شريكي كه واشنگتن نمي‌پسندد
كنفرانس اقتصادي دو روزه چيني-عربي در رياض با امضاي ۱۰ ميليارد دلار تفاهمنامه سرمايه‌گذاري جديد چين در عربستان برگزار شد
شهاب شهسواري
دهمين كنفرانس اقتصادي چيني-عربي يكشنبه و دوشنبه هفته جاري در رياض، پايتخت عربستان سعودي برگزار شد. در اين كنفرانس دو روزه بيش از ۳۵۰۰ مقام دولتي و فعال اقتصادي از چين و كشورهاي عربي منطقه حضور داشتند. به گزارش رسانه‌ها در روز نخست اين كنفرانس بيش از ۱۰ ميليارد دلار تفاهمنامه و توافقنامه سرمايه‌گذاري از سوي چين در عربستان سعودي امضا شده است. از جمله اين توافق‌ها ۵.۶ ميليارد دلار سرمايه‌گذاري از سوي كمپاني هيومن هورايزنز، توليدكننده خودروهاي خودران و برقي در چين بود كه با وزارت سرمايه‌گذاري عربستان سعودي امضا شد. به نوشته العربيه تفاهمنامه‌هاي متعددي در حوزه‌هاي فناوري، كشاورزي، انرژي‌هاي تجديدپذير، املاك، منابع طبيعي و گردشگري بين عربستان و چين امضا شده است. تفاهمنامه‌هاي امضا شده در حاشيه كنفرانس اقتصادي عربي- چيني، تنها گوشه‌اي از روابط رو به توسعه چين و عربستان سعودي است كه باعث نگراني‌هايي در ميان متحدان غربي رياض شده است. اين كنفرانس، كمتر از يك هفته بعد از سفر آنتوني بلينكن، وزير خارجه ايالات متحده امريكا به عربستان برگزار مي‌شود، سفري كه با هدف ايجاد اطمينان خاطر در ميان رهبران عربستان در خصوص استمرار حمايت و همكاري دولت بايدن با پادشاهي سعودي انجام مي‌شد. عبدالعزيز بن سلمان، وزير انرژي عربستان سعودي در كنفرانس هفته جاري تاكيد كرد كه رياض هشدارها و انتقادهايي را كه از روابط عربستان سعودي با چين مي‌شود، ناديده مي‌گيرد. وي در پاسخ به سوالي در مورد انتقادهايي كه از روابط رياض و پكن مطرح شده است، گفت: «واقعيتش را بخواهيد، من آنها را ناديده مي‌گيرم. من آدم اقتصادي هستم و يك آدم اقتصادي جايي مي‌رود كه فرصت‌هاي بيشتري برايش باشد. … ضرورتي ندارد كه ما آن‌گونه كه برخي مي‌خواهند يا با ما باشي يا با ديگران، يك گزينه را انتخاب كنيم و ديگري را كنار بگذاريم.» محمد ابونيان، از مديران ارشد حوزه انرژي‌هاي تجديدپذير عربستان سعودي روز يكشنبه در اين كنفرانس گفت: «اگر يك شريك قابل اعتماد در دنيا مي‌خواهيد، يكي از بهترين شركا در جهان، جمهوري خلق چين است. چين شريكي است كه مي‌توانيد به آن تكيه كنيد.»
فيصل بن فرحان اعلام كرد: «تمايل متقابلي ميان كشورهاي عربي و چين براي توسعه مشاركت و همكاري وجود دارد. دولت عربستان سعودي و شخص محمد بن سلمان به شدت حامي تقويت مشاركت تجاري ميان كشورهاي عربي با چين است و از نتايج به دست آمده از نشست همكاري كشورهاي عربي و چين حمايت كرده‌اند.» خالد الفالح، وزير سرمايه‌گذاري عربستان از آغاز جاده ابريشم مدرن و جديد ميان چين و كشورهاي عربي خبر داد. وي اعلام كرد كه موتور جاده ابريشم جديد چشم‌انداز عربستان براي همكاري و مشاركت است. عربستان سعودي متعهد است به عنوان پل ارتباطي جهان عرب با چين عمل كند. وزير سرمايه‌گذاري عربستان تاكيد كرد: «محصولات چين علاوه بر كمك به توسعه در عربستان به كمك بزرگي براي توسعه كشورهاي جهان عربي تبديل شده است. ما اكنون در حال مذاكره با شركت‌هاي چيني براي ورود به صنايع پايه مانند باتري خودرو در عربستان هستيم.»
سخنراني پاياني كنفرانس توسط سعد الشهراني، معاون وزير سرمايه‌گذاري در امور اقتصادي و مطالعات سرمايه‌گذاري در عربستان سعودي ارايه شد. وي نتايج اين رويداد را روشن و بر ادامه همكاري‌هاي اقتصادي بين جهان عرب و چين تاكيد كرد. اين رويداد بين‌المللي به دليل اهميت استراتژيك خود موفق به جذب تعداد زيادي از نمايندگان رسانه‌هاي داخلي، منطقه‌اي و بين‌المللي شد كه علاقه زيادي به پوشش آينده روابط اقتصادي مشترك جهان عرب و چين نشان دادند. حجم مبادلات تجاري كشورهاي عربي و چين در سال گذشته 2022 بيش از 330 ميليارد دلار بوده و چين بزرگ‌ترين شريك تجاري عربستان سعودي است و حجم تجارت دوجانبه بين دو كشور در سال 2022 به 106.1 ميليارد دلار رسيده است.
