گروه اقتصادي
مركز آمار ايران بعد از يك هفته تاخير، جزييات شاخص تورم در مرداد ماه را منتشر كرده كه تصويري دقيق‌تر از فضاي گراني‌ها در كشور را ارايه مي‌كند. پيش از اين، يك خبرگزاري نزديك به دولت، مشخص نيست چرا و با چه ساز و كاري، آمار غيررسمي تورم را اعلام كرده بود. حالا با انتشار شاخص بهاي كالا و خدمات در مرداد ماه توسط مركز آمار، به نوعي آمارهاي غيررسمي تاييد شده، اما نكات جالب توجهي نيز ديده مي‌شود.
ركوردزني در تورم اقلام پروتیيني
در آمار اعلام شده، تورم (شتاب افزايش قيمت‌ها) گوشت قرمز و حتي گوشت سفيد در مقياس ماهانه يك ركورد را جابه‌جا كرده و با رسيدن به عدد 7.8درصد به بالاترين سطح از ارديبهشت ماه امسال رسيده است. نرخ تورم سالانه اين سبد كالايي نيز به حدود 95درصد رسيده است. به عبارت ديگر، در مرداد ماه امسال، خانوارهاي كشور به طور ميانگين، 94.7درصد بيشتر از مرداد ماه ١٤٠١ براي خريد گوشت قرمز و گوشت ماكيان هزينه كرده‌اند.
0.68درصد از تورم 2.4درصدي مرداد را «گوشت» ايجاد كرده است. اين درحالي است كه تنها 0.47واحد درصد از تورم 2درصدي تير متاثر از اين كالا بوده است. بنابراين به نظر مي‌رسد افزايش قيمت گوشت در مرداد به قدري بوده كه سهم اين كالا در تورم ماهانه مرداد را افزايش داده است.
همچنين تورم لبنيات و تخم‌مرغ در مرداد ماه حدود ۳.۳درصد افزايش يافت كه باز هم بالاتر از تورم ماهانه كل (۲.۴درصد) و حتي تورم ماهانه مواد غذايي (۳.۳درصد) است. اين شاخص نشان‌دهنده آن است كه در مرداد ماه امسال، خانوارهاي كشور به طور ميانگين، 3.3درصد بيشتر از تير ماه 1402 براي خريد لبنيات و تخم‌مرغ هزينه كرده‌اند. اتفاق مشابهي درخصوص «نان و غلات» ديده شده است؛ به‌طوري كه سهم نان و غلات از تورم 2درصدي تير تنها 0.04واحد درصد بوده اما در مرداد امسال اين سهم به 0.07درصد رسيده است. به نظر مي‌رسد افزايش قيمت نان در برخي استان‌ها مسبب اين رخداد باشد.
روند قيمت مواد خوركي از سال ۹۶ در يك منحني صعودي قرار گرفته و قيمت آنها تا حدود زيادي همپاي نرخ ارز و حتي فراتر از آن افزايش يافته و تلاش دولت‌هاي مختلف براي مهار تورم اين اقلام، موفقيت چنداني نداشته است. هر چند در سال گذشته، شوك شديدي تحت كليدواژه «جراحي اقتصادي» نيز به قيمت اقلام غذايي وارد و موجب شد تا تورم ماهانه در تير ماه 1401 حتي تا بيش از 10درصد رشد كند. البته با گذشت يك سال، اثر شوك درماني ايجاد شده تا حدودي از بازار مواد خوراكي تخليه شده، اما با آمار تازه از نرخ تورم مشخص مي‌شود كه گوشت قرمز و سفيد، در ماه مياني تابستان 1402 با شوك‌هاي قيمتي شديدي روبه‌رو بوده‌اند كه تقريبا نزديك به عدد تورم ماهانه مرداد 1401، تورم اين سبد كالايي در يك ماه رشد كرده است.
چرا تورم اقلام پروتیيني بالا رفته است؟
۱۰ سال پيش متوسط قيمت دام زنده به حدود
۱۰ هزار و ۴۰ تومان به ازاي هر كيلو مي‌رسيد. در سال ۱۴۰۲ اين عدد به ۱۴۷ هزار تومان رسيد؛ اما در عرض چهار ماه بيش از ۱.۲برابر و در عرض
۱۰ سال بيش از ۱۴ برابر شده است. افزايش قيمت دام اثر خود را روي قيمت گوشت قرار مي‌دهد.
