«اعتماد» اهميت استراتژيك گروه واگنر براي روسيه را بررسي مي‌كند
چراغ سبز پوتين به سرهنگ مو خاكستري
محمدرضا ستاري
شايد مهم‌ترين اتفاق پس از حمله روسيه به اوكراين و آغاز جنگ، شورش گروه واگنر عليه مسكو باشد. شورشي كه از سوي مهم‌ترين متحدان پوتين به عنوان يك ارتش خصوصي و مزدور صورت گرفته و به صورت برق‌آسا مي‌رفت پس از تسخير شهر راهبردي روستوف به فتح مسكو نيز ختم شود. در اين رابطه هرچند كه بيشتر از سه هفته از اين اتفاق مهم مي‌گذرد، اما دامنه و پيامدهاي چنين اقدامي از سوي گروه واگنر آنچنان وسيع بوده كه تقريبا همه روزه شاهد اخبار و تحليل‌هاي متفاوت پيرامون اين موضوع هستيم.
در تازه‌ترين تحولات صورت‌گرفته درخصوص گروه واگنر، روز گذشته روزنامه كامرسانت روسيه گزارش داده كه ولاديمير پوتين رييس‌جمهوري روسيه يك رهبر جديد براي اين گروه پيشنهاد داده است. اين بدان معناست كه يوگني پريگوژين كه زماني از نزديك‌ترين افراد پوتين در حلقه كرملين محسوب مي‌شد،به‌رغم قول رييس‌جمهوري مبني بر عدم پيگرد قضايي، بايد تاوان شورش خود را بپردازد.
سرهنگ مو خاكستري
براساس گزارشي كه اين روزنامه روسي منتشر كرده، پيشنهاد پوتين براي رهبري گروه واگنر شخص آندري تروشف بوده است؛ فردي كه سرهنگ بازنشسته ارتش روسيه محسوب شده و سابقه حضور فعال در جنگ افغانستان، چچن و حتي سوريه را نيز در كارنامه خود دارد. لازم به ذكر است كه تروشف به عنوان مو خاكستري معروف بوده و 5 روز پس از شورش گروه واگنر و در جلسه سه ساعته‌اي كه پوتين با فرماندهان اين گروه داشته، وقتي نامش به عنوان رهبر جديد اين گروه ذكر شده، تقريبا تمامي افراد حاضر در جلسه سر خود را به نشانه تاييد تكان داده‌اند. از سوي ديگر ديميتري اوتكين از نيروهاي ويژه اطلاعات نظامي روسيه نيز قرار است در كنار تروشف براي هدايت اين گروه حضور داشته باشد؛ فردي كه از بنيانگذاران اين گروه شبه نظامي محسوب شده و به گفته ناظران شواهد نشان مي‌دهد كه يوگني پريگوژين از حلقه قدرت و فرماندهي اين گروه به طور كامل كنار گذاشته شده است.
پيش از اين نيز بسياري از ناظران معتقد بودند باتوجه به عمق و اهميت اقدامي كه پريگوژين انجام داده به‌طور قطع با برخوردي جدي از سوي پوتين مواجه مي‌شود. حالا نيز رفته رفته نشانه‌ها حاكي از آن است كه آشپز سابق و از نزديك‌ترين متحدان پوتين به طور كامل در حال حذف شدن بوده و بعيد نيست كه
به زودي دستگير يا حتي سر به نيست شود. شايد يكي از دلايل پوتين براي انتخاب تروشف به عنوان فرماندهي جديد گروه واگنر نيز خنثي كردن نارضايتي‌ها از حذف پريگوژين در ميان اعضاي اين گروه باشد؛ چراكه واقعيت نشان مي‌دهد، پريگوژين از آنچنان نفوذي در ميان نيروهاي خود برخوردار بوده كه فرمانش براي ورود به خاك روسيه و پيشروي به سمت مسكو به‌رغم تمامي تبعات آن از سوي نظاميان اين گروه بي‌چون و چرا اجرا شده است.
البته چنين موضوعي به همين جا ختم نشده و دامنه شورش گروه واگنر آنچنان گسترده بوده كه از آن زمان تاكنون زمزمه‌هايي از خيانت در ارتش روسيه نيز به گوش مي‌رسد؛ به‌طوري‌كه از سه هفته پيش تا به امروز از سرنوشت دقيق ژنرال سرگئي سوروويكين معروف به ژنرال آرماگدون خبري در دست نيست و حتي گفته مي‌شود كه پوتين، ژنرال گراسيموف رييس ستاد مشترك ارتش روسيه را نيز از فرماندهي جنگ در اوكراين بركنار كرده است.