رابطه زخم خورده با واشنگتن
نزديك شدن هر چه بيشتر چين و عربستان در شرايطي رخ مي‌دهد كه روابط عربستان با ايالات متحده امريكا با فراز و نشيب‌هاي زيادي در سال‌هاي اخير مواجه شده است. جو بايدن، رييس‌جمهور امريكا در دوران تبليغات انتخاباتي‌اش اعلام كرده بود كه قصد دارد پادشاهي سعودي را به يك «رژيم منفور» در جهان بدل و پرونده قتل جمال خاشقجي، روزنامه‌نگار منتقد سعودي ساكن امريكا را پيگيري كند. اما جو بايدن در يك عقب‌گرد جدي تابستان سال گذشته تصميم گرفت براي آشتي با حاكمان سعودي به عربستان سفر كند. اما بر خلاف انتظار واشنگتن، سفر بايدن به عربستان، دستاورد چنداني نداشت. سعودي‌ها بلافاصله بعد از اين سفر بود كه اعلام كردند در همكاري با روسيه قصد دارند براي بالا نگهداشتن قيمت نفت، توليد نفت خام اوپك پلاس را كاهش دهند. اين اقدام سعودي به شدت باعث خشم سران ايالات متحده شد كه رياض را متهم مي‌كردند با اين اقدام ماشين جنگي روسيه را در اوكراين تقويت كرده است. هفته گذشته، اين بار نوبت آنتوني بلينكن، وزير خارجه امريكا بود كه به عربستان سفر كند، سفري كه با هدف اطمينان دادن به متحدان منطقه‌اي واشنگتن در خصوص تعهد امريكا به حمايت از آنها انجام شد. پنجشنبه گذشته، بلينكن هنوز از رياض خارج نشده بود كه فيصل بن فرحان تاكيد كرد هر چند رياض براي رابطه با امريكا ارزش زيادي قائل است، اما هيچ برنامه‌اي براي دور شدن از چين، رقيب اصلي اقتصادي امريكا و اصلي‌ترين شريك تجاري عربستان ندارد.
بسياري از شركت‌هايي كه به كنفرانس اقتصادي رياض دعوت شده بودند، شركت‌هايي هستند كه در سال‌هاي اخير به دلايل مختلف در فهرست سياه امريكا قرار گرفته‌اند و تحريم شده‌اند. امريكا اين شركت‌ها را متهم مي‌كند كه در همكاري با دولت چين اقدام به سرقت فناوري‌هاي امريكايي يا براي دولت چين جاسوسي مي‌كنند يا در سركوب گروه‌هاي اقليت در چين مشاركت داشته‌اند. هر چند امريكا هنوز شريك نخست اقتصادي چين محسوب مي‌شود، اما به تدريج تعداد زيادي از كمپاني‌هاي بزرگ چيني امكان فعاليت اقتصادي در امريكا را از دست مي‌دهند. از جمله اين شركت‌ها كه در كنفرانس رياض حضور داشتند، شركت سنس‌تايم (SenseTime)، كمپاني هوش مصنوعي متخصص در تشخيص چهره و شركت BGI متخصص در حوزه ژنوميك (تجزيه و تحليل داده‌ها و اطلاعات ژنتيكي) است. وزارت دفاع امريكا سال گذشته شركت BGI را «يك شركت متعلق به ارتش چين كه در امريكا فعاليت مي‌كند» توصيف كرد. BGI تاكيد مي‌كند كه فناوري‌هايش را براي اهداف غيرنظامي توسعه مي‌دهد. هر دو شركت سنس‌تايم و BGI اتهام‌هاي وارد شده از سوي امريكا كه باعث تحريم‌شان شده است را تكذيب مي‌كنند و نمايندگان آنها در كنفرانس رياض به شدت از روابط گرم و صميمانه با عربستان سعودي صحبت كردند. از همكاري‌هاي اين شركت‌ها با عربستان تاسيس آزمايشگاه‌هايي توسط BGI در دوران كرونا در اين كشور بود. نيويورك‌تايمز مي‌نويسد: «مقام‌هاي سعودي اغلب شكايت مي‌كنند كه احساس مي‌شود نمي‌توانند ديگر به ايالات متحده امريكا كه به صورت تاريخي تضمين‌كننده امنيت آنها بود، تكيه كنند و تلاش دارند تا سياست خارجي مستقل‌تري در پيش بگيرند.» عبدالعزيز بن سلمان، وزير انرژي عربستان سعودي و برادر محمد بن سلمان، حاكم بالفعل اين پادشاهي روز يكشنبه در كنفرانس اقتصادي عربي-چيني تاكيد كرد: «ما دست‌مان را براي دوستي با همه دراز كرده‌ايم، هر كسي كه تمايل داشته باشد در سرمايه‌گذاري با ما مشاركت كند، با آغوش باز پذيرايش هستيم.» او تاكيد كرد: «هيچ به اصطلاح برنامه جامعي بين ما و چين وجود ندارد، اما اجازه بدهيد روشن و صريح بگويم: ما در حوزه‌هاي بسيار زيادي با هم همكاري مي‌كنيم.»
