تله آفريقايي ماكرون

نشريه انگليسي ديلي‌تلگراف در مطلبي سياست‌هاي امانوئل ماكرون، رييس‌جمهور فرانسه در ارتباط با آفريقا را شكست‌خورده خوانده و هشدار داد، به همين دليل فرانسه با خطر محو شدن از صحنه آفريقا روبروست.
نشريه ديلي‌تلگراف انگليس در مطلبي درباره تبعات تحولات سال‌هاي اخير در آفريقا شامل كودتاها در چند كشور غرب اين قاره نظير مالي و نيجر براي جايگاه و سياست‌هاي فرانسه در قبال آفريقا مي‌نويسد: «سياستمداران رده بالاي فرانسوي بعد از وقوع كودتا در نيجر هشدار مي‌دهند، فرانسه هم‌اكنون به دليل سياست‌هاي شكست‌خورده امانوئل ماكرون در قبال آفريقا، با ريسك محو شدن از صحنه آفريقا مواجه است.
نيجر، مستعمره سابق فرانسه، يكي از متحدان كليدي پاريس در نزاعش با تروريسم افراط‌گرايان در منطقه محسوب مي‌شد و كودتاي اخير اين كشور جديدترين ضربه را به استراتژي فرانسه در منطقه ساحل در قاره آفريقا وارد كرده است. بالغ بر ۱۵۰۰ سرباز فرانسوي در اين كشور استقرار دارند.
نيجر به لحاظ اقتصادي نيز براي فرانسه داراي اهميت استراتژيك است و شركت هسته‌اي دولتي فرانسوي موسوم به «اورانو» ۱۵ درصد اورانيوم خود را از معادن نيجر براي مجموعه گسترده رآكتورهاي هسته‌اي فرانسه استخراج مي‌كند.
در اين رابطه، ژان- هروه جزكل، مدير پروژه «منطقه ساحل» در گروه بحران بين‌الملل مي‌گويد: بحران نيجر نشانه‌اي است از اينكه «زمان حضور قدرتمند نظامي فرانسه در منطقه ساحل در آفريقا به پايان رسيده است.»  او اضافه كرد: «اكنون فرانسه با علامت سوال درباره آينده‌اش در غرب آفريقا مواجه است.»
از سوي ديگر در روزهاي اخير سه سناتور راستگراي فرانسوي با حمايت ۹۶ نماينده پارلمان كه به احزاب مختلف تعلق داشتند، سياست‌هاي رييس‌جمهور اين كشور را آماج انتقاد قرار داده و پرسيدند كه آيا او فرانسه را محكوم به «محو شدن» از قاره آفريقا كرده است؟
آنها در مطلبي كه در نشريه فرانسوي لوفيگارو منتشر كردند، گفتند: «تا ديروز اين كشورهاي مالي، جمهوري آفريقاي مركزي و بوركينافاسو بودند كه دست رد به فرانسه و نيروها و شركت‌هايش زدند و امروز نوبت نيجر است.»
اين سناتورهاي فرانسوي همچنين هشدار دادند، نيروهاي شركت واگنر وارد عمل شده‌اند تا «به همه ديكتاتورها يا رهبراني كه در قدرت باقي مي‌مانند از طريق متحد كردن مردم آنها عليه قدرت سابقا استعمارگر كمك كنند.» به گفته آنها، احساسات ضدفرانسوي حتي «به كشورهايي كه به نزديك بودن به ما مشهورند، همچون ساحل عاج يا سنگال سرايت كرده است.» علاوه بر آن، فرانسه در دوره دولت ماكرون شاهد به هم خوردن روابطش به صورت همزمان با الجزاير و مراكش نيز بود و روابط آن با تونس نيز سرد است.
آنها در نامه خود از ماكرون پرسيدند: «آيا زمان آن نرسيده كه ديدگاه‌مان درباره آفريقا و روابط اين قاره با فرانسه را با يك شروع مجدد همراه كنيم؟ احتمالا آفريقا كه زماني قاره‌ دوست با ما به شمار مي‌رفت، حالا ديگر ظاهرا فرانسه را نمي‌فهمد و هر چه بيشتر نقش و حضور آن را به چالش مي‌كشد.»
