وزیر خارجه عربستان سعودی پس از 17 سال به تهران آمد
شروع دوباره
شهاب شهسواري
سه ماه بعد از بيانيه مشترك ايران و عربستان در پكن، وزير خارجه عربستان سعودي براي نخستين‌بار در ۱۷ سال گذشته به ايران سفر كرد تا ضمن ديدار و گفت‌وگو با همتاي ايراني خود، با رييس‌جمهور اسلامي ايران هم ديدار كند. حسين اميرعبداللهيان، وزير امورخارجه جمهوري اسلامي ايران، بعدازظهر ديروز در وزارت امورخارجه از فيصل بن فرحان، وزير امور خارجه عربستان استقبال كرد. وزراي خارجه ايران و عربستان سعودي بعد از نزديك به يك ساعت گفت‌وگوي دوجانبه در يك نشست خبري شركت و اظهاراتي را در خصوص روابط دوجانبه مطرح كردند. به‌‌رغم اينكه برخي بحران‌هاي منطقه‌اي در طول يك دهه گذشته سايه سنگيني بر روابط دو كشور انداخته بود، اما وزراي خارجه دو كشور در نشست خبري خود هيچ اشاره‌اي به بحران‌هاي سوريه، يمن و لبنان نكردند. حسين اميرعبداللهيان در اين نشست خبري گفت كه دو طرف در خصوص حمايت از مردم فلسطين و همچنين موضوع سودان گفت‌وگو كردند. فيصل بن فرحان، در نشست خبري مشترك با حسين اميرعبداللهيان، تاكيد كرد كه در ديدار با سيد ابراهيم رييسي، رييس‌جمهوري، سلام‌هاي گرم «خادم حرمين شريفين»، سلمان بن عبدالعزيز، پادشاه عربستان سعودي و محمد بن سلمان را به رييس‌جمهور ايران خواهد رساند. وي گفت كه در ديدار با رييس‌جمهور از طرف پادشاه عربستان سعودي مي‌خواهد كه رييسي، زودتر دعوت پادشاه سعودي را براي سفر به عربستان اجابت كند. به نوشته خبرگزاري فارس، پيش از اين، منابع سياسي خبر دادند كه بن فرحان از طرف سلمان بن عبدالعزيز پادشاه عربستان، پيامي براي رييس‌جمهور ايران خواهد آورد كه به توسعه روابط دو كشور مربوط مي‌شود. بن فرحان در سخنان خود اصول عادي‌سازي دو كشور را بر مبناي «احترام متقابل، عدم دخالت در امور داخلي يكديگر و پايبندي به منشور سازمان ملل» توصيف كرد. وزير امور خارجه ايران هم ضمن تشكر از مساعدت عربستان براي بازگشايي اماكن ديپلماتيك ايران در عربستان سعودي اعلام كرد كه ايران آمادگي دارد از اتباع و گردشگران سعودي ميزباني كند.
خبري از افتتاح سفارت عربستان نيست
به‌‌رغم برخي گمانه‌زني‌ها در خصوص احتمال افتتاح سفارتخانه عربستان سعودي در تهران همزمان با اين سفر، وزير خارجه عربستان سعودي اعلام كرد كه افتتاح سفارت اين كشور در تهران «به زودي» انجام خواهد شد، اما تاريخ دقيقي در اين مورد اعلام نكرد. سفارت ايران در رياض، سه‌شنبه ۱۶ خرداد ماه با حضور علي‌رضا بيگدلي، معاون كنسولي وزارت امورخارجه بازگشايي شده بود و ايران علي‌رضا عنايتي، مديركل پيشين خليج فارس وزارت امور خارجه را به عنوان سفير در عربستان سعودي معرفي كرده، در حالي كه عربستان هنوز اقدامي در اين زمينه انجام نداده است. با اين حال عربستان به دليل نزديك شدن موسم حج يك هيات ديپلماتيك به تهران اعزام كرده است كه براي رسيدگي به امور حاجيان ايراني در يكي از هتل‌هاي تهران مستقر شده‌اند.
