معناي تداوم رياست‌جمهوري رجب طيب اردوغان براي شوراي همكاري خليجفارس چيست؟
آغاز تابستان داغ روابط
پيروزي رجب طيب اردوغان، رييس‌جمهور تركيه در دور دوم انتخابات بي‌سابقه تركيه در 28 مه مورد استقبال مقامات شوراي همكاري خليجفارس (GCC) قرار گرفت، زيرا باعث ايجاد حس تداوم و تقويت روابط بين آنكارا و بلوك شرق و همچنين شش عضو شوراي همكاري مي‌شود.
شيخ تميم بن حمد آل ثاني، امير قطر، اولين رييس دولت خارجي بود كه به اردوغان كه سومين دوره رياست‌جمهوري خود را آغاز كرد، تبريك گفت و ساير رهبران خليجفارس نيز به سرعت از او پيروي و تمايل خود را براي تقويت روابط با تركيه ابراز كردند.
انتظار مي‌رود اردوغان 69 ساله كه حكومت دو دهه‌اش براي پنج سال ديگر تمديد مي‌شود، به‌زودي از خليجفارس بازديد كند تا نشان دهد اعضاي شوراي همكاري خليجفارس چقدر در دستور كار سياست خارجي تركيه نقش مهمي داشته‌اند. از هم‌اكنون تا سال 2028، كشورهاي شوراي همكاري خليجفارس مي‌توانند در معاملات خود با آنكارا انتظار تجارت معمولي را داشته باشند. اتحاد قوي تركيه با قطر احتمالا به تعميق ادامه خواهد داد، درحالي كه اردوغان همچنين به دنبال گسترش روابط با عربستان سعودي و امارات متحده عربي است زيرا نزديك شدن آنكارا به رياض و ابوظبي ادامه دارد. سينم چنگيز، محقق دانشگاه قطر و ستون‌نويس عرب نيوز، به الجزيره گفت: احتمالا روابط تركيه و خليجفارس مانند
دو دهه گذشته بيشتر ماهيت شخصي خواهد داشت. بنابراين، پنج سال آينده دوره تصدي اردوغان احتمالا ادامه همكاري شخصيت‌ها در زمينه‌هاي مختلف را به همراه خواهد داشت. انتخاب مجدد اردوغان براي بسياري از مقامات خليجفارس آرام‌بخش بود زيرا رقيب وي كمال قليچداراوغلو احتمالا سياست خارجي تركيه درقبال شوراي همكاري خليجفارس را به گونه‌اي تغيير مي‌داد كه مي‌توانست منافع آنها را تضعيف كند. قطر، به ويژه، دليلي براي ترس از كاهش سطح روابط خود با آنكارا در صورت پيروزي قليچداراوغلو داشت. باتو كوسكون از موسسه صادق به الجزيره گفت: نامزد مخالف متقاعد شده بود كه اردوغان با پايتخت‌هاي خليجفارس قراردادهاي غيرقابل پيش‌بيني منعقد كرده است و بنابراين مرتب از ديدگاه‌هاي بدبينانه درباره همكاري با خليجفارس حمايت مي‌كرد.
ثبات اقتصادي
آنكارا به ارزش دادن به روابط اقتصادي، سياسي و امنيتي خود با كشورهاي ثروتمند شوراي همكاري خليجفارس كه براي بازارهاي تجاري و دفاعي تركيه مهم هستند، ادامه خواهد داد. پيوندهاي اقتصادي نزديك‌تر امارات و تركيه همچنين به اين دو كشور كه داراي دو اقتصاد بزرگ خاورميانه هستند، فرصت‌هايي را براي باز كردن حجم عظيمي از سرمايه‌گذاري كه مي‌تواند به رشد هر دو اقتصاد كمك كند، فراهم مي‌كند. چند روز پس از اينكه اردوغان ادامه قدرت براي يك بازه زماني 5 ساله ديگر را تضمين كرد، تركيه و امارات توافقنامه همكاري را تصويب كردند كه هدف آن افزايش تجارت دوجانبه به 40 ميليارد دلار در پنج سال آينده است.
ثاني احمد الزيودي، وزير تجارت خارجي امارات متحده عربي در توييتي نوشت: اين توافق دوران جديدي از همكاري در دوستي ديرينه ما را نشان مي‌دهد. مذاكرات براي اين توافق در سال 2021 زماني كه وليعهد وقت امارات، شيخ محمد بن زايد آل نهيان از آنكارا بازديد كرد، آغاز شده بود و راه را براي گرم شدن روابط پس از سال‌ها تنش هموار كرد.
