فرانسه در آتش خشم عليه پليس

اعتراضات فرانسه روز جمعه 30 ژوئن در شرايطي ادامه يافت كه طي شب‌هاي گذشته بيش از 600 نفر از معترضان به قتل يك نوجوان 17 ساله به دست يك افسر پليس در روز سه‌شنبه بازداشت شده بودند.

امانوئل مكرون، رييس‌جمهور فرانسه روز جمعه با ترك نشست سران اتحاديه اروپا و لغو كنفرانس مطبوعاتي در بروكسل عازم پاريس شد تا در دومين جلسه اضطراري كابينه با موضوع كنترل اعتراضات حضور پيدا كند.
افسر پليسي كه با شليك به ناهم‌ام، نوجوان 17 ساله او را به قتل رساند، بازداشت شده و تحقيقات رسمي از او به اتهام قتل عمد در جريان است. به نوشته روزنامه نيويورك‌تايمز، در پرونده‌هاي جنايي مربوط به نيروهاي پليس، طرح چنين اتهامي رايج نيست. با اين وجود اين اقدام دستگاه قضايي فرانسه هم نتوانست از تشديد تنش‌ها جلوگيري كرده و آرامش را به مردم حاشيه شهرها كه براي سال‌ها تحت فشار رفتارهاي نژادپرستانه بوده‌اند و حالا كاسه صبرشان با مرگ يك نوجوان لبريز شده، بازگرداند.
شيوه‌هاي معترضان هم خشن به نظر مي‌رسد. خبرگزاري فرانسه در توصيف حوادث پنجشنبه شب در پاريس مي‌نويسد: «در طول شب، معترضان ماشين‌ها را آتش مي‌زدند، ساختمان‌هاي دولتي را تخريب مي‌كردند، به غارت فروشگاه‌ها مي‌پرداختند و با نيروهاي پليس ضد شورش درگير مي‌شدند.»
اورلين بريدن، خبرنگار روزنامه نيويورك‌تايمز در پاريس نيز حوادث پنجشنبه شب در فرانسه را چنين توصيف مي‌كند: «يك مدرسه در شهر ليل در شمال فرانسه به آتش كشيده شد، معترضان در بسياري از شهرها سطل‌هاي زباله را به آتش كشيده‌اند، يك پاركينگ اتوبوس در شهر بندري مارسي تخريب شده و بسياري از افسران پليس هدف حملات معترضان قرار گرفته‌اند. تعداد انگشت‌شماري فروشگاه در داخل شهر پاريس نيز غارت شده است.»
رويكرد دولت فرانسه برخورد سختگيرانه و شديد با اين اعتراضات بوده است. اليزابت بون، نخست‌وزير فرانسه اين خشونت‌ها را «غير قابل تحمل و غيرقابل توجيه» توصيف كرده است. جرالد دارمانين، وزير كشور فرانسه هم به نيروهاي پليس دستور داده تا هرگونه خشونتي را در سريع‌ترين زمان ممكن متوقف كنند. او روز پنجشنبه اعلام كرد تعداد نيروهاي امنيتي مستقر در سراسر كشور نسبت به شب‌هاي گذشته دو برابر شده و 40 هزار نيروي امنيتي در كل فرانسه استقرار يافته‌اند. براساس اظهارات شاهدان عيني، پليس در برخي از شهرها از بالگردها هم براي كنترل و برخورد با معترضاني كه اغلب گروه‌هايي از جوانان بودند استفاده كرده است.
دارمانين روز جمعه در توييتر اعلام كرد در راستاي «دستوراتي كه براي برخورد قاطع» به او ابلاغ شده، پليس 667 نفر را در سراسر فرانسه بازداشت كرده است. به گفته وزير كشور فرانسه، نزديك به 250 نفر از نيروهاي پليس نيز در طول اين شب‌ها زخمي شده‌اند كه حال هيچ كدام‌شان وخيم نيست.
مجتبي رحمان، مدير بخش اروپا در گروه اوراسيا در اين باره معتقد است: «اعتراضات چهارشنبه شب و پنجشنبه شب در حاشيه شهرها در فرانسه بدترين حادثه در نوع خود از 18 سال قبل است.»
در سال 2005، معترضان به مرگ دو پسر بچه كه در حال فرار از دست پليس به يك نيروگاه برق در حومه پاريس پناه برده و دچار برق گرفتگي شده بودند به خيابان‌ها آمدند و درگيري‌هاي زيادي ميان آنها و نيروهاي پليس به وجود آمد. در پي اين حادثه، ژاك شيراك، رييس‌جمهور وقت فرانسه مجبور به اعلام وضعيت اضطراري شد.
تحليلگران پيش‌بيني مي‌كنند تداوم اعتراضات كنوني مي‌تواند يك چالش سياسي جدي براي امانوئل مكرون، رييس‌جمهور فرانسه باشد. به گفته رحمان، «مكرون هم براي قتل يك نوجوان به دست پليس و هم براي سركوب خشن معترضان تحت فشار قرار خواهد گرفت.»
مادر ناهل روز پنجشنبه در ويديويي از مردم خواست كه به راهپيمايي بعدازظهر ديروز در حومه پاريس، جايي كه ناهل در آنجا كشته شد، بپيوندند. او در اين ويديو گفت: «او هنوز بچه بود... چه كنم؟ او زندگي من بود. او همه‌چيز من بود.» ياسين بوزرو، وكيل ناهل نيز در مصاحبه‌اي گفت: «افسر پليسي كه ناهل را كشت، اكنون به قتل عمد متهم شده است. معافيت افسران پليس در فرانسه بخشي از اين مشكل است. سيستم قضايي به جاي نژادپرستي، مقصر اتفاقي است كه براي اين نوجوان ۱۷ ساله رخ داده است. ما قانون و سيستم قضايي‌ داريم كه از افسران پليس محافظت مي‌كند و فرهنگ مصونيت از مجازات را در فرانسه ايجاد كرده است.» به گفته او موارد مشابهي كه طي سال‌هاي گذشته رخ داده، نشان مي‌دهد كه «سيستم قضايي براي قربانيان كار نمي‌كند».