ورود نيروهاي واگنر به خاك بلاروس
هر چند كه پيش از اين يكي از دلايل اختلافات ميان پريگوژين با وزير دفاع و فرمانده ارتش روسيه، مساله ادغام نيروهاي واگنر در ارتش عنوان مي‌شد و برخي تحليلگران نيز معتقد بودند پس از شورش اين گروه به احتمال زياد فرمان انحلال واگنر از سوي پوتين صادر مي‌شود، اما شواهد و واقعيت‌هاي موجود دقيقا عكس اين تحليل را نشان مي‌دهد. در تازه‌ترين تحول صورت گرفته درخصوص گروه واگنر، به تازگي مقامات اوكرايني و لهستاني اعلام كرده‌اند كه برخي نيروهاي واگنر وارد خاك بلاروس شده‌اند. البته پيش از اين دولت بلاروس اعلام كرده بود كه اعضاي اين گروه در حال تمرين دادن به نظاميان اين كشور هستند، اما مساله مهم اين است كه به احتمال زياد پس از تغيير و تحولات صورت گرفته در فرماندهي اين نيروها، گروه واگنر با استقرار در خاك بلاروس قصد داشته باشد كه تا نقشه جديد روسيه براي حمله از شمال اوكراين به سمت كي‌يف را عملياتي كند.
زيرا طبق خبري كه از سوي خبرگزاري يورونيوز منتشر شده، صف‌هاي بلندي متشكل از دست‌كم ۶۰ خودرو جمعه شب از روسيه وارد بلاروس شدند. اين خودروها كه شامل چندين كاميون، وانت پيك‌آپ، ون و اتوبوس بودند، با پلاك جمهوري‌هاي خودخوانده دونتسك و لوهانسك به تردد در منطقه تسل در مركز بلاروس پرداخته‌اند؛ جايي كه هفته گذشته نيز گزارش‌هايي مبني بر احداث اردوگاهي شامل صد‌ها چادر خالي در اين مكان منتشر شده بود.
اهميت استراتژيك گروه واگنر
در مورد شورش گروه واگنر عليه پوتين، تحليل‌ها و گمانه‌زني‌هاي زيادي تاكنون مطرح شده است. از جنگ قدرت، كودتا و تحقير پوتين گرفته تا بازي كرملين براي فريب دشمنان روسيه. هر كدام از اين گزاره كه صحيح باشد، منكر اهميت گروه واگنر و نقش آن به عنوان بازوي عملياتي خارجي روسيه نيست. در واقع اهميت گروه واگنر تنها در جنگ اوكراين خلاصه نمي‌شود، بلكه دامنه فعاليت و نفوذ اين گروه آنچنان وسيع و گسترده است كه نمي‌توان به نقش آن را براي مسكو ناديده گرفت. حتي اهميت گروه واگنر تا آنجاست كه برخي تحليلگران معتقدند اگر ارتش روسيه را بدن و پوتين را سر آن در نظر بگيريم، نيروهاي واگنر و چچن به عنوان بازوهاي آن محسوب مي‌شوند.
به همين دليل است كه گمانه‌زني‌ها درخصوص انحلال گروه واگنر، چيزي بيش از يك تحليل خوشبيانه نيست؛ چراكه يك بررسي ساده از فعاليت‌ها و نفوذ اين واگنر در مناطق مختلف نشان‌دهنده اهميت راهبردي آن براي مسكو حتي با وجود شورش عليه پوتين است. در واقع اين گروه نه تنها در اوكراين و بلاروس، بلكه سال‌هاست كه در خاورميانه و آفريقا نيز فعاليت كرده و بازوي عملياتي كرملين در اين مناطق به شمار مي‌رود. به عنوان مثال پس از ورود روسيه به جنگ داخلي سوريه، حضور نيروهاي واگنر در پالميرا، غوطه شرقي دمشق و نيز پايگاه هوايي حميمم و بندر لاذقيه مشهود بوده است.
در ليبي نيز همزمان با حمايت روسيه از خليفه حفتر در سال 2018 رد پاي نفوذ واگنر در اين كشور تقويت شده و گزارش‌ها نشان مي‌دهد كه اقدامات اين گروه دقيقا مطابق با دستورات وزارت دفاع و هماهنگي كرملين صورت گرفته است. علاوه بر اين حضور واگنر در آفريقاي مركزي و مالي آنچنان گسترده و قدرتمند است كه گفته مي‌شود اكنون فوستن توادرا رييس‌جمهوري آفريقاي مركزي براي كانديدا شدن جهت سومين دوره رياست‌جمهوري خود براي مقابله با ناآرامي‌هاي احتمالي روي حمايت‌هاي اين گروه حساب ويژه‌اي باز كرده است.
بنابراين واگنر و اهميت آن براي كرملين چيزي بسيار فراتر از مساله يوگني پريگوژين و ساز مخالف اوست؛ به‌طوري‌كه برخي كارشناسان معتقدند اين گروه به دليل ساختار منعطف و سرعت تصميم‌گيري خود به عنوان لكوموتيو روسيه در آفريقا عمل كرده و راه را براي نهادهاي رسمي اين كشور در مناطق نفوذ كرملين باز مي‌كند.