كوسكون گفت: «چشم‌انداز تامين نقدينگي از خليجفارس به عنوان انگيزه اصلي براي آنكارا كه با بحران ارزي دايمي مواجه است، ادامه خواهد يافت.»
چنگيز در اين باره مي‌گويد: تركيه خود را به عنوان يك مركز مالي و تجاري براي سرمايه‌گذاران خليجفارس براي سرمايه‌گذاري در بخش‌هاي مختلف معرفي مي‌كند. من فكر مي‌كنم سرمايه‌گذاري در تركيه مي‌تواند يكي از حوزه‌هايي باشد كه در آن شاهد رقابت بين كشورهاي شوراي همكاري خليجفارس، يعني عربستان سعودي و امارات باشيم.
براي كشورهاي عرب خليجفارس، روابط عميق‌تر با تركيه براي برنامه‌هاي متنوع اقتصادي آنها مهم است. در بسياري از بخش‌ها، از سرگرمي گرفته تا گردشگري و توليد غذا، شركت‌هاي تركيه‌اي مي‌توانند نقش مهمي در كمك به كشورهاي شوراي همكاري خليجفارس براي دور شدن از وابستگي خود به هيدروكربن‌ها ايفا كنند. شركت‌هاي تركيه‌اي، به‌ويژه در بخش ساخت‌وساز، مدت‌هاست كه به بازارهاي خليجفارس نفوذ و به رشد پروژه‌هاي بزرگ، از فرودگاه‌ها تا بزرگراه‌ها و استاديوم‌ها كمك كرده‌اند.
اخيرا گروهي از مديران به نمايندگي از حدود 80 شركت ساختماني تركيه با هياتي از آرامكو سعودي در آنكارا براي بحث در مورد پروژه‌هاي بالقوه 50 ميليارد دلاري در عربستان سعودي ديدار كردند. عربستان همچنين به دنبال توسعه صنعت دفاعي بومي خود است كه از ستون‌هاي مهم استراتژي چشم‌انداز 2030 اين كشور محسوب مي‌شود.
به گفته كاسكون، صنايع دفاعي رو به رشد تركيه مي‌تواند به چشم‌انداز عربستان سعودي 2030 كمك كند. اين همكاري مي‌تواند در قالب توليد مشترك، انتقال فناوري و برنامه‌هاي آموزشي تحقق يابد. سرمايه‌گذاري‌هاي بزرگ مي‌تواند باعث شود كه توليد صنايع دفاعي تركيه در عربستان سعودي جان بگيرد.
روابط تركيه با سوريه
موضوع مهم در روابط تركيه و شوراي همكاري خليجفارس، سوريه است. با بازگشت دمشق به عضويت كامل در اتحاديه عرب در ماه گذشته پس از بيش از 11 سال، آنكارا همچنين به دنبال آشتي با دولت بشار اسد است. اما يكي از عواملي كه توافق عادي‌سازي آنكارا و دمشق را دشوار مي‌كند، وضعيت يگان‌هاي مدافع خلق (YPG) در شمال سوريه است. تركيه خواهان برخي تضمين‌هاي امنيتي در مورد YPG است كه آن را شاخه سوري PKK مي‌داند. تركيه، امريكا و اتحاديه اروپا پ ك ك را به عنوان يك سازمان تروريستي مي‌شناسند. رياض و ابوظبي دولت اسد را تشويق مي‌كنند كه نيروهاي دموكراتيك سوريه (SDF) تحت كنترل YPG را به عنوان بخشي از ادغام اين نيرو در ارتش سوريه بپذيرد.
كوسكون مي‌گويد: از اين نظر، پايتخت كشورهاي خليجفارس، به ويژه ابوظبي، مي‌توانند يك مسير خليجفارس را به مسير فعلي مذاكرات مسكو براي تسهيل مذاكرات [تركيه- سوريه] اضافه كنند.