حاشيه‌هاي يك ديدار كم‌سابقه
ملاقات ديروز دو وزير خارجه بدون حاشيه هم نبود. از توقف خودروي حامل وزير خارجه عربستان سعودي روي فرش قرمز محل استقبال تا تغيير محل برگزاري نشست خبري وزراي خارجه بدون اعلام دليل موجه كه باعث ايجاد شايعه‌هاي گسترده‌اي در فضاي مجازي شد. به گزارش «اعتماد»، دقايقي قبل از برگزاري نشست خبري، مسوولان تشريفات وزارت امورخارجه با جمع كردن پرچم‌ها، تريبون و ميكروفن‌ها از محل اعلام كردند كه نشست خبري «به دليل برخي مشكلات» در اتاقي كه مذاكرات دوجانبه دو وزير خارجه انجام مي‌شد، برگزار خواهد شد. به‌‌رغم آماده بودن محل برگزاري نشست، از جمله آمادگي سيستم صوتي، ترجمه همزمان و محل استقرار مناسب براي خبرنگاران، نشست در اتاقي برگزار شد كه هيچ امكاناتي در آن تدارك ديده نشده بود و دو وزير خارجه بدون ميكروفن بيانيه‌هاي خود را خواندند و مترجم به صورت حضوري در كنار وزير خارجه عربستان به ترجمه اظهارات وزير خارجه ايران براي او و ترجمه اظهارات او براي حاضران پرداخت. كانال خبري روزنامه جام‌جم در پيام‌رسان تلگرام با انتشار ويديويي از يك خبرنگار حاضر در محل مدعي شد كه دليل جابه‌جايي محل برگزاري نشست خبري وجود تصوير شهيد سپهبد قاسم سليماني در محل بوده است. اين ادعا بلافاصله به شكل گسترده‌اي در شبكه‌هاي اجتماعي بازنشر شد، تا جايي كه سخنگوي وزارت امور خارجه مجبور به واكنش به اين ادعا شد و با انتشار بيانيه‌اي «گمانه‌زني‌هاي رسانه‌اي در خصوص تغيير محل گفت‌وگوهاي رسانه‌اي دو وزير را بي‌اساس» دانست و دليل اين تغيير را «بروز مشكل فني و عدم امكان اجرا در محل تعيين شده قبلي» عنوان كرد.
فترت ۱۷ ساله
سفر ديروز نخستين سفر يك وزير خارجه عربستان به ايران بعد از ۱۷ سال بود، واپسين بار ۲۲ خرداد سال ۱۳۸۵ بود كه سعود الفيصل براي ديدار دوجانبه با وزير خارجه وقت ايران، منوچهر متكي به تهران سفر كرد. يك ماه بعد ۱۳ تير ۱۳۸۵ سعود الفيصل بار ديگر به تهران آمد تا در اجلاس كشورهاي همسايه عراق در تهران شركت كند، از آن زمان به بعد، وزراي خارجه عربستان سعودي از سفر به تهران خودداري كردند تا ۱۲ دي ۱۳۹۴ كه با حمله عده‌اي از عناصر افراطي به سفارتخانه عربستان سعودي در تهران و كنسولگري اين كشور در مشهد، روابط ايران و عربستان قطع شد. قطع روابط ديپلماتيك دو كشور ۷ سال استمرار داشت تا اسفند ماه سال گذشته، در نشستي ميان علي شمخاني، دبير وقت شوراي عالي امنيت ملي ايران و مساعد بن‌محمد العيبان، مشاور امنيت ملي عربستان سعودي با ميانجيگري وانگ‌ئي، ديپلمات ارشد چين، بيانيه عادي‌سازي روابط ايران و عربستان سعودي در پكن اعلام شد. از زمان انتشار بيانيه عادي‌سازي، وزراي خارجه ايران و عربستان سعودي تا پيش از سفر بن فرحان به تهران، دو بار با هم در پكن و كيپ‌تاون، ديدار و گفت‌وگو كرده بودند.
اتفاق نظر براي تشكيل كميسيون مشترك اقتصادي
حسين اميرعبداللهيان، وزير امور خارجه جمهوري اسلامي ايران، ضمن ابراز خرسندي از حضور همتاي سعودي در تهران گفت: «حدود يكصد روز از توافق ايران و عربستان براي شروع مجدد روابط سپري شده است. در اين مدت سفراي دو كشور معرفي و مراحل اداري براي استقرار آنها در پايتخت‌ها در حال انجام است.» به گزارش فارس، وزير خارجه بيان كرد: «لازم مي‌دانم از مساعدت‌هاي دولت عربستان براي افتتاح اماكن ديپلماتيك ايران در عربستان تشكر كنم. ما نيز اقدامات و تسهيلات لازم را براي بازگشايي اماكن ديپلماتيك عربستان فراهم كرديم. خرسنديم با استقرار كادر ديپلماتيك ايران در عربستان امسال اتباع كشورمان و حجاج ايران حجي شايسته و مناسب را در عربستان پشت سر مي‌گذارند.» اميرعبداللهيان ادامه داد: «در اين رابطه از حمايت‌ها و هماهنگي‌هاي وزير خارجه عربستان تشكر مي‌كنم. ما نيز تسهيلات و زمينه‌هاي سفر اتباع عربستان سعودي به مقاصد زيارتي و گردشگري در ايران را فراهم كرده‌ايم.»