ناهل‌ام كه بود و چگونه كشته شد؟
ناهل‌ام نوجواني 17 ساله بود كه با مادرش زندگي مي‌كرد. او به عنوان پيك مشغول به كار بود و همزمان در ليگ راگبي هم بازي مي‌كرد.
بر اساس گزارش بي‌بي‌سي، او دانشجوي كالجي در نزديكي محل زندگي‌شان بود و در آنجا براي تبديل شدن به يك برقكار حرفه‌اي آموزش مي‌ديد.
كساني كه ناهل الجزايري‌‌تبار را مي‌شناختند، روايت مي‌كنند كه او در نانتر (منطقه‌اي در حومه غربي پاريس) جايي كه با مادرش مونيه زندگي مي‌كرد فردي بسيار محبوب بود.
شواهد و مستندات نيز نشان مي‌دهند كه ناهل هيچ سابقه كيفري در پرونده‌اش نداشت.
مادرش روايت مي‌كند كه روز سه‌شنبه پيش از رفتن به سر كار، ناهل مادرش را بوسيده و بعد از گفتن جمله «دوستت دارم» از خانه رفته بود.
قتل ناهل اندكي پس از ساعت 9 صبح اتفاق مي‌افتد. او در حال رانندگي به گشت پليس برخورد مي‌كند و در حالي كه تلاش داشت از بازرسي بگريزد با شليك يك افسر پليس متوقف مي‌شود.
وضعيت روحي مادر او پس از مرگ ناهل بسيار نامناسب توصيف شده است: «من همه‌چيز را وقف او كردم. من فقط يك فرزند داشتم. 10 فرزند نداشتم. او زندگي من و بهترين دوست من بود.» اوليويه فور، رهبر حزب سوسياليست مي‌گويد: «خودداري از توقف به دستور پليس به شما مجوز قتل نمي‌دهد. همه كودكاني كه در جمهوري فرانسه زندگي مي‌كنند حق دارند از عدالت برخوردار باشند.» مادر ناهل معتقد است مسائل نژادي يكي از عوامل اصلي شليك پليس فرانسه به اين نوجوان بود: «آنها چهره يك عرب را ديدند، يك كودك و تصميم گرفتند جان او را بگيرند.» او همچنين تاكيد دارد كه «فقط آن فرد شليك‌كننده را مقصر مي‌داند» و ساختار پليس را سرزنش نمي‌كند: «من در ميان افسران پليس دوستاني دارم كه تمام‌قد در كنار من ايستاده‌اند.»  وزارت خارجه الجزاير با صدور بيانيه‌اي ضمن تسليت گفتن به مادر ناهل گفته با افسوس اين وضعيت را از نزديك دنبال مي‌كند. لوران فرانك لينارد، وكيل افسر پليسي كه به ناهل شليك كرده در گفت‌وگويي راديويي گفت كه موكلش «با رعايت كامل قانون» شليك كرده است. لينارد تاكيد كرد: «او خارج از چارچوب قانوني عمل نكرده است... موكلم زندگي خود را وقف حفاظت از مردم و اطمينان از رعايت قانون كرده است. اكنون به دليل استفاده از اسلحه گرم به عنواني بخشي از وظيفه‌اش بازداشت شده است.»