قيمت دام زنده در ايران به ۳.۸ دلار مي‌رسد. قيمت گوشت هم به طور متوسط به هفت دلار مي‌رسد. درنتيجه، قيمت گوشت و دام در ايران به دلايلي چون خشكسالي و مساله تامين غذا در ذات خود تورمي است اما با توجه به اينكه قيمت خوراك دام با ارز ۲۸ هزار و ۵۰۰ توماني قيمت‌گذاري مي‌شود، انتظار اينكه قيمت دام و متعاقب آن قيمت گوشت تا اين ميزان بالا برود، وجود ندارد. نياز به واردات ۱۰ ميليارد دلار نهاده دامي و قيمت‌گذاري آن با نرخ دلار آزاد به جاي عرضه با نرخ تسعير ۲۸ هزار و ۵۰۰ توماني، كسري دام در سطح شهرستان‌ها، هزينه‌هاي ذبح و كشتار، هزينه‌هاي اجاره غرفه عرضه گوشت از شهرداري‌ها و مغازه‌هاي سطح شهر، خشكسالي و كمبود علوفه براي مرتع‌چراني از جمله مهم‌ترين دلايل افزايش قيمت دام است. اما كسري عرضه را مي‌توان مهم‌ترين دليل دانست. براساس اعلام شوراي تامين‌كنندگان دام، در هر فصل كسري ۵۰۰۰ تن گوشت گوسفندي و ۲۰ هزار تن گوشت گوساله وجود دارد.
چه كالايي تورم ماهانه را بالا برد؟
بخش بزرگي از تورم ماهانه در مرداد ماه را بايد در تورم بخش مسكن و اجارهبها جست‌وجو كرد. با اينكه سبد كالايي مسكن، اجارهبها، آب و برق و گاز و خدمات واحد مسكوني طي يك ماه تورم 3.3درصدي نسبت به تير ماه سال جاري داشته است؛ اما 1.03واحد درصد از تورم 2.4درصدي مرداد ماه متاثر از مسكن بوده است. اين درحالي است كه در تير تورم ماهانه معادل با 2درصد بوده و سهم مسكن از آن تنها 0.68واحد درصد برآورد شده است. بنابراين سهم مسكن از تورم ماهانه افزايش يافته است. به نظر مي‌رسد بخش بزرگي از اين اتفاق به واسطه افزايش اجارهبها در اواسط تابستان باشد. فصل تابستان، فصل جابه‌جايي مستاجران است و در ميانه ركود خريد و فروش مسكن، شوك قيمت اجاره‌ها در مردادماه موجب شده تا سبد كالايي مسكن به متهم اصلي افزايش تورم ماهانه تبديل شود. در عين حال، از ميان اقلام غيرخوراكي و خدمات، «پوشاك و كفش» با ثبت سهم 0.12 واحد درصدي، دومين سهم بالا را در ايجاد تورم ماهانه مرداد رقم زده است. كمترين سهم از اين شاخص را «ارتباطات» و «آموزش» محقق كرده‌اند. به بيان ديگر، تنها 0.01 از تورم 2.4درصدي مرداد متاثر از هر يك از اين اقلام بوده است.
تورم 21 استان بالاتر از كل كشور
تورم ميانگين كل كشور در مرداد ماه، 46.7درصد اعلام شده است. اين عدد، 0.8درصد كمتر از تير ماه است. اما بايد توجه داشت كه نرخ تورم در 21 استان كشور، بالاتر از اين ميزان بوده است. در اين ميان، 13 استان تورم سالانه‌اي بالاتر از 50درصد داشته‌اند و مابقي تورمي بالاتر از 46درصد.
بالاترين ميزان تورم سالانه كشور متعلق به استان يزد است كه 57.2درصد در يك سال منتهي به مرداد 1402 نسبت به يك سال منتهي به مرداد 1401 تورم داشته است. بعد از يزد، استان‌هاي چهارمحال و بختياري، لرستان و كردستان در رده‌هاي بعدي بالاترين تورم‌هاي استاني قرار گرفته‌اند.
كمترين تورم سالانه نيز در استان تهران رخ داده است. پس از اين استان، بوشهر، فارس و گيلان، كمترين تورم سالانه را داشته‌اند.