هر چند اين دهمين دوره كنفرانس اقتصادي چيني-عربي بود، اما براي نخستين‌بار بود كه عربستان سعودي از اين كنفرانس ميزباني مي‌كرد. نيويورك‌تايمز مي‌نويسد: «هر چند مقام‌هاي رسمي سعودي تكذيب مي‌كنند، اما بسياري از شخصيت‌هاي برجسته عربستان نمي‌توانند پنهان كنند كه به نظرشان توسعه روابط با چين به معناي كاهش نفوذ امريكا در اين كشور است.»
«عربستان سعودي، چين جديد است»
رسانه‌هاي امريكايي، سفر تابستان سال گذشته جو بايدن به عربستان سعودي را با سفر پاييز شي جين‌پينگ، رييس‌جمهور امريكا به عربستان سعودي مقايسه و استقبال عربستان را از رييس‌جمهور چين خيلي مجلل‌تر توصيف مي‌كنند. هو چون‌هوا، معاون رييس كنفرانس مشورتي خلق چين، در كنفرانس رياض سفر شي جين‌پينگ به عربستان سعودي را «آغاز عصر جديد همكاري» ميان كشورهاي عربي و چين توصيف كرد. نيويورك‌تايمز مي‌نويسد: «سعودي‌ها همواره تاكيد مي‌كنند كه به‌رغم روابط رو به گسترش چين و عربستان، چين قرار نيست جاي امريكا را به عنوان تضمين‌كننده امنيت اين كشور بگيرد. به اضافه اينكه علايق مشترك فرهنگي با امريكايي‌ها هم بيشتر است و نسبت به شهروندان سعودي كه چيني حرف مي‌زنند، تعداد بسيار بيشتري انگليسي صحبت مي‌كنند. اما مقام‌هاي سعودي قصد دارند شرايط را تغيير بدهند و براي تدريس زبان چيني در مدارس اقدام كرده‌اند. در ترمينال‌هاي تازه ساخته شده در فرودگاه رياض، روي تابلوهاي راهنما نه تنها به زبان‌هاي عربي و انگليسي، بلكه به زبان چيني هم نوشته شده است.» در چين به محمد بن سلمان به عنوان يك متحد توجه مي‌شود كه قصد دارد با كسب فناوري‌ها اقتصاد تك محصولي نفتي عربستان سعودي را متنوع و صنايع مختلف را در اين كشور ايجاد كند. بسياري از سخنرانان كنفرانس رياض به تحولات اقتصادي اشاره كردند كه در دوران حاكميت محمد بن سلمان در عربستان رخ داده است و اين روند را با روند صنعتي شدن چين در دهه‌هاي گذشته مقايسه كردند. روني چن، فعال هنگ‌كنگي حوزه مسكن در اين كنفرانس گفت: «در تاريخ بشر هر ۲۰ يا ۳۰ سال يك اتفاق بزرگ مي‌افتد. آخرين اتفاق بزرگي كه در جهان افتاد احتمالا گشايش در چين بود. آنچه امروز در عربستان سعودي مي‌بينم من را ياد چيزهايي مي‌اندازد كه ۳۰ يا ۴۰ سال پيش در چين اتفاق افتاد.»
بيانيه پاياني نشست رياض
در پايان دهمين اجلاس كنفرانس تجاري عربي و چيني، طرف‌هاي عربي و چيني به «بيانيه رياض» رسيدند كه شامل 9 مورد از جمله تقويت مشاركت‌هاي اقتصادي، بررسي فرصت‌هاي جديد براي همكاري، حمايت از كارآفريني و شركت‌هاي كوچك و متوسط، مبادله تحقيقات و نوآوري‌هاي علمي و سازماندهي برنامه‌هاي صلاحيتي آموزش براي افزايش سرمايه انساني، فعال‌سازي همكاري براي دستيابي به ثبات بازار، رسيدگي به چالش‌هاي اجتماعي و اقتصادي، ارتقاي يكپارچگي اقتصادي و به حداكثر رساندن منابع انرژي تجديدپذير بود. به گزارش اسپوتنيك، شركت‌كنندگان در اين كنفرانس صميمانه تشكر و قدرداني خود را از عربستان سعودي براي ميزباني دهمين نشست كنفرانس تجار عرب و چين و حمايت آن از اين كنفرانس اعلام كردند. اين كنفرانس شامل 9 نشست گفت‌وگو، 18 كارگاه و نشست‌هاي بسياري بود كه در آن 150 سخنران با هدف بحث و گفت‌وگو و تعميق همكاري‌هاي اقتصادي اعراب و چين شركت كردند.