زلزله در روسيه، شوك در چين
يوگني پريگوژين، رهبر گروه شبه نظامي واگنر ساعاتي پس از آغاز شورش در روسيه، پيشروي خود را متوقف كرد و با كرملين براي تبعيد به بلاروس به توافق رسيد. جزیيات اين توافق به صورت عمومي اعلام نشد. طبق گزارش‌ها، پريگوژين ادعا كرده بود كه تجهيزات نظامي به شمول اسلحه و مهمات به موقع براي او ارسال نشده و افرادش در حال كشته شدن در ميدان جنگ با اوكراين بودند. ظاهرا خواسته او از ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه، بركناري برخي ژنرال‌هاي ارتش روسيه بوده است. خصومت بين اين گروه و ارتش روسيه چيز جديدي نبود. روسيه از اين گروه مزدور به عنوان ابزار خود براي دخالت مستقيم محدود در كشورهايي مانند سوريه و سودان استفاده كرده بود. همچنين اين گروه در پروژه الحاق كريمه در سال 2014 توسط روسيه به كار گرفته شد.
در ماجراي جنگ اوكراين نيز پروژه روسيه آن‌طور كه انتظار داشت به سرعت به پايان نرسيد و دستاوردهاي مسكو به حدي كمرنگ شد كه كرملين مجبور شد گروه واگنر را آشكارا در عمليات عليه اوكراين مستقر كند. اكنون براي ناظران مشخص شده كه بين كادرهاي مختلف ارتش روسيه نيز اختلافاتي وجود دارد و از هماهنگي مورد ادعاي رهبر روسيه خبري نيست.
پكن با احتياط نظاره‌گر است
شورش شكست خورده پريگوژين با انعكاس شديدي در پكن همراه شد و چين نظاره‌گر تزلزل سياسي در روسيه بود. اندكي پس از اينكه رهبر گروه واگنر موافقت خود را با تبعيد به بلاروس اعلام كرد، آندري رودنكو، معاون وزير امور خارجه روسيه به پكن سفر كرد تا با وزير خارجه چين، «كين گانگ» و معاونش «ما ژائوسو» ديدار كند. اولين واكنش پكن به ماجراي شورش در روسيه بيانيه كوتاهي از سوي وزارت خارجه چين بود كه در آن تاكيد شده بود كه «حادثه گروه واگنر يك امر داخلي روسيه است.»
اين بيانيه رمزآلود خطاب به ايالات‌متحده و متحدان غربي آن بود كه چين هرگونه اظهارنظر مخالف در مورد اين حادثه را مداخله در امور داخلي يك كشور ديگر تلقي مي‌كند كه برخلاف كنوانسيون ژنو است. اين بيانيه همچنين به هر گونه گمانه‌زني از هر طرف مبني بر اينكه چين در مورد اين حادثه ترديد دارد، پايان داد.
چين اين شورش را ناديده مي‌گيرد؟
معاون وزير امور خارجه چين در ديدار با مهمان روس خود گفت: «چين و روسيه تحت هدايت راهبردي روساي جمهور اين كشورها -شي جين پينگ و ولاديمير پوتين- به تقويت اعتماد متقابل سياسي و همكاري‌هاي عملي مي‌پردازند.»
اين سخنان را مي‌توان به عنوان تضميني غيرمستقيم به مسكو تعبير كرد كه در صورت نياز، چين مي‌تواند «عملا» با روسيه براي مقابله با تكرار هرگونه تهديد عليه تماميت ارضي روسيه همكاري كند.
اطمينان خاطر و تعهد مجدد دو طرف براي تثبيت اوضاع داخلي به يكديگر پس از وقايع اخير بيش از آن چيزي است كه از لفاظي‌هاي رسمي استنباط مي‌شود.
نگاهي به آينده روابط دوجانبه يك حادثه به تنهايي تاثير مستقيمي بر روابط چين و روسيه يا خود چين نخواهد داشت. اما وضعيت كلي بين‌المللي، از جمله جهت‌گيري آينده جنگ روسيه و اوكراين، عدم اطمينان از توسعه آينده روسيه، چالش ژئوپليتيكي و تغييرات قابل توجه در محيط اطراف چين، تاثير تاريخي عميقي بر چين خواهد داشت.
در سطح بين‌المللي، ارتش روسيه ممكن است ديگر نتواند آن هيبتي را كه پس از جنگ جهاني دوم ايجاد كرده بود، احيا كند. شورش واگنر مي‌تواند مانند يك امر مسري به ارتش روسيه هم سرايت كند. تا همين امروز هم تلفات ارتش روسيه به رقم باورنكردني صدهزار نفر رسيده است. همزمان واقعيت اين است كه خروج گروه‌هاي واگنر از ميدان نبرد در اوكراين، نيروهاي روسيه را تضعيف مي‌كند.
تحريم‌هاي اعمال شده عليه روسيه و جنگ پرهزينه‌اي كه روسيه در آن درگير است، آينده توسعه روسيه را تحت تاثير قرار خواهد داد. با توجه به حركت نه چندان هموار پكن در روابط خود با تايوان، اين امر بر محيط اطراف چين تاثير خواهد گذاشت. هر چند كه اوضاع به ظاهر در روسيه آرام شده، اما شكاف عميق سياسي در داخل اين كشور حل نشده باقي مانده است.
ليو ويدونگ از موسسه امريكايي آكادمي علوم اجتماعي چين مي‌گويد: چين روسيه را به عنوان يك شريك كليدي مي‌داند و ثبات داخلي آن براي پكن ضروري است، به خصوص كه روابط پكن با غرب بدتر شده است. بنابراين انتظار مي‌رود پكن ارتباطات و تبادلات خود را با روسيه و رييس‌جمهور پوتين افزايش دهد.
لي نان، محقق ارشد مدعو در موسسه آسياي شرقي دانشگاه ملي سنگاپور، از زاويه ديگري به ماجرا پرداخته و مي‌گويد: «رويدادها (در روسيه) مي‌تواند درس‌هايي را در مورد رابطه بين بخش نظامي و غيرنظامي به پكن دهد. پكن از شورش واگنر درس گرفته و سعي مي‌كند روابط با ارتش را مجددا تنظيم كند. بايد ديد كه آيا رييس‌جمهور چين با مشت آهنين وارد خواهد شد يا سياست چماق و هويج را اتخاذ خواهد كرد.
منبع: يوراسيا تايمز / ترجمه: جماران