هتاكي و نفرت‌پراكني به بهانه آزادي بيان
اقدام يك عراقي در سوئد در آتش زدن قرآن مجيد همزمان با عيد قربان، با واكنش‌هاي گسترده از سوي جهان اسلام مواجه شد
شهاب شهسواري
روز چهارشنبه يك شهروند عراقي ساكن سوئد بعد از اينكه با حكم دادگاهي در سوئد مجوز اقدام به قرآن‌سوزي را دريافت كرد، در مقابل مسجد مركزي استكهلم اقدام به اهانت به قرآن مجيد كرد. اين چندمين‌بار است كه حكومت سوئد به بهانه آزادي بيان اجازه توهين به مقدسات مسلمانان مي‌دهد. به نوشته رسانه‌ها اين شهروند عراقي از چند ماه پيش درخواست خود را براي برگزاري تجمع قرآن‌سوزي به پليس استكهلم داده بود، اما پليس از ارايه اين مجوز خودداري مي‌كرد، اما نهايتا اين فرد با مراجعه به دادگاه توانست مجوزي براي اعتراض به قرآن در مقابل مسجد مركزي استكهلم دريافت كند. پليس بعد از اينكه دادگاه حكم داد ممانعت از اعتراض خلاف آزادي بيان است، به اين شهروند عراقي به نام سلوان موميكا، اجازه داد كه تجمع خود را برگزار كند، اما در اين مجوز تاكيد شده است كه در اين تجمع هيچ كس حق «سوزاندن شي‌ءاي ندارد.» به‌رغم تاكيد مجوز پليس، اين فرد عراقي در تجمعي كه فقط خودش و يك نفر ديگر در آن حضور داشتند اقدام به پاره كردن قرآن و سوزاندن آن كرد. اين فرد عراقي بلافاصله بعد از اقدامش توسط پليس به دليل اقدام تحريكآميز عليه گروه‌هاي قومي و نژادي و زير پا گذاشتن شرايط مجوزش براي عدم آتش‌افروزي، تحت تعقيب قرار گرفت. در فصل تابستان براي جلوگيري از آتش‌سوزي جنگل‌ها، آتش‌افروزي در سوئد منع مي‌شود و افراد حق روشن كردن آتش در جنگل‌ها و مكان‌هاي روباز ندارند،
هر چند اين ممنوعيت شامل روشن كردن منقل براي پختن غذا نمي‌شود. گفته مي‌شود كه سلوان موميكا پيش از اين در عراق به دليل جنايات جنگي تحت تعقيب قرار گرفته و بازداشت شده بود. اولف كريسترسون، نخست‌وزير سوئد، در واكنش به قرآن‌سوزي يك شهروند عراقي در استكهلم گفته است كه «اين اقدام قانوني بود، اما كار درستي نبود.»
اين نخستين‌بار نيست كه در سوئد تجمع‌هايي اسلام‌ستيزانه با هدف آتش زدن قرآن مجيد انجام مي‌شود. مقام‌هاي سوئدي، به‌رغم اعتراض‌هاي مكرر كشورهاي مسلمان به اقدام نفرت‌پراكني، توهين به مقدسات و تحريك احساسات مسلمانان، به بهانه آزادي بيان و عقيده جلوي تجمع‌هايي كه با هدف سوزاندن قرآن انجام مي‌شود را نگرفته‌اند. راسموس پالودان، شهروند دانماركي- سوئدي و بنيانگذار حزب Stram Kurs (خط سخت) تاكنون بارها اقدام به آتش زدن قرآن مجيد در سوئد، دانمارك و بريتانيا كرده است. با اين حال چنين اقدامي تاكنون در مقابل مسجد و در روزهاي مقدس مسلمانان انجام نشده بود، به همين دليل ممكن است سلوان موميكا به «تحريك احساسات» هم متهم شود. پيش از اين راسموس پالودان، زماني كه هنوز شهروندي سوئد را دريافت نكرده بود به اتهام تحريك احساسات محاكمه شده بود و ضمن اخراج از سوئد، دو سال از ورود به خاك اين كشور محروم شد، اما چند ماه بعد به اين دليل كه پدرش شهروند سوئد است، توانست شهروندي سوئدي را دريافت كند و دوباره به اين كشور بازگردد. پالودان به جز در سوئد در دانمارك و بريتانيا هم تحت تعقيب قرار گرفته است و در دانمارك به اتهام نژادپرستي به حبس محكوم شده است.