مساله تبعيض نژادي در رفتار پليس فرانسه
نارضايتي فرانسوي‌هاي مهاجر از تبعيض نژادي پليس در فرانسه سابقه‌اي طولاني دارد. نتايج پژوهش موسسه مدافعان حقوق، يك موسسه مستقل در فرانسه كه به نظارت بر نقض حقوق بشر مشغول است نشان مي‌دهد مردان جوان رنگين‌پوست شامل عرب‌تبارها 20 برابر بيشتر از سفيدپوستان از سوي افسران پليس براي بازرسي متوقف مي‌شوند.
روخايا ديالو، خبرنگار و فعال اجتماعي فرانسوي در توصيف معترضان مي‌گويد: «بسياري از اين اشخاص واقعا خسته‌ شده‌اند. آنها درباره بي‌رحمي و رفتارهاي خشن پليس صحبت مي‌كنند و صداي‌شان شنيده نمي‌شود.» او مي‌افزايد: «به‌طور عمومي، مردم تصور مي‌كنند كه تبعيض نژادي در فرانسه وجود ندارد و اين خود يكي از دلايلي است كه معترضان را بسيار عصباني مي‌كند چرا كه آنها به‌طور روزمره اين تبعيض نژادي را احساس مي‌كنند. با اين وجود، آنها با افكار عمومي و رسانه‌هايي مواجه هستند كه وجود تبعيض را انكار مي‌كنند و مي‌گويند بحث‌هاي نژادي جايي در فرانسه ندارد. نمي‌توان نقش اين انكارها را در خشمگين‌تر شدن معترضان ناديده گرفت. 

وضعيت بد براي مكرون
مكرون و ساير مقام‌هاي ارشد دولتي شامل اليزابت بورن، نخست‌وزير خواستار صبر معترضان شده‌اند تا «دستگاه قضايي بتواند كار خود را انجام دهد.» مكرون روز چهارشنبه در اين باره گفت: «ما نياز به آرامش داريم تا دستگاه قضايي بتواند كار خود را پيش ببرد. ما نمي‌توانيم اجازه دهيم وضعيت از اين بدتر شود.»
به رغم اين درخواست‌ها معترضان نه تنها آرام‌تر نشده‌اند بلكه كارشناسان رفتارها و اظهارات مكرون را عامل بدتر شدن وضعيت و بيشتر شدن خشم معترضان مي‌دانند. در دومين شب اعتراضات گسترده در فرانسه در اعتراض به كشته شدن ناهل‌ام، ويديويي از رييس‌جمهور فرانسه منتشر شد كه نشان مي‌داد او در كنسرت التون جان در پاريس حضور يافته و مشغول لذت بردن از موسيقي است، درست زماني كه در خيابان‌هاي پاريس و حومه پايتخت درگيري‌هاي شديدي ميان نيروهاي پليس و معترضان جريان داشت.
مكرون روز جمعه نيز در اظهارنظري عجيب از والدين خواست جلوي حضور فرزندان‌شان در اعتراضات را بگيرند و افزود معترضان تحت‌تاثير بازي‌هاي رايانه‌اي قرار گرفته‌اند.
اين در حالي است كه چند ماه پيش در اوايل سال 2023 نيز دولت مكرون به دليل طرح اصلاحات بازنشستگي كه بر اساس آن سن بازنشستگي از 62 سال به 64 سال افزايش پيدا مي‌كرد، با مشكلاتي جدي مواجه شده بود و براي هفته‌ها معترضان در خيابان‌ها در حال اعتراض به اين طرح بودند.
مكرون در آن زمان با آگاهي از عدم محبوبيت دولت اعلام كرد براي ترميم اوضاع و متحد كردن كشور به 100 روز فرصت نياز دارد. اين فرصت 100 روزه در 14 جولاي (روز ملي فرانسه) پايان مي‌يابد و بعيد به نظر مي‌رسد كه تا آن زمان رييس‌جمهور فرانسه بتواند تغييري قابل توجه ايجاد كند.