اين نامه انتقادآميز در حالي مطرح شد كه شوراي نظامي حاكم در نيجر با اين ادعا كه فرانسه «تروريست‌ها را آزاد كرده» و حريم هوايي بسته شده اين كشور را نقض كرده است، جنگ لفظي خود را عليه فرانسه تشديد كرده است.
هزاران تظاهرات‌كننده حامي كودتاي اخير نيجر با تجمع در نزديكي يك پايگاه نظامي فرانسه شعار دادند: «مرگ بر فرانسه! مرگ بر اكوواس!»
بلوك جامعه اقتصادي كشورهاي غرب آفريقا (اكوواس) چندي پيش تهديد به مداخله نظامي در نيجر در پاسخ به كودتاي اخير در اين كشور كرد. بسياري از اين تظاهرات‌كنندگان پرچم‌هاي روسيه و نيجر را به اهتزاز درآورده و از ژنرال عبدالرحمن شياني، حاكم نظامي جديد نيجر حمايت كردند.
عزيز رابه علي، يكي از اين تظاهرات‌كنندگان و از اعضاي يك اتحاديه دانشجويي نيجر در اين خصوص مي‌گويد: «ما مي‌خواهيم فرانسوي‌ها را وادار به ترك نيجر كنيم. اكوواس نيز يك سازمان مستقل نيست و بازيچه‌ دست فرانسه است.»
علاوه بر اين به گزارش ايسنا، ارزيابي ضعيف چند سناتور فرانسوي از سياست ماكرون در آفريقا در حالي مطرح شد كه اخيرا يك مشاجره علني كم‌سابقه نيز بين رييس‌جمهور فرانسه و سرويس اطلاعاتي كشورش (DGSE) بر سر اينكه مقصر شكست در پيش‌بيني وقوع كودتاي اخير نيجر بعد از كودتاهاي مالي و بوركينافاسو در دو سال گذشته كيست، بالا گرفت.
ماكرون پس از كودتاي نيجر، برنار امي، رييس سرويس اطلاعات فرانسه را توبيخ كرد و به او گفت، بايد بركنار شدن محمد بازوم از رياست‌جمهوري نيجر را پيش‌بيني مي‌كرد. منابع مختلف ادعا كردند كه ماكرون به امي گفت: «مي‌توانيم مشاهده كنيم كه كاركرد اين نهاد اطلاعاتي رضايت‌بخش نيست. وقتي شما چيزي كه اتفاق مي‌افتد را پيش‌بيني نمي‌كنيد، مشكلي وجود دارد.»
از سوي ديگر منابع ديپلماتيك نسبت به ايجاد اثر دومينويي بالقوه باقي ماندن هميشگي حاكميت نظامي نيجر در قدرت در ساير كشورهاي آفريقايي هشدار داده‌اند. برنار امي به ماكرون اصرار كرد كه قبلا در مورد احتمال وقوع كودتايي در سال جاري ميلادي هشدار صادر كرد اما دولت او اين هشدار را ناديده گرفت.
رسانه‌هاي فرانسوي با استناد به اطلاعات درز كرده گزارش دادند نهاد اطلاعاتي فرانسه واقعا به ماكرون درباره قريب‌الوقوع بودن يك كودتا از قبل اطلاع داده بود اما او اعزام نيروهاي ويژه براي محافظت از بازوم را رد كرد. استدلال ماكرون براي اين مخالفتش اين بوده كه چنين كاري «به عنوان استعمارگري تعبير مي‌شود» و «ما نمي‌توانيم در سياست فرانس‌آفريك (اشاره به روابط نزديك و پنهاني اين كشور با ديكتاتوري‌هاي مختلف در قاره آفريقايي در دوره جنگ سرد) باقي بمانيم.»
كارشناسان معتقدند ماكرون به دنبال اين بود كه هم پايان سياست فرانس‌آفريك را اعلام كند و هم سربازان فرانسوي را در آفريقا نگه دارد تا به وزنه نظامي فرانسه در منطقه ادامه دهد و حالا بابت اين تناقض تاوان پس مي‌دهد.