عامل سوزاندن قرآن در سوئد كيست؟
سلوان صباح متي موميكا، يك شهروند عراقي ۳۷ ساله اهل موصل است كه كمتر از دو سال پيش از عراق به سوئد مهاجرت كرده است. وليد مقدادي، خبرنگار تحقيقي در گفت‌وگو با شبكه خبري آرتي مي‌گويد كه اين فرد از اعضاي حزب آشوري اتحاد سرياني در نينواي عراق بود و رهبري يك گروه مسلح به نام بازهاي سريان (صقور السريان) را برعهده داشت. حزب اتحاد سرياني از جمله احزابي است كه در جنگ داخلي سوريه عليه دولت بشار اسد مي‌جنگيد. به گفته وليد مقدادي، موميكا سال ۲۰۱۷ به اتهام همكاري با داعش و جنايات جنگي در عراق بازداشت شد، اما با دخالت بين‌المللي از زندان آزاد و به سوئد پناهنده شد. گفته مي‌شود كه اين شهروند عراقي اكنون به حزب «دموكرات‌هاي سوئد» كه يك حزب راست‌گراي افراطي است، نزديك شده است. ابراهيم الطايي، ساكن سوئد هم به شبكه آرتي مي‌گويد كه اين شهروند عراقي همچنان با گروه شبه‌نظامي خود در ارتباط است. نزديك به ۱۴۰ هزار شهروند عراقي در سوئد زندگي مي‌كنند كه پس از فنلاندي‌هاي ساكن سوئد، دومين اقليت قومي در اين كشور محسوب مي‌شوند.
واكنش ايران به قرآن‌سوزي در سوئد و احضار كاردار سوئد به وزارت خارجه
ناصر كنعاني، سخنگوي وزارت امور خارجه، در واكنش به مجوز و چراغ سبز داده شده از سوي سوئد به اسلام‌ستيزان براي تكرار اهانت به قرآن كريم اظهار داشت؛ زمينه‌سازي براي تكرار هتك حرمت مقدسات آسماني به ويژه همزمان با ايام مقدسه امّت اسلامي و نيز تجمع ميليوني مسلمانان در كنگره جهاني حج، اقدامي تحريك آميز، نسنجيده و غير قابل قبول است. كنعاني با اشاره به تلاش‌هاي جامعه بين‌المللي و مجامع حقوق بشري براي ارتقاي احترام به اديان و مذاهب و آموزه‌هاي اصيل ديني تصريح نمود؛ اهانت به كتب آسماني مصداقي از خشونت‌گرايي و نفرت‌پراكني و مغاير با ارزش‌هاي اصيل حقوق بشر است. كنعاني اعلام نمود: «دولت و ملت جمهوري اسلامي ايران همانند ساير مسلمانان و آزادانديشان جهان چنين اهانتي را برنمي‌تابد و به‌شدت آن را محكوم مي‌كند.» سخنگوي وزارت امور خارجه خاطرنشان كرد: «از دولت سوئد انتظار مي‌رود ضمن جلوگيري از تكرار اهانت به مقدسات، در اين خصوص اصل مسووليت‌پذيري و پاسخگويي را به‌طور جدي مورد توجه قرار دهد.»
