سوادآموزي و پست مدرنيته
ابوالفضل رجبي
اخبار را بالا و پايين مي‌كردم كه به خبر انحلال نهضت سوادآموزي برخوردم. خبري كه كمتر واكنشي را برانگيخته و ميان انبوه خبرها گم شده است.
1. اخيرا احمد نادري، عضو كميسيون تلفيق لايحه برنامه هفتم توسعه از مصوبه اين كميسيون براي انحلال نهضت سوادآموزي خبر داده است. نادري درباره علت اين تصميم به خبرگزاري ايسنا عنوان كرده است: «اعتقاد ما بر اين است كه نهضت در ابتداي انقلاب كاركرد خاص خود را داشته كه باتوجه به فراگير شدن شرايط پست مدرن در كشور، ديگر نهضت كاركردهاي سابق را ندارد.» نادري كه استاد دانشكده علوم اجتماعي تهران است احتمالا در مجلس بيش از هر كسي شرايط پست مدرن را بشناسد،. اما واقعيت آن است كه «فراگير شدن شرايط پست مدرن در كشور» و ارتباط آن با انحلال نهضت سوادآموزي آنقدر دليل نامفهوم و عجيبي است كه مجبور شدم براي همفكري با يكي، دو نفر از دوستانم تماس گرفته و از علت ايجاد چنين پديده شگرفي در كشور بپرسم. اما متاسفانه براي ما كه دانشجوي علوم اجتماعي هم هستيم نسبت دادن انحلال نهضت سوادآموزي به شرايط پست مدرن آنقدر نامفهوم است كه به مدد آراي ميشل فوكو و ديگر دوستان صاحب‌نظريه پست مدرن نتوانستيم گره از اين سخن استاد باز كنيم.
2. به نظر مي‌رسد شرايط كشور بيش از آنكه پست مدرن باشد درگير تئوري كوچك‌سازي دولت و همراهي مجلس با اين تئوري باشد. در واقع، از يك‌طرف، شاهد وانهادن وظايف قانوني و از طرف ديگر، با واگذاري حداقل مسووليت‌هاي دولت در قبال شهروندان روبه‌رو هستيم. به عبارتي، كميسيون تلفيق كه وظيفه تصويب برنامه هفتم توسعه را برعهده گرفته، بيش از آنكه به فكر توسعه زيرساخت‌هاي آموزشي، رفاهي و سلامت عمومي باشد در پي واگذاري و انحلال وظايف دولت است. پرواضح است كه وظيفه آموزش عمومي بخشي از قرارداد اجتماعي مردم با دولت‌هاست و يك حق اساسي‌است.
3. خبر انحلال نهضت سوادآموزي زماني اتفاق افتاده كه موقعيت آموزش و پرورش در كشور با سيل خصوصي‌سازي عجين شده است. آمارها نشان مي‌دهد كه حداقل ۱۲درصد از دانش‌آموزان امروز در مدارس خصوصي درس مي‌خوانند و روند گسترش مدارس خصوصي به شكلي است كه رفته‌رفته از تعداد مدارس دولتي كاسته شده است. به نظر مي‌رسد اگر روند خصوصي‌سازي آموزش و انحلال وظايف دولت در حوزه آموزش به اين ترتيب پيش برود تا چندي ديگر بعيد نيست كه «فراگيري شرايط پست مدرن» به مدارس نيز برسد.
4. از طرفي مساله آموزش مساله‌اي نيست كه به شرايط بستگي داشته باشد. نهضت سوادآموزي از سال ۵۸ تا امروز وظيفه مبارزه با بي‌سوادي را برعهده داشته است و در حكم بازويي براي ارتقاي سواد عمومي در جامعه عمل كرده است. آقاي نادري توجه بفرمايند كه در مصوبه نهضت سوادآموزي تاكيد شده كه تشكيل نهضت سوادآموزي «به منظور تحقق بخشيدن به اصل سي‌ام و بند ۳ از اصل قانون اساسي در زمينه لزوم تعميم آموزش نسبت به همه افراد جامعه» بوده است و تغيير اصول قانون اساسي نسبت به شرايط آن‌هم «شرايط پست مدرن» مي‌تواند پرسش‌برانگيز باشد.