وي افزود: «در ادامه ديدارهاي قبلي من و همتاي سعودي در پكن و كيپ تاون فرصتي داشتيم در خصوص ابعاد مختلف مناسبات گفت‌وگو كنيم.» رييس دستگاه ديپلماسي اضافه كرد: «در خصوص اهميت تشكيل كميسيون مشترك اقتصادي و كميته‌هاي سياسي، مرزي، مبارزه با قاچاق مواد مخدر و ساير زمينه‌ها از جمله همكاري در حوزه محيط زيست اتفاق نظر داريم و پس از تاييد توافقات امروز دو وزير توسط مقامات عالي دو كشور در مسير اجراي توافقات فيمابين اقدام خواهيم كرد.» وي همچنين عنوان كرد: «امنيت منطقه‌اي و امنيت تك‌تك كشورهاي آن امري اساسي و حياتي براي همگان و يك ضرورت انكارناپذير براي دستيابي به آينده‌اي امن‌تر، شكوفاتر و توسعه‌يافته‌تر در منطقه مشترك ماست.» وزير خارجه با بيان اينكه جمهوري اسلامي ايران هرگز امنيت را مترادف با نظامي‌گري ندانسته است، افزود: «امنيت مفهومي فراگير و دربرگيرنده ابعاد سياسي، فرهنگي، اجتماعي، اقتصادي و تجاري بين كشورهاي منطقه به شمار مي‌رود.» اميرعبداللهيان با ذكر اين نكته كه در خصوص ضرورت حمايت از مردم مظلوم فلسطين رايزني كرديم، اظهار داشت: «اتفاق نظر داريم كه حل مساله فلسطين موضوع اساسي و داراي اولويت در جهان اسلام و در نگاه مشترك ايران و عربستان است.» وزير خارجه خاطرنشان كرد: «علاوه بر اين، نگراني خود را از تداوم جنگ در سودان اعلام كرديم و در خصوص برخي موضوعات مورد علاقه منطقه‌اي و بين‌المللي گفت‌وگو كرديم. اتفاق نظر داريم در سازمان‌هاي منطقه‌اي و بين‌المللي همكاري‌هاي نزديك‌تر و موثرتري را سازماندهي كنيم.» اميرعبداللهيان همچنين ادامه داد: «گفت‌وگوهاي امروز ما بر همكاري‌هاي پايدار اقتصادي و تجاري و سرمايه‌گذاري مشترك بين دو كشور از جمله تحرك هر چه بيشتر در بخش خصوصي ايران و عربستان تمركز داشت.»
افتخار داريم كه خادم زايران باشيم
فيصل بن فرحان، وزير خارجه عربستان سعودي گفت: «گفت‌وگوهاي مثبت و شفافي را با آقاي اميرعبداللهيان داشتيم و اين ديدار در چارچوب تكميل توافقي كه در پكن داشتيم صورت گرفته است.» بن فرحان ادامه داد: «ما در حال حاضر تلاش مي‌كنيم كه اقدامات ديپلماتيك ادامه داشته باشد و اكنون شاهديم كه سفارت و كنسولگري و دفتر نمايندگي ايران در سازمان همكاري‌هاي اسلامي بازگشايي شده و به زودي سفارت عربستان در ايران هم بازگشايي مي‌شود.» بن فرحان ضمن تشكر از تسهيل ايران براي بازگشايي نمايندگي‌هاي عربستان در تهران گفت: «بازگشت روابط دو طرف به حالت طبيعي مهم است، چراكه هر دو طرف بازيگران مهمي در منطقه به حساب مي‌آيند و اين روابط بر اساس اصولي از جمله احترام متقابل، عدم دخالت در امور داخلي يكديگر و پايبندي به منشور سازمان ملل استوار است.»
وي تصريح كرد: «اميدواريم شاهد اين باشيم كه افق‌هاي همكاري دو كشور بيشتر از اين باشد و منافع دو طرف را تامين كند و اميدوارم از سرگيري روابط دو كشور تاثيرات مثبتي بر كل منطقه و جهان اسلام داشته باشد كه اين مساله به امنيت منطقه و توسعه همكاري‌هاي اقتصادي و فرهنگي و ساير زمينه‌ها كمك مي‌كند.» وزير خارجه عربستان خاطرنشان كرد: «من ديداري هم با رييس‌جمهور ايران خواهم داشت تا سلام گرم پادشاه و آقاي بن سلمان را به ايشان ابلاغ كنم و مايل هستيم كه ايشان دعوت به عربستان را پاسخ دهند.» وي در ادامه گفت: «سفر امروز من به تهران همزمان شده با مراسم حج و عربستان اين افتخار را دارد كه به عنوان خادم حرمين شريفين، خادم زايران باشد.» وزير امور خارجه عربستان در پايان خاطرنشان كرد: «عربستان همه امكانات و ظرفيت‌هاي خود را براي خدمت‌رساني حجاج به كار بسته و به حجاج ايراني هم خوشامد مي‌گوييم و اميدواريم حج آنها مورد قبول باشد.»