تلاش‌هاي عرب براي حل بحران و رسيدگي به پيامدهاي آن تاكيد مي‌كنيم.» عبدالفتاح سيسي، رييس‌جمهور مصر هم در سخنان خود در اين نشست تصريح كرد: «بازگشت سوريه به اتحاديه عرب به منزله فعال كردن نقش عرب و آغاز روند عربي براي حل بحران در آن است.» سيسي تاكيد كرد: «تكيه بر تلاش‌هاي مشترك عرب و همكاري بين ما براي تدوين راه‌حل‌ها به وظيفه ما تبديل شده است.» شيخ مشعل الاحمد الجابر الصباح، وليعهد كويت در نشست ديروز گفت: «ما از بازگشت سوريه به اتحاديه عرب استقبال مي‌كنيم و اميدواريم كه اين نقطه آغازي براي پايان دادن به بحران در اين كشور باشد. ما موضع قاطع خود را در مورد نياز به تلاش براي ارايه كمك‌هاي بشردوستانه به مردم سوريه تاكيد مي‌كنيم.» وليعهد كويت تصريح كرد: «ما هر گونه مداخله خارجي در امور داخلي سوريه را رد و موضع خود را در مورد نياز به حفظ حاكميت و تماميت ارضي سوريه تاكيد مي‌كنيم.»
محمد ولد شيخ الغزواني، رييس‌جمهور موريتاني نيز گفت: «بازگشت كشور برادر سوريه به آغوش عربي را ارج مي‌نهم و اميدوارم كه سوريه نقش اصلي و تاريخي خود در تقويت كار عربي مشترك را باز پس بگيرد و همچنين به برادرم عاليجناب رييس‌جمهور بشار اسد خوش آمد مي‌گويم.» محمود عباس، رييس تشكيلات خودگردان فلسطيني نيز تصريح كرد: «ما به آقاي رييس‌جمهور بشار اسد، رييس‌جمهوري عربي سوريه به عنوان برادر عزيز ميان خانواده و برادرانش خوش آمد مي‌گوييم.» محمد شياع السوداني، نخست وزير عراق در سخنراني خود در نشست اتحاديه عرب تاكيد كرد: «از بازگشت سوريه به جايگاه عادي خود در اتحاديه عرب استقبال مي‌كنم، اين گامي است كه ما از ابتدا از آن حمايت كرده‌ايم.»
نجيب ميقاتي، نخست وزير دولت پيشبرد امور لبنان در سخنراني خود تاكيد كرد: «ما از بازگشت ملت خواهرمان سوريه براي ايفاي نقش كامل خود در اتحاديه كشورهاي عربي قدرداني مي‌كنيم.» اسعد بن طارق آل سعيد، معاون نخست وزير عمان در سخنراني خود تاكيد كرد: «ما از، ازسرگيري مشاركت فعال جمهوري عربي سوريه برادر در كار اتحاديه عرب استقبال مي‌كنيم و از مشاركت جناب بشار اسد، رييس‌جمهور در اين نشست ابراز خرسندي مي‌كنيم با اطمينان كامل كه سوريه به جايگاه خود باز خواهد گشت.»
حضور رييس‌جمهور اوكراين در نشست اتحاديه عرب
مهمان ويژه ديگر سي و دومين اجلاس سران اتحاديه عرب، ولوديمير زلنسكي، رييس‌جمهور اوكراين بود كه در مقابل رهبران كشورهاي عربي سخنراني كرد. وي در سخنراني خود گفت: «ما هرگز جنگ را انتخاب نكرده‌ايم. نيروهاي ما به سرزمين‌هاي ديگر نرفته‌اند. ما به دنبال ضميمه كردن و غارت كردن منابع ملت ديگر نيستيم. اما هيچ‌گاه در مقابل خارجي‌ها يا استعمارگران تسليم نمي‌شويم. به همين دليل است كه مي‌جنگيم.» وي تاكيد كرد: «مهم‌ترين پيامي كه مي‌خواهم در جده برسانم، اين است كه به ما براي حفاظت از مردمان‌مان ازجمله جامعه مسلمانان اوكراين كمك كنيد.» زلنسكي خطاب به رهبران عربي گفت: «متاسفانه برخي در جهان و حتي در ميان شما گروهي هستند كه چشمان‌شان را در مقابل ضميمه كردن غيرقانوني سرزمين‌ها بسته‌اند. من مي‌خواهم تا همگي نگاهي صادقانه بيندازند، بدون توجه به اينكه چقدر روسيه تلاش مي‌كند تا تاثير بگذارد، بايد استقلال وجود داشته باشد.»
محمد بن سلمان نيز در اين خصوص گفت: «ما از تلاش‌هاي بين‌المللي براي حل بحران اوكراين حمايت كرده و آماده ميانجيگري ميان روسيه و اوكراين هستيم. ما همچنين اميدواريم كه بيانيه جده در كمك به طرف‌هاي درگير در سودان نقش داشته باشد. ما از امضاي بيانيه جده توسط طرف‌هاي درگير سوداني استقبال مي‌كنيم.»
قاسم محبعلي به «اعتماد» مي‌گويد: «عربستان سعودي دنبال ايجاد يك نقش بين‌المللي براي خود است. رياض تلاش مي‌كند كه با دعوت از زلنسكي به انتقادهاي غربي‌ها در مورد همكاري عربستان با روسيه در كاهش سقف توليد نفت خام اوپك پلاس در يك‌سال گذشته پاسخ دهد و توازن ايجاد كند.» وي معتقد است: «علاوه بر اين دعوت از بشار اسد كه مي‌تواند باعث انتقادهاي بيشتر غربي‌ها از عملكرد عربستان شود، باعث شده است كه سعودي‌ها تصميم بگيرند با دعوت از زلنسكي، به نوعي موازنه مثبتي با همه طرف‌ها ايجاد كنند.»
حضور بشار اسد در نشست سران اتحاديه عرب، خواست عربستان بود و رياض از ميزباني خود در اين اجلاس استفاده كرد تا بشار اسد را به اين اجلاس دعوت كند، در حالي كه در جهان عرب اختلاف‌هاي زيادي در مورد سرنوشت سوريه وجود دارد.
عربستان دنبال تبديل شدن به يك قدرت توسعه‌يافته و قدرت اقتصادي است. محمد بن سلمان ترجيح مي‌دهد كه قدرتش را در منطقه از طريق اقتصاد، فناوري، گردشگري و سرمايه‌گذاري نمايش دهد. اين رويكرد نيازمند ثبات، امنيت و حذف درگيري‌ها و تهديدهاي منطقه‌اي است.
دعوت از زلنسكي كه مي‌تواند باعث انتقادهاي بيشتر غربي‌ها از عملكرد عربستان شود، باعث شده است كه سعودي‌ها تصميم بگيرند با دعوت از زلنسكي، به نوعي موازنه مثبتي با همه طرف‌ها ايجاد كنند.