آمار يك ماهه وزارت نيرو نشان مي‌دهد
جهش صادرات برق در روزهاي گرم تابستان
گروه اقتصادي
گزارش ماهانه وزارت نيرو نشان مي‌دهد ميزان صادرات برق در تيرماه، جهش بالايي داشته و در بازه مقايسه‌اي يك ساله، نزديك به دو برابر شده است. بر اساس آمارهاي ماهانه وزارت نيرو كه در سايت رسمي آن منتشر شده، صادرات برق ايران در چهار ماه ابتدايي سال ۱۴۰۲ به نزديك 19 ميليون كيلووات ساعت (تراوات ساعت) رسيده است. عددي كه ميزان صادرات برق ايران را نسبت به مدت مشابه سال گذشته، بيش از 92 درصد افزايش داده است. در كنار اين جهش صادراتي برق، ميزان واردات انرژي از كشورهاي خارجي تا پايان تير ماه امسال نسبت به پايان تير 1401 نزديك به 24 درصد كاهش پيدا كرده است.
نكته جالب توجه اينكه در تيرماه امسال، همزمان با رشد مصرف برق در داخل كشور، ميزان صادرات برق در تيرماه، نزديك به 50 درصد از خرداد ماه بيشتر بوده است. اين آمار يك هفته پس از آن منتشر مي‌شود كه كل كشور به مدت دو روز و بنا به دلايل مبهمي مانند «گرماي هوا» و «آماده نبودن زيرساخت‌هاي توليد برقابي» به تعطيلي كشيده شد.
در همين تيرماه و مطابق آمار وزارت نيرو، در ساعت 14 و 48 دقيقه نوزدهم تير، ركورد بالاترين ميزان مصرف برق زده شد و 72485 مگاوات تقاضاي برق ايجاد شده است. عددي كه نسبت به همين زمان در تير ماه 1401، نزديك به 5 درصد رشد كرده. در ساعت 20 و 30 دقيقه همان روز، پيك تقاضا اندكي پايين آمده و به 68 هزار مگاوات رسيده است.
سهم نيروگاه‌ها چقدر است؟
آنگونه كه وزارت نيرو مي‌گويد، در تيرماه، برق اتمي فقط 1.1 درصد از برق مورد نياز كشور را تامين كرده است. اين عدد نسبت به خردادماه امسال و تيرماه سال گذشته هيچ تغييري نداشته است. عمده برق توليدي ايران در اين ماه، توسط نيروگاه‌هاي سيكل تركيبي توليد شده است. يني 35.6هزار مگاوات برق كه سهم نزديك به 40 درصدي از چرخه توليدي برق را در دست دارند و البته آلودگي زيست محيطي بالايي هم ايجاد مي‌كنند. در نهايت، نيروگاه‌هاي برقابي در تيرماه، 12148 مگاوات برق توليد كرده‌اند و سهم 13.3 درصدي را در چرخه توليد برق به عهده داشته‌اند.
وزارت نيرو، راه‌اندازي ۲۶۰۵ مگاوات نيروگاه برقي خورشيدي و بادي را در سال جاري هدف‌گذاري كرده، اما فقط ۴۳ مگاوات آن در چهار ماه ابتدايي سال عملياتي شده است كه معادل تقريبا ۱.۶ درصد از اهداف سال جاري است.
چقدر برق تلف مي‌شود؟
همزمان با اين وضعيت، شبكه فرسوده انتقال و توزيع برق هم بخش زيادي از برق توليدي را مي‌بلعد. آمار روشني از وضعيت اتلاف برق در گزارش ماهانه وزارت نيرو وجود ندارد؛ اما جزييات توليد، مصرف و واردات و صادرات برق ايران نشان مي‌دهد كه نزديك به 10 هزار مگاوات از برق توليدي در چرخه انتقال و توزيع تلف مي‌شود. يعني 13 درصد از كل برقي كه توليد مي‌شود و مي‌تواند كسري برق در تابستان را هم برطرف كند!
