رشد توليدات صنعتي در كف يكساله

طبق آخرين آمار منتشرشده از شاخص توليدات صنعتي شركت‌هاي بورسي توسط پژوهشكده پولي و بانكي، رشد اين شاخص در خرداد سال 1402 نسبت به مدت مشابه سال قبل به 2.1 درصد رسيد. روند نزولي رشد توليد صنعتي براي سومين ماه متوالي كمترين نرخ رشد اين بخش در يك‌سال اخير را رقم زد. رشد توليد صنعتي كشور در اسفند ماه سال گذشته با ثبت عدد 8 درصد در قله 3 ساله قرار گرفت، اما با شروع 1402 با شيب تندي روند نزولي در پي گرفته، به گونه‌اي كه به كانال 2 درصد رسيده است. يكي از مهم‌ترين رخدادهايي كه بر روند نزولي شاخص كل تاثير گذاشت، رشد منفي چشمگير در صنعت «محصولات شيميايي» بوده است. حجم توليدات اين بخش در خرداد امسال نسبت به خرداد سال گذشته 10.4 درصد كاهش يافته است. بررسي رشد شاخص توليد صنعتي از بهار سال 99 تا بهار سال 1402 نشان مي‌دهد كه اين شاخص در سه فصل تابستان، پاييز و زمستان سال 1400 به صورت جزيي نزديك صفر در نوسان بوده است. به عبارت ديگر، حجم توليدات صنعتي در اين سه فصل در سال 1400 نسبت به حجم توليدات صنعتي در اين سه فصل در سال 1399 چندان تغيير نكرده و اغلب به ميزان ناچيزي كمتر شده است.
 در بهار سال 1401 اين شاخص با شتاب به سمت خروج از محدوده منفي حركت كرد به‌طوري كه در تابستان سال 1401 بين 5 تا 7 درصد نوسان داشت. به بيان ديگر، توليدات صنعتي تابستان 1401 بين 5 تا 7 درصد بيشتر از توليدات صنعتي تابستان 1400 بوده است. اين روند مثبت در پاييز سال گذشته ادامه يافت و در زمستان دوباره افزايش پيدا كرد. به‌طوري كه متوسط رشد توليد صنعتي در زمستان سال گذشته به بيش از 8 درصد رسيد.
با اين حال، روند افزايشي شاخص توليدات صنعتي در سال 1402 دوام نداشت. در دو ماه ابتدايي امسال رشد شاخص توليد صنعتي به ترتيب به 6.8 و 6.3 درصد در فروردين و ارديبهشت امسال رسيد. در خرداد 1402، روند كاهشي رشد شاخص توليدات صنعتي به شكل چشمگيري شدت گرفت و به 2.1 درصد رسيد كه كمترين مقدار در يك‌سال گذشته (يعني تا خرداد سال 1401) است.
شاخص توليد صنعتي بر اساس توليدات چهارده زيرگروه محاسبه مي‌شود. بررسي‌ها نشان مي‌دهد كه زيرگروه «محصولات فلزي» بيشترين تغيير را در دو ماهه ابتداي سال 1402 داشته است. به عبارت ديگر، رشد توليدات اين زيرگروه در ارديبهشت امسال 30- درصد بوده كه در خرداد ماه به 24.8 درصد رسيده است. به بيان ديگر، توليد محصولات فلزي در ارديبهشت امسال نسبت به ارديبهشت سال گذشته 30 درصد كاهش يافته اما توليد اين محصول در خرداد امسال نسبت به مدت مشابه در سال قبل 25 درصد افزايش داشته است.
در مقابل، حجم توليدات زيرگروه «صنايع شيميايي» در ارديبهشت 1402 نسبت به مدت مشابه در سال 1401 حدودا 2 درصد كمتر بوده در حالي كه اين رقم در خرداد امسال به 10.4- درصد رسيده است. در واقع، توليدات خرداد امسال نسبت به خرداد سال گذشته در زيرگروه «صنايع شيميايي» 10.4 درصد كمتر شده است.
هريك از زيرگروه‌هاي چهارده‌گانه، يك ضريب اهميت دارند. ضريب اهميت نشان‌دهنده ميزان تاثيرگذاري توليدات هر زيرگروه روي شاخص كل توليدات صنعتي است. بررسي‌ها نشان مي‌دهد كه بيشترين ضريب اهميت متعلق به زيرگروه «صنايع شيميايي» است. در واقع، تغييرات توليد در زيرگروه «صنايع شيميايي»، ‌28 درصد روي شاخص كل تاثير مي‌گذارد. به همين علت منفي‌شدن رشد توليد اين بخش يكي از عوامل نزولي‌شدن شاخص كل توليدات صنعتي تلقي مي‌شود.
 
سه نهاد و ارايه يك شاخص 
در زمان‌هاي مختلف
صنعت، به عنوان بخش پيشران توليد يكي از مهم‌ترين اركان اقتصاد كشور است. اقتصادهاي پويا با سيستم آماري پيشرفته به‌طور منظم و ماهانه آمار مربوط به تغييرات توليد صنعتي را منتشر مي‌كنند، چرا كه تغييرات توليد اين بخش در كوتاه‌مدت مي‌تواند تاثير زيادي روي ساير بخش‌هاي اقتصادي داشته باشد.
براي مثال، اگر اين شاخص نشان دهد كه توليد قطعات خودرو در يك ماه نسبت به زمان مشابه در سال قبل كاهش يافته، مي‌تواند روي توليد خودرو و به تبع روي قيمت آن در ماه‌هاي بعد اثرگذار باشد. به همين دليل، انتشار شاخص توليد صنعتي به صورت ماهانه از اهميت بالايي براي فعالان اقتصادي برخوردار است، چرا كه اين شاخص با استفاده از آمار توليد شركت‌هاي صنعتي ثبت‌شده در بورس به صورت ماهانه تغييرات حجم توليد كالاهاي صنعتي را نشان مي‌دهد.
هم‌اكنون، سه نهاد آمارهاي صنعتي را ارايه مي‌دهند. اولين نهاد، بانك مركزي است كه از سال 1341 متغيرهاي مهم صنعتي مانند توليد، قيمت، اشتغال و تشكيل سرمايه را براي همه كارگاه‌هاي صنعتي با بيش از 100 نفر كاركن در هر دوره سه ماهه محاسبه كرده و نتايج آن را در هر سال به صورت سه ماهه، شش ماهه، نه ماهه و سالانه گزارش مي‌كند.
دومين نهاد، مركز آمار است كه جامعه مورد بررسي آن تمام كارگاه‌هاي صنعتي كشور با بيشتر از 10 نفر كاركن است. مركز آمار گزارش توليدات صنعتي اين كارگاه‌ها را از سال 1353 به صورت سالانه منتشر مي‌كند.
با توجه به اهميت بررسي اين شاخص در تواتر زماني كوتاه‌تر، پژوهشكده پولي و بانكي بر اساس آمار منتشرشده از 280 شركت بورسي و بررسي توليدات ماهانه آنها، شاخص توليد صنعتي را هر ماه به صورت نقطه به نقطه منتشر مي‌كند.  به عبارت ديگر، اين شاخص بيان مي‌كند كه حجم توليدات صنعتي در يك ماه چقدر نسبت به حجم توليدات صنعتي در مدت مشابه سال قبل تغيير كرده است. بررسي‌ها نشان مي‌دهد كه شاخص توليد صنعتي ماهانه بورسي از انطباق خوبي با شاخص توليد صنعتي مركز آمار برخوردار است.