حسن بهشتي‌پور در گفت‌وگو با «اعتماد» از چشم‌اندازهاي ارتباطي ايران و عربستان مي‌گويد
ضرورت انعقاد مجدد پيمان امنيتي دولت اصلاحات با عربستان
گروه سياسي|روز گذشته خبر رسيد كه وزير امور خارجه كشورمان با محمد بن سلمان، وليعهد عربستان سعودي ديدار كرده است. ديداري كه بازخوردهاي وسيعي در سطح داخلي و خارجي پيدا كرد و واكنش‌هاي فراواني درباره آن مطرح شد. اميرعبداللهيان در ملاقات با امير محمد بن سلمان، وليعهد و نخست وزير پادشاهي عربستان سعودي، بر عزم ايران در توسعه مناسبات با كشورهاي منطقه و عربستان تاكيد كرد. ضمن اينكه وليعهد سعودي هم نگاه عربستان به رابطه با ايران را راهبردي دانست و از عزم جدي رياض براي توسعه روابط با ايران پرده‌برداري كرد. گروهي از منتقدان داخلي اين ديدار تلاش كردند اين‌طور وانمود كنند كه توسعه روابط دو كشور ايران و عربستان، بيشتر به نفع طرف سعودي است تا ايران.اما حسن بهشتي‌پور، تحليلگر مسائل بين‌الملل در گفت‌وگو با «اعتماد» مي‌گويد، بهبود مناسبات ارتباطي ايران و عربستان، پروژه ايران‌هراسي كه اسراييل و امريكا سال‌ها با تكيه بر آن ايده صلح ابراهيم را عملياتي كرده و صدها ميليارد دلار سلاح به كشورهاي عربي منطقه فروختند را بي‌اثر خواهد ساخت. به اعتقاد بهشتي‌پور ايران و عربستان و ساير كشورهاي منطقه بايد سطح روابط خود را ارتقا داده و پيمان مشتركي در حوزه‌هاي امنيتي، نظامي، اقتصادي و... منعقد كنند.
خبر ديدار وزير امور خارجه ايران با مقامات سعودي بازخوردهاي زيادي پيدا كرد. تبعات كلي اين سفر را چطور ارزيابي مي‌كنيد؟
سفر اميرعبداللهيان به عربستان در پاسخ به سفر خردادماه وزير امور خارجه عربستان به ايران است. سفرهايي كه پس از سال‌ها ركود در روابط ميان دو كشور رخ داده و دور تازه‌اي از مناسبات را در دورنماي آينده نويد مي‌دهد. وزير خارجه ايران در پاسخ به آن سفر و ادامه تلاش‌ها براي عادي‌سازي روابط دو كشور، راهي اين كشور شده است.ضمن اينكه همراه اميرعبداللهيان، عنايتي سفير جديد عربستان هم راهي رياض شده تا از سرگيري روابط سياسي دو طرفه رسما آغاز شود.معتقدم اين تلاش‌ها، رويكرد مناسبي در راستاي كاهش مشكلات ميان دو كشور است. به هر حال ايران و عربستان دو قدرت منطقه‌اي هستند و همكاري اين دو كشور ثبات و امنيت كشورهايي چون يمن (با 1300كيلومتر مرز مشترك با عربستان)، عراق، سوريه، لبنان و... را خواهد داشت. بنابراين وزير خارجه ايران در اين كشور گام مهم ديگري را برداشته تا تنش در روابط دو كشور را بدل به روابط دوستي و تنش‌زدايي كند. اين روابط بهبود يافته هم به نفع مردم ايران و هم به نفع مردم سعودي است.
يكي از چالش‌هاي جدي در بهبود روابط ميان دو كشور، سايه سنگين مناسبات ارتباطي ايران با امريكاست. فكر نمي‌كنيد اين سايه همچنان روابط دو كشور را تحت‌الشعاع قرار دهد؟
معتقدم ايران توانسته فاكتورهاي مهمي چون تلاش‌هاي امريكا و اسراييل را خنثي كند. همان‌طور كه شما هم اشاره كرديد، روابط ايران و عربستان همواره متاثر از روابط ايران با امريكا از يك سو و عربستان با امريكا از طرف ديگر بوده است. اما امروز فارغ از اينكه امريكا چه نقشه و برنامه‌اي دارد، ايران و عربستان با ميانجيگري چين، چالش‌هاي موجود در روابط خود را كنار گذاشته‌اند. اين دو كشور از اسفندماه گذشته به تدريج از سرگيري روابطي دوجانبه را آغاز كرده‌اند تا در زمينه‌هاي اقتصادي، سياسي و در صورت امكان امنيتي فيمابين را گسترش دهند. بسيار مهم است كه ايران تلاش كند، روابطش با عربستان سعودي از مناسبات عربستان با امريكا و حتي اسراييل تاثير نپذيرد. افراد و جرياناتي كه به دنبال كارشكني در بهبود روابط دو كشور بوده و هستند به دنبال مطرح كردن روابط عربستان با اسراييل بودند.در حالي كه ايران با بسياري از كشورهاي جهان رابطه دارد كه آنها روابطي هم با اسراييل دارند. اساسا كشوري مانند تركيه نه تنها با اسراييل رابطه دارد، بلكه از سال 96ميلادي روابط خود را با اسراييل به روابط راهبردي، نظامي و امنيتي ارتقا داده است. روسيه هم از همين دست كشورهاست. چين، هند و...از ديگر كشورهايي هستند كه به صورت توامان با ايران و اسراييل رابطه دارند. در كل معتقدم روابط ايران با عربستان نبايد تحت تاثير روابط اين كشورها با ساير دولت‌ها از جمله اسراييل باشد.