چقدر پول به جيب ايران مي‌رود؟
سال گذشته، ايران از محل صادرات برق به سه كشور همسايه ۴۱۰۰ ميليارد تومان درآمد داشته است.در واقع درآمدهاي ريالي دولت از اين محل بالا بوده است. عمده برق صادراتي ايران به كشورهاي عراق، پاكستان و افغانستان فروخته شده است. 17 مردادماه امسال نيز وزارت دارايي پاكستان در بيانيه‌اي اعلام كرد، اسلام‌آباد از ايران برق بيشتري خريداري خواهد كرد. پاكستان كه به‌شدت با كمبود انرژي مواجه است، درحال حاضر، براي خريد برق از تهران براي مناطق مرزي خود، به ويژه براي پروژه‌هاي توسعه بندر گوادر توسط چين قراردادهايي با تهران دارد.اما به روشني نمي‌توان دريافت كه درآمد صادراتي برق ايران در دو سال گذشته چقدر بوده است. چرا كه اين درآمدها از متن بودجه حذف شده‌اند. در سال 1400، ايران فقط 3 درصد از برق توليدي در داخل را صادر مي‌كرد. اما حالا كه قيمت دلار به بيش از 50 هزار تومان نيز رسيده، افزايش صادرات برق مي‌تواند درآمدهاي هنگفت ريالي براي دولت به دنبال داشته باشد. در واقع، كسري شديد بودجه دولت در يكي- دو سال اخير، فضايي را به وجود آورده كه صادرات برق و تبديل آن به ريال براي پرداخت بودجه‌هاي عمومي حتي به قيمت تعطيلي ادارات، صنايع و بخش خصوصي، صرفه اقتصادي بيشتري براي دولت داشته باشد.
قطعي برق در ايران
در روزهاي گذشته همچنين، گزارش‌هايي درباره «قطعي برق پراكنده»در برخي شهرهاي كوچك و بزرگ منتشر شده كه دليلي براي آن عنوان نشده است. اما هاشم اورعي، استاد دانشگاه شريف به تازگي در گفت‌وگويي با وبسايت «فرداي اقتصاد» گفته است كه «قطعي برق صنايع به دو روز در هفته افزايش يافته است.» در همين حال، آرش كردي، مديرعامل شركت توانير، روز چهارشنبه ۱۸ مرداد «رسيدن مصرف روزانه برق در كشور به بيش از ۷۲ هزار مگاوات» را علت قطع برق دانست، اما مدعي شد كه «برق صنايع در بخش‌هاي مختلف مطابق با برنامه از پيش تدوين شده تامين مي‌شود.» 26 ارديبهشت ماه امسال، معاون اجرايي رييس‌جمهور، «خاموشي در بخش خانگي»را «خط قرمز»دولت عنوان كرده و گفته بود: « مديريت مصرف برق در بخش خانگي و توزيع پيك مصرف در طول شبانه‌روز از ديگر اقداماتي است كه وزارت نيرو در دستور كار قرار داده و با اين اقدام به پايداري شبكه برق كمك كرده است.» مصطفي رجبي مشهدي، سخنگوي توانير نيز در سيزدهم ارديبهشت ماه عنوان كرده بود كه «براساس برنامه‌ريزي‌ها، براي امسال جداول خاموشي برنامه‌ريزي شده را منتشر نخواهيم كرد و اميدواريم تابستان امسال را بدون خاموشي سپري كنيم.»
اما گزارش شهروندان نشان مي‌دهد كه در بسياري از مناطق، مشكل پايداري برق و كمبود آن وجود داشته است. هاشم اورعي، استاد دانشگاه شريف درباره اين وضعيت مي‌گويد: «كمبود برق يك عيب است، عيب بزرگ‌تر اين است كه بار اين كمبود را روي بخش مولد اقتصاد مي‌گذارند. ما اگر بخواهيم اين مسير را درست كنيم از يك طرف ۸ درصد رشد اقتصادي را مدنظر داريم، اما در هيچ بخش توانايي رشد نداريم. خلاصه كلام اگر قرار است به رشد ۸ درصدي برسيم، بايد بار اصلي توسعه اقتصادي را بر دوش صنعت بگذاريم. تا صحبت از توسعه صنعتي مي‌كنيم اولين نياز انرژي است. اگر زير تامين همين برق مانده‌ايم چگونه مي‌خواهيم به رشد اقتصادي برسيم؟ در جهان امروز روز به روز اهميت برق و سهم آن بيشتر مي‌شود. پس خواسته‌هاي ما با امكانات فعلي نمي‌خواند. با تعطيلي كارخانه‌ها نيز رشد اقتصادي منفي مي‌شود. در بخش خانگي حدودا ۲۰۰ تومان براي هر كيلووات ساعت محاسبه مي‌شود. آن وقت دولت برق مدارس و مساجد را نيز مجاني مي‌دهد. دولت بازار را بهم ريخته است. وقتي چنين شرايطي حاكم است چگونه انتظار عملكرد درست داشته باشيم؟ دولت ما مكانيسم بازار را بهم ريخته است.»