آنتوان گلازر، يك كارشناس حوزه آفريقا و از نويسندگان كتاب «تله آفريقايي ماكرون» به ديلي‌تلگراف گفت: «براي ماكرون خيلي آسان است كه سرويس اطلاعاتي كشورش را به خاطر تحولات آفريقا سرزنش كند اما در واقع، اين كليت استراتژي ماكرون براي آفريقاست كه شكست‌خورده است. ماكرون به نسل جوان آفريقايي‌ها گفت، سياست بدنام فرانس‌آفريك به پايان رسيد و من دوران جديدي را شروع مي‌كنم. اما هر زمان كه پاي سياست زور در ميان آمد، فرانسه تلاش كرد تا به حضور خود در كشورهاي مختلف ادامه داده و حرف‌هاي او نقض شود.»
گلازر افزود، حضور سربازان فرانسوي در كشورهاي آفريقايي قرار بوده اين تصور را ايجاد كند كه فرانسه همچنان در جايگاهي است كه به «ديپلماسي نفوذ» خود در اين قاره ادامه مي‌دهد، اما در واقعيت حضور اين سربازان حالا سرپوشي بر اين واقعيت است كه حضور فرانسه در آفريقا هم از جنبه اقتصادي و هم از جنبه نفوذ سياسي به سقوط آزاد گرفتار است.
او بيان كرد: «سربازان فرانسوي حالا خودشان را كاملا با واقعيت موجود نامرتبط مي‌بينند. حتي سرويس اطلاعاتي فرانسه چشم‌ها و گوش‌هاي هر چه كمتري در عرصه ميداني دارد. و در حالي كه فرانسه به نقشش به عنوان ژاندارم آفريقا ادامه مي‌دهد اما كسان ديگري دارند نفع مي‌برند، بنابراين ماكرون خشمگين است.»
فرانسه پيش از آنكه بتواند لحن خود را نرم‌تر كند، به عنوان حامي سرسخت بلوك اكوواس كه به مداخله نظامي در نيجر تهديد كرده است، ظاهر شد. از سوي ديگر رييس‌جمهور فرانسه بعد از درخواست براي بازگرداندن دوباره محمد بازوم به قدرت از جمله با توسل به زور، با تحقيري ديگر مواجه شد.
برتراند بادي، استاد دانشگاه «سيانس-پو» در شهر پاريس بيان كرد، همچنان كه اكنون راه‌حل ديپلماتيك براي نيجر بعيد به نظر مي‌رسد، اگر هم راه‌حل ديپلماتيكي براي اين بحران يافت شود، در آن صورت ديپلماسي فرانسه دچار تحقيري عميق خواهد شد.
او به خبرگزاري فرانسه گفت: «در صورتي كه چنين نتيجه‌اي رقم بخورد، در سراسر منطقه، فرانسه به عنوان كشوري تلقي خواهد شد كه گرفتار ناتواني ساختاري براي خارج شدن از نگرش پسااستعماري است.»
سباستين لوكورنو، وزير نيروهاي مسلح فرانسه با حمله به منتقدان موضع دولت ماكرون در قبال آفريقا گفت، تصميم پاريس براي حفظ سربازانش در بازه زماني ۲۰۱۳ تا ۲۰۲۲ در چارچوب عمليات برخان در منطقه ساحل در آفريقا «شكست نبود.»
او ادامه داد: «ارتش ما به شكل بي‌وقفه گروه‌هاي تروريستي را در منطقه ساحل به عقب رانده و جان هزاران نفر را در منطقه نجات داده و از فرانسوي‌ها در برابر تهديدات تروريستي عليه خاك كشور ما محافظت كرده است. آيا ما مي‌توانيم از اين وضعيت امنيتي تا حدي مرتبط با ما دست بكشيم؟»
گلازر در پاسخ به اين مواضع گفت: «به نقشه وزارت امور خارجه فرانسه نگاه كنيد، مي‌بينيد كه همه‌چيز قرمز است. افراط‌گرايان پيروز شده‌اند. از موريتاني تا سودان ديگر حتي يك شخص غربي نيز باقي نمانده چه برسد به اينكه فرانسوي در آنها باشد.»
همچنين لازم به ذكر است، در حالي كه فرانسه پيش از اين سربازانش را از كشورهاي مالي و بوركينافاسو خارج كرده، اما يك منبع در وزارت دفاع فرانسه به روزنامه لوفيگارو گفت كه فرانسه هنوز دليلي براي اينكه اكنون نيجر را ترك كند، نمي‌بيند و تصميماتش را مطابق با منافعش  مي‌گيرد.»