دوره ابتدايي را دريابيم

علي‌اصغر فاني

طول دوره ابتدايي در نظام آموزشي، 6 سال بوده و كودكان با سن 6 سال مي‌توانند وارد پايه اول شوند، قبلا طول دوره 5 سال بود و دانش‌آموزان بعد از گذراندن اين دوره وارد دوره راهنمايي تحصيلي مي‌شدند. پايه اول ابتدايي اولين تجربه كودك از مدرسه است. همه ساله شاهد حضور پايه اولي‌ها در 31 شهريور (روز شكوفه‌ها) هستيم. نوآموزان به همراه مادران‌شان به مدرسه مي‌آيند و هنگامي كه مادر قصد ترك مدرسه را مي‌كند، بسياري از بچه‌ها گريه‌كنان مي‌خواهند به همراه مادر به خانه برگردند. در بعضي مواقع حتي مادرها، همراه فرزندشان به كلاس درس نيز مي‌روند و ساعتي را روي نيمكت در كنار فرزندشان مي‌نشينند. روز اول مدرسه و برخورد مسوولان دبستان با بچه‌ها در روحيه فرزندان و شكل‌گيري آينده كودك تاثير بسزايي دارد. سال‌ها پيش تعداد قابل توجهي از كودكان پايه اول، در همان سال اول ورود به دبستان مردود مي‌شدند و اين هزينه زيادي به خانواده و دولت وارد مي‌ساخت و در عين حال ضربه روحي به نوآموز وارد مي‌كرد. متاسفانه همه ساله تعدادي از كودكان لازم‌التعليم (12-6 ساله) به مدرسه راه پيدا نمي‌كنند و بنابراين بي‌سوادان آينده را تشكيل مي‌دهند. در حال حاضر 5/98درصد كودكان لازم‌التعليم به مدرسه مي‌روند و 5/1درصد خارج از مدرسه هستند. مقوله بازماندگان از تحصيل يك مساله حساس بوده كه بايد با جدي به آن پرداخت. نتايج آزمون بين‌المللي تيمز و پولز بيانگر افت كيفيت خواندن، درك مفاهيم، حساب كردن دانش‌آموزان به خصوص ابتدايي در سال‌هاي اخير بوده است. در اين يادداشت اجمالا به آسيب‌شناسي دوره ابتدايي - كه پايه و فونداسيون نظام آموزشي كشور را مي‌سازند - مي‌پردازيم:

1- در سال 1391 مسوولان آموزش و پرورش در دولت دهم با شعار آغاز اجراي سند تحول بنيادين آموزش و پرورش به يك‌باره پايه ششم را به دوره ابتدايي اضافه كردند كه اشكالات زيادي به این اقدام‌شان وارد است. 

تحول بايد از روش‌ها و رويه‌ها آغاز شود نه از ساختار/ از پايه اول بايد اصلاحات صورت پذيرد نه از پايه ششم/ بدون تمهيد مقدمات اهم از بودجه لازم، مصوبات دولت و مجلس، تعيين اهداف جديد پايه‌ها و.../ كمبود شديد نيروي انساني راهنمايي در پايه ششم و تورم نيروي انساني در دوره راهنمايي تحصيلي و...
اين اقدام عجولانه خسارت‌هاي جبران‌ناپذيري به آموزش و پرورش كشور به خصوص دوره ابتدايي وارد كرد.
2- نيروي انساني: در يادداشت‌هاي قبل گفتيم كه  50 درصد نيروي انساني موجود تربيت معلم نديده‌‌اند كه اكثرا در دوره ابتدايي شاغلند. افرادي كه زماني آموزشيار نهضت سوادآموزي، نيروهاي شركتي، مربيان پيش‌دبستاني و استخدام‌شدگان طرح مهر‌آفرين در دولت نهم و دهم وارد آموزش و پرورش شده‌اند.
3- كرونا و تعطيلي آموزش‌هاي حضوري و منحصر شدن به آموزش‌هاي مجازي، در افت آموزش و پرورش دانش‌آموزان ابتدايي موثر بوده است.
4- كنار هم بودن دانش‌آموز پايه اول و پايه ششم در يك محيط آموزشي، مشكلات اخلاقي ايجاد كرده است.
5- تراكم بالاي كلاس‌هاي شهري و كلاس‌هاي چند پايه در مناطق روستايي مزيد بر علت شده است.
6- به‌‌رغم توسعه قابل قبول پيش‌دبستاني در مناطق دو زبانه (زبان مادري فارسي نيست) كه پيش‌دبستاني فعال نيست با افت تحصيلي مواجهيم.
و...
ضعف ابتدايي به دوره‌هاي بعدي (متوسطه 1 و 2) نيز سرايت كرده است. فراوان دانش‌آموز دوره متوسطه داريم كه قادر به خواندن و فهميدن يك متن متوسط و حتي ساده نبوده و حتي خواندن و فهميدن صورت مساله مثلا فيزيك را مشكل دارد.
براي رشد و ارتقاي سطح آموزش و پرورش كشور، بايد به ابتدايي توجه جدي كرد.
نقطه آغازين اين نهضت، توانمندسازي معلمان دوره ابتدايي است.