روز جمعه كاردار سفارت سوئد در تهران در غياب سفير اين كشور، توسط مديركل غرب اروپا به وزارت امور خارجه احضار شد. مديركل غرب اروپا ضمن محكوم كردن اقدام اخير صورت گرفته در سوئد در اهانت به مهم‌ترين مقدسات اسلامي، سكوت و رفتار منفعلانه دولت سوئد را عاملي براي جسورتر شدن ناقضين يكي از اصول بنيادين و بديهي حقوق بشر يعني اصل احترام به ارزش‌هاي ديني و آسماني دانست. در اين فراخوان تصريح شد درحالي كه اين روزها مسلمانان در حال انجام مناسك حج و بزرگداشت شعائر ديني و اسلامي هستند، اهانت به مقدسات آنان صرفا در مسير نفرت‌پراكني و خشونت‌طلبي با سوءاستفاده از اصل آزادي بيان است. مديركل غرب اروپا با اشاره به اينكه پيش از اين نيز مشابه اين اقدام نسنجيده در خاك سوئد انجام شده و مراتب ناخرسندي جمهوري اسلامي ايران قبلا به طرف سوئدي منعكس شده بود، خاطرنشان كرد اگر سوئد به‌موقع جلوي اين‌گونه اهانت‌ها را مي‌گرفت، الان شاهد هتك حرمت مجدد مقدسات اسلامي نبوديم. وي افزود جمهوري اسلامي ايران همگام با جهان اسلام، هرگونه تعرض به كتاب مقدس مسلمانان جهان و نيز مجوز صدور چنين اقداماتي را تحمل نمي‌كند، لذا انتظار مي‌رود دولت سوئد به بديهي‌ترين وظيفه خود در ممانعت از اهانت به ارزش‌هاي معنوي و ديني مسلمانان به طور مسوولانه، موثر و بازدارنده عمل نمايد.
كاردار سوئد در پاسخ ضمن تاكيد بر مخالفت دولت سوئد با هرگونه اشكال اسلام‌هراسي، اظهار داشت مراتب را در اسرع وقت به پايتخت كشورش منتقل خواهد كرد. پنجشنبه شب محكوميت تعرض اخير به مقدسات اسلامي، از طريق تماس تلفني مديركل غرب اروپاي وزارت امور خارجه به سفير سوئد با توجه به حضور وي در خارج از كشور منتقل شده بود.
تجمع اعتراضي شهروندان عراقي در مقابل سفارت سوئد
در بغداد، صدها شهروند عراقي با تجمع در برابر سفارت سوئد در پايتخت عراق، نسبت به اين اقدام شهروند عراقي ساكن سوئد اعتراض كردند. معترضان عراقي با بالا رفتن از ديوارهاي سفارت و تلاش براي شكستن در ورودي اين سفارتخانه تلاش داشتند تا به محوطه سفارت وارد شوند. معترضان بعد از اينكه ۱۵ دقيقه درون محوطه سفارت بودند با رسيدن نيروهاي امنيتي محل را ترك كردند. اولف كريسترسون، نخست‌وزير سوئد در واكنش به تجمع شهروندان عراقي در مقابل سفارت اين كشور در بغداد، تعرض به سفارت سوئد را «غيرقابل قبول» توصيف كرده است و خواستار آرامش و خويشتنداري شده است. مقتدي صدر، روحاني جنجالي عراقي از دولت سوئد خواسته است تا سلوان موميكا را كه اقدام به قرآن‌سوزي كرده است به عراق مسترد كند تا اين فرد در عراق محاكمه شود و اگر سوئد از استرداد او سر باز زد، محاكمه غيابي اين فرد در عراق آغاز شود. وزارت خارجه عراق هم با صدور بيانيه‌اي اين اقدام يك افراط‌گرا در سوئد را محكوم كرد. فائق زيدان، رييس شوراي عالي قضايي عراق هم با صدور بيانيه‌اي خواستار استرداد اين فرد عراقي- سوئدي به كشورش براي محاكمه در دادگاه‌هاي عراق شده است.
واكنش گسترده در كشورهاي مسلمان
در مراكش، دولت اين كشور سفير سوئد را به وزارت خارجه احضار كرده است و سفير خود را از سوئد فراخواند. وزارت خارجه مالزي اين اقدام را در يكي از مقدس‌ترين اعياد مسلمانان «حمله به جهان اسلام» است. اردن هم با احضار سفير سوئد اين اقدام را «نژادپرستانه و نمايش افراطي تنفر» توصيف كرده است. وزارت خارجه اردن همچنين خواستار افزايش تلاش براي گسترش و ترويج فرهنگ صلح و پذيرش ديگري و رد افراط‌گرايي، تعصبات و تحريك به نفرت‌پراكني شد. وزارت خارجه اردن تاكيد كرد: «سوزاندن قرآن كريم يك عمل نفرت خطرناك و مظهر اسلام‌هراسي است كه به خشونت و توهين به اديان دامن مي‌زند و نمي‌توان آن را نوعي آزادي بيان تلقي كرد.» مصر نيز نگراني عميق خود را در مورد حوادث مكرر سوزاندن يك نسخه از قرآن كريم و تشديد اخير اسلام هراسي و جنايات توهين‌آميز در برخي كشورهاي اروپايي ابراز كرد. وزارت خارجه عربستان سعودي با صدور بيانيه‌اي تاكيد كرد: «اين اعمال نفرت‌انگيز و مكرر را نمي‌توان با هيچ توجيهي پذيرفت و آشكارا به نفرت‌پراكني و نژادپرستي دامن مي‌زند و مستقيما با تلاش‌هاي بين‌المللي براي گسترش ارزش‌هاي تسامح، اعتدال و نفي افراط‌گرايي در تضاد است و احترام متقابل روابط بين ملت‌ها و كشورها را تضعيف مي‌كند.» الازهر در بيانيه‌اي اعلام كرد كه دعوت به تحريم كالاهاي سوئدي به عنوان حمايت از قرآن كريم، كتاب مقدس خداوند پس از نقض مكرر غيرقابل قبول و تحريكات دايمي توده‌هاي مسلمانان در سراسر جهان تحت پرچم دروغين آزادي عقيده و بيان است.
