سنگ معجزه‌گر سمي!
شينا انصاري
معمولا در اذهان عمومي محصولات با منشأ طبيعي، مفيد و سالم تلقي مي‌شود. گزاره‌اي كه در اغلب موارد صحيح است، ولي الزاما هميشه درست نيست. سال‌هاست كه ماده‌اي به نام «پودر سنگ مردار» در بسياري از عطاري‌ها و بعضا مترو به عنوان معجزه رفع بوي عرق و پا به فروش مي‌رسد. اين پودر از سنگي به نام سنگ مردار توليد مي‌شود و مي‌تواند باعث كاهش بوي بد بدن شود، چون داراي تركيبات سرب بوده و سرب به عنوان يكي از فلزات سمي، كشنده موجودات زنده از جمله باكتري‌هاي مولد بوي بد بدن هست. با اين حال، پودر سنگ مردار يكي از انواع اكسيد سرب و به‌طور دقيق‌تر، اكسيد دوظرفيتي سرب‌متبلور است. اسم علمي سنگ مردار، گالن است كه محصول جانبي معدن مس محسوب مي‌شود. برخي افراد يا عطاري‌ها تصور مي‌كنند پودر سنگ مردار همان زاج سفيد است. در صورتي كه زاج سفيد ماده‌اي كاملا متفاوت و با فرمول شيميايي سولفات آلومينيوم است كه در توليد مواد دئودورانت كاربرد دارد و بر خلاف سنگ مردار، براي سلامت مضر نيست.
اكسيد سرب موجود در سنگ مردار، گرچه باعث از بين رفتن بوي بد عرق مي‌شود، ولي مي‌تواند از راه پوست جذب بدن شود. همانطور كه مي‌دانيد سرب يك فلز خطرناك براي انسان است، و به صورت يك ماده سمي به پيوندهاي عصبي بدن انسان (به ويژه كودكان) آسيب رسانده و موجب بيماري‌هاي خوني و مغزي مي‌شود. تماس طولاني مدت با اين فلز يا نمك‌هاي آن (مخصوصاً نمك‌هاي محلول يا اكسيد غليظ آن) مي‌تواند باعث بيماري‌هاي كليوي و دردهاي شكمي شود.
درست است كه وجود برخي فلزات به مقدار ناچيز براي عملكرد طبيعي بدن ضروري هست، اما بعضي از فلزات مثل جيوه، سرب وكادميوم جزو عناصر حياتي نيستند. مشكل اصلي‌فلزات سنگين، عدم متابوليزه شدن آنها در بدن است. در واقع پس از ورود به بدن، ديگر از بدن دفع نشده و در بافت‌هاي بدن انباشته مي‌شوند. اين تجمع فلزات در بدن موجودات زنده به خصوص پستانداران باعث بيماري‌هاي مختلفي مي‌شود كه اختلالات عصبي، انواع سرطان‌ها، بر هم خوردن تعادل هورمون‌ها، ناباروري، سقط جنين، اختلالات تنفسي و قلبي عروقي، آسيب به كليه‌ها، كبد و مغز و كم خوني از جمله آنها هستند.
طي سال‌هاي اخير چندين نوبت آزمايش بر روي نمونه‌هاي سنگ مردار توسط سازمان حفاظت محيط زيست و مراجع بهداشتي صورت گرفته است. با وجود آنكه در نتايج به دست آمده، ميزان غلظت فلز سرب بسيار بيشتر از حد مجاز بوده است، با اين حال شاهد هستيم فروش اين محصول به عنوان راهكار طبيعي و سنتي براي كاهش تعريق و رفع بدبويي بدن همچنان ادامه دارد. حد مجاز فلزات سنگين در محصولات مصرفي نكته مهمي هست. حدمجاز فلزات، در واقع بيشترين مقدار از فلزات موجود در ماده‌است كه مصرف آن در كوتاه‌مدت يا دراز مدت سبب ايجاد عارضه سوء براي سلامت انسان نشود. بر اين اساس، كنترل حد مجاز فلزات يكي از مواردي است كه براي حفظ سلامت انسان بايد مدنظر قرار گيرد.
از اين رو ضمن احترام به تجربيات ارزشمند طب سنتي، ضرورت دارد به يافته‌ها و احتياطات اثبات شده در طب جديد نيز توجه داشت. يافته‌هاي هشدار‌دهنده‌اي كه مي‌گويند مصرف سنگ مردار در صورت استمرار كاربرد يا طولاني بودن مدت تماس براي سلامت انسان مضر است، و بنابراين انتظار بر اين است كه مداخله لازم از جانب دستگاه‌هاي نظارتي بر عرضه غيرمجاز اين محصول به مردم، و اطلاع‌رساني گسترده در سطح جامعه براي بيان خطرات استفاده مواد ناشناخته‌اي كه تحت عنوان «معجزه رفع بوي بد» در اماكن عمومي مانند متروها، ايستگاه‌هاي پرتردد و عطاري‌ها صورت مي‌گيرد انجام شود.