سوالات مهمي در مورد اينكه چگونه روابط احتمالي بين آنكارا و دمشق مي‌تواند بر اتحاد تركيه و ايالات‌متحده تاثير بگذارد، وجود دارد. با توجه به اينكه واشنگتن نمي‌خواهد ببيند كه متحدان و شركاي خود در خاورميانه و شمال آفريقا اسد را به عنوان يك رييس‌جمهور قانوني عرب به رسميت مي‌شناسند، احتمالا واشنگتن از بازگشايي روابط رسمي آنكارا با دولت سوريه استقبال نخواهد كرد. در اين چارچوب، تركيه ممكن است از برخي كشورهاي شوراي همكاري خليجفارس كه ابتدا وجهه اسد را بازسازي مي‌كنند، سود ببرد تا اين آشتي كمتر در غرب بحث‌برانگيز شود.
كوسكون به الجزيره مي‌گويد كه آنكارا به دنبال كاهش فشار از سوي ايالات‌متحده بر سر عادي‌سازي رابطه با دمشق با اين استدلال است كه اجماع منطقه‌اي بر سر عادي‌سازي رابطه با اسد به صحنه جهاني شكل گرفته است.
نزديك شدن و بازسازي
روابط بين كشورهاي خاورميانه و شمال آفريقا از سال 2020 بسيار تغيير كرده است. چندي پيش بود كه عربستان سعودي و حتي بيشتر از آن امارات متحده عربي با تركيه روابط منفي داشتند. تضاد منافع در رابطه با انبوهي از بحران‌ها در دوره پس از بهار عربي مانند مصر، ليبي و تونس و همچنين محاصره قطر در سال‌هاي 2021-2017 باعث ايجاد اصطكاك بين آنكارا از يك‌سو و محور عربستان و امارات از سوي ديگر شد. با اين حال، از حدود سال 2020، روابط تركيه با رياض و ابوظبي به‌طور قابل توجهي بهبود يافته است.
دانيا ثافر، مدير اجرايي مجمع بين‌المللي خليجفارس گفت: اردوغان اكنون فصل جديدي را آغاز مي‌كند، برخلاف آنچه تقريبا 10 سال پيش در آغاز بهار عربي بود. اكنون، مانند كشورهاي شوراي همكاري خليجفارس، استراتژي آنكارا با توجه به توسعه اقتصادي به عنوان يك ضرورت اصلي به جاي سياستي كه توسط ايدئولوژي رهبري مي‌شود، عملگرا‌تر شده است.
او در آخرين دوره رياست‌جمهوري خود روابط با عربستان سعودي و امارات را بازسازي كرد و در دوره جديد نيز به اين مسير ادامه خواهد داد. تركيه احتمالا چندين قرارداد تجاري، دفاعي و امنيتي با امارات و عربستان سعودي در ميان ساير كشورهاي شوراي همكاري خليجفارس امضا خواهد كرد. از منظر سياسي، بازسازي روابط با تركيه رويكردي جايگزين براي مقابله با نفوذ ايران در منطقه است. در طول پنج سال آينده اردوغان، كارشناسان استدلال مي‌كنند كه دلايل زيادي وجود دارد كه انتظار داشته باشيم اين نزديكي‌ها شتاب بيشتري پيدا كند. به ويژه، فروش هواپيماهاي بدون سرنشين تركيه به اين دو عضو شوراي همكاري خليجفارس، روابطي را كه ترميم آن چند سال پيش آغاز شده بود، بيشتر تقويت خواهد كرد.
كوسكون گفت: به نظر مي‌رسد روابط آنكارا و ابوظبي در مسير گسترش خود قرار دارد. تصويب اخير متقابل توافقنامه مشاركت جامع تركيه و امارات نشان‌دهنده روشني اين موضوع است. امارات نيز سال گذشته خريد قابل توجهي از پهپاد Bayraktar TB2 از تركيه را انجام داد. به احتمال زياد ابوظبي به يك بازار عمده براي صادرات صنايع دفاعي تركيه تبديل خواهد شد. كوسكون مي‌گويد: «همين چشم‌انداز در مورد عربستان سعودي نيز صادق است -با اين حال ما هنوز شاهد فروش TB-2 به رياض نيستيم. با توجه به اينكه قطر، امارات متحده عربي و اخيرا كويت براي خريد پهپادهاي معروف توافق كردند، عربستان سعودي يك نامزد محتمل به نظر مي‌رسد. اين دوره جديد احتمالا شاهد روابط قوي‌تري بين آنكارا و رياض؛ به ويژه براساس صنايع دفاعي است.»
منبع: الجزيره