واكنش‌ها در ديگر نقاط دنيا به قرآن‌سوزي در سوئد
اعتراض‌ها به اين اقدام به كشورهاي مسلمان محدود نماند و حتي ايالات متحده امريكا و روسيه هم اين اقدام را محكوم كردند. ودانت پاتل سخنگوي وزارت امور خارجه امريكا در اظهاراتي گفت: «هميشه گفته‌ايم كه سوزاندن متون ديني بي‌احترامي و رفتاري موهن است و آنچه ممكن است قانوني باشد لزوما مناسب نيست.» ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه نيز در پيامي به مناسبت عيد قربان اقدام را محكوم كرد و در سخناني گفت كه روسيه براي قرآن و احساسات ديني مسلمانان احترام زيادي قائل است و بي‌احترامي به اين كتاب مقدس در روسيه جرم است. وياچسلاو ولودين رييس دوماي روسيه نيز خواستار تدوين قطعنامه‌اي شد كه به موجب آن اقدامات مقامات سوئد عليه مسلمانان را كه اجازه سوزاندن نسخه از قرآن كريم را مي‌دهند، محكوم كند.
تاخير بيشتر در پيوستن سوئد به ناتو
رسانه‌ها با اشاره به اختلاف‌هاي جاري ميان آنكارا و استكهلم، اين واقعه را مانع جديدي در مقابل پذيرش عضويت سوئد در ناتو توسط تركيه ارزيابي مي‌كنند. رييس‌جمهور و وزير خارجه تركيه روز پنجشنبه اقدام به آتش‌زدن قرآن مجيد در استكهلم را به شدت محكوم كردند. رجب طيب اردوغان رييس‌جمهور تركيه پنجشنبه در سخناني در واكنش به هتاكي سوئد عليه قرآن كريم تصريح كرد: «تا زماني كه مبارزه قاطع با گروه‌هاي تروريستي و دشمنان اسلام صورت نگيرد، به شديدترين شكل واكنش نشان خواهيم داد.» رييس‌جمهور تركيه در اين ارتباط افزود: «تركيه هرگز در برابر سياست تحريكآميز يا سياست تهديد، گردن خم نخواهد كرد. به استكبار غربي ياد خواهيم داد كه توهين به مسلمانان آزادي انديشه نيست.»
درحالي كه سوئد بعد از حمله روسيه به اوكراين درخواست عضويت در ناتو داده است، تركيه و مجارستان با اين درخواست مخالفت كرده‌اند. تركيه شرط‌هايي براي سوئد گذاشته است كه از جمله آنها قطع حمايت از حزب كارگران كردستان كه توسط تركيه تروريستي شناخته مي‌شود و استرداد برخي از مخالفان دولت تركيه به اين كشور است. به نظر مي‌رسد كه با وقوع اين حادثه، روابط ميان آنكارا و استكهلم از گذشته هم بدتر شود. قرار است هفته جاري اعضاي ناتو براي بررسي درخواست سوئد براي پيوستن به اين پيمان نظامي جلسه‌اي تشكيل دهند. سوئدي‌ها اميدوار بودند در جلسه‌اي كه دو هفته ديگر در ليتواني برگزار مي‌شود، عضويت آنها در اين پيمان پذيرفته شود.