اما ايران چگونه مي‌تواند از دل اين نوع برنامه‌ريزي‌هاي ديپلماتيك، تهديدات احتمالي اسراييل عليه ايران را مهار كند؟
براي اين منظور لازم است ايران با همه طرف‌ها، روابط مناسبي برقرار كند.ايران مي‌تواند با عربستان مناسبات خوب و سطح بالايي برقرار كرده و حتي پيمان امنيتي مشترك با عربستان منعقد كند. در سال 80 خورشيدي پيمان امنيتي مهمي بين ايران و عربستان سعودي در دولت سيد محمد خاتمي بسته شد. اين پيمان بايد احيا شده و گسترش پيدا كند. وقتي منافع دو كشور در حوزه‌هاي گوناگون به هم گره بخورد و روابط مناسبي در حوزه‌هاي سياسي، اقتصادي، امنيتي و نظامي و... برقرار شود، ضرايب تهديدات هم كاهش مي‌يابد. يكي از راه‌هاي مقابله با تشكيل اتحادها عليه ايران، آن است كه ايران با كشورهاي منطقه از جمله عربستان روابط خوبي برقرار كرده و اجازه داده نشود به اسم ايران‌هراسي، جبهه‌هاي مشتركي عليه ايران شكل بگيرد.اين روند بايد با قدرت بيشتر ادامه يابد.
مرحله بعدي توسعه مناسبات با عربستان و ساير كشورهاي منطقه چگونه بايد باشد؟
در مرحله بعد اين همكاري‌ها بايد چندجانبه شود. علاوه بر عربستان با امارات، قطر، بحرين، كويت و حتي عراق و عمان مي‌توان به يك پيمان منطقه‌اي فكر كرد.البته اين پيمان نيازمند زمان است، ابتدا بايد گفت‌وگوهاي منطقه‌اي شكل بگيرد و سپس با ايجاد منافع مشترك مي‌توان به پيمان امنيتي فكر كرد. بدون اينكه اين پيمان تعارضي با منافع قدرت‌هاي بزرگ مانند امريكا، چين، روسيه و...داشته باشد.
برخي افراد و جريانات در داخل ايران، ابهاماتي را در خصوص روابط ايران و عربستان طرح كرده و اشاره مي‌كنند كه از سرگيري روابط با عربستان، بيشتر از اينكه به نفع ايران باشد، به نفع سعودي‌هاست. اين افراد معتقدند عربستان براي افزايش سرمايه‌گذاري‌هاي طرف چيني و توسعه گردشگري و... به آرامش نياز دارد؛ بهبود روابط با ايران اين آرامش را به عربستان هديه مي‌دهد. اين تفسير از نظر شما درست است؟
وقتي تحليل‌ها مبتني بر واقعيت‌ها باشد، بعضا ممكن است ديدگاه‌هاي متفاوت و متناقضي هم مطرح شود. بايد ديد وقتي رابطه ايران و عربستان مناسب باشد به نفع كدام كشورهاست و وقتي روابطي متشنج داشته باشند چه كشورهايي سود مي‌برند؟بدون ترديد اين دو كشور، دو قدرت مهم منطقه‌اي هستند. چه در زمان رژيم شاه و چه در زمان جمهوري اسلامي، دو قدرت منطقه‌اي هستند. دوستاني كه فكر مي‌كنند عربستان بيشتر بهره‌برداري كسب مي‌كند، به آسيب‌هاي ايران در زمان تنش با عربستان و دستاوردهاي ايران در زمان رابطه با عربستان و ساير كشورهاي منطقه‌اي توجه ندارند. موضوع تنها رابطه با عربستان نيست، وقتي با عربستان تنش وجود داشته باشد، با بحرين، كويت، امارات و...هم تنش شكل مي‌گيرد و زنجيره‌اي از مشكلات بعدي ايجاد مي‌شود. با يك نگاه واقع‌بينانه در تحليل روابط ايران و عربستان بايد اشاره كنيم كه هم ايران و هم عربستان سود كرده‌اند. وقتي عربستان و ايران با هم در تنش باشند، امريكا و اسراييل سود مي‌كنند؛ همان‌طور كه سال‌ها از تقابل كشورها، منافع خود را برداشت كرده‌اند.نخستين دستاورد عادي‌سازي روابط با عربستان، پايين آوردن درجه ايران‌هراسي است. موضوعي كه دشمنان با تكيه بر آن ابتدا ايده صلح ابراهيم را مطرح كرده و سپس صدها ميليارد دلار سلاح به كشورهاي منطقه فروختند. وقتي روابط بهبود پيدا كند به نفع منافع كشورمان است. پس از اين مرحله است كه امريكا ديگر دستاويزي براي فروش سلاح به كشورهاي منطقه ندارد و نمي‌تواند ايده صلح ابراهيم را به خورد كشورهاي منطقه دهد. اگر موضوع در چارچوب منافع ديده شود، حتما ايران هم منافع خود را از روابط با عربستان برداشت كرده و موقعيت خود را به عنوان يك قدرت منطقه‌اي نه تنها تثبيت داده، بلكه ارتقا مي‌دهد. اگر ايران بتواند اين روابط سياسي را بدل به همكاري‌هاي اقتصادي و راهبردي هم بكند، منافع بسيار بيشتري كسب خواهد كرد.