«اعتماد» دلايل اختلافات ديپلماتيك هند و كانادا را بررسي مي‌كند
دوئل سياسي مودي و ترودو
اتاوا و دهلي‌نو ديپلمات‌هاي ارشد را از دو كشور اخراج كردند
محمدرضا ستاري
چند ساعت پس از اخراج يك ديپلمات هندي از سوي كانادا به دليل تشديد اختلافات بر سر قتل يك جدايي‌طلب هندي سيك، وزارت خارجه هند نيز روز گذشته در اقدامي متقابل به يك ديپلمات ارشد كانادايي 5 روز مهلت داد تا خاك اين كشور را ترك كند. طبق بيانيه‌اي كه وزارت خارجه هند منتشر كرده، اين اقدام به دليل مداخله ديپلمات‌هاي كانادايي در امور داخلي هند صورت گرفته است.
اين دوئل سياسي كم سابقه در حالي صورت مي‌گيرد كه مدتي است روابط ميان دهلي‌نو و اتاوا وارد فاز تنش شده است؛ به‌طوري كه مذاكرات تجاري دو كشور از ريل خارج شده و به تازگي دولت كانادا اعلام كرده گفت‌وگوهاي اقتصادي را كه براي اواخر امسال برنامه‌ريزي شده بود، لغو كرده است.
تنش‌ها از كجا كليد خورد؟
اهميت اختلافات شديد ميان هند و كانادا در اينجاست كه هفته قبل جاستين ترودو در دهلي‌نو به مناسبت اجلاس سران گروه 20 ميهمان نارندرا مودي بود اما يك هفته بعد كار به جايي رسيده كه دو كشور ديپلمات‌هاي يكديگر را اخراج مي‌كنند.
ماجرا از آنجا آغاز شد كه دولت كانادا اعلام كرد، قتل هارديپ سينگ نجار در ايالت بريتيش كلمبياي كانادا توسط عوامل دولتي هند صورت گرفته است. به گزارش الجزيره، سينگ نجار رهبر جدايي‌طلبان سيك است كه در زمان مرگ خود يك همه‌پرسي غيررسمي جهت ايجاد يك كشور مستقل سيك از هند در كشور كانادا برگزار كرده بود. البته هند اين اتهامات را رد كرده و از دولت كانادا خواسته به جاي اين صحبت‌ها از اقدام عليه تماميت ارضي هند جلوگيري كند.
گفتني است، جنبش استقلال سيك‌ها كه معمولا به آن جنبش خالصتان مي‌گويند در هند ممنوع بوده و دولت دهلي آن را تهديدي علني براي امنيت ملي عنوان كرده است. با اين حال جنبش خالصتان علاوه بر شمال هند در كشورهايي نظير كانادا و انگلستان كه جمعيت سيك‌ها در آنجا زياد است از حمايت قابلي توجهي برخوردار است.
در همين رابطه جاستين ترودو، نخست‌وزير كانادا روز دوشنبه در پارلمان اين كشور گفت كه موضوع قتل نجار را هفته گذشته در حاشيه اجلاس سران گروه 20 با مودي در ميان گذاشته است. در واقع و در شرايطي كه نخست وزير كانادا تاكيد كرده كه هر گونه اقدام دولت هند عليه شهروندان كانادايي نقض حاكميت اين كشور است، وزارت خارجه هند در بيانيه‌اي شديداللحن اعلام كرده كه چنين اتهامات غيرمستندي در حالي كه كانادا تروريست‌ها و افراط‌گرايان خالصتاني را پناه داده به‌طور علني نقض تماميت ارضي هند محسوب مي‌شود.
در چنين شرايطي كه تنش‌هاي لفظي ميان دو كشور بالا گرفته بود، ملاني جولي، وزير خارجه كانادا ناگهان اعلام كرد كه يك ديپلمات ارشد هندي كه گفته مي‌شود رييس دستگاه اطلاعاتي هند در كانادا نيز محسوب مي‌شود از اين كشور اخراج شده است.
اهرم سياسي مودي
جمعيت سيك‌هاي كانادا نزديك به 770 هزار نفر يعني حدود 2 درصد جمعيت اين كشور را تشكيل مي‌دهند. هر چند كه جنبش خالصتان در دهه 1980 ميلادي و به صورت مسلحانه ظهور و بروز كرد، اما برخي كارشناسان هندي معتقدند كه اين جنبش مدت‌هاست در هند حتي در ايالت پنجاب كه اكثريت آن را سيك‌ها تشكيل مي‌دهند، خاموش شده و اين دولت مودي است كه دايما در خصوص تهديد سيك‌ها مانور مي‌دهد. حتي به گفته ناظران هر چند كه جمعيت سيك‌ها در انگليس و كانادا زياد است، اما همه‌پرسي و اقدامات آنها در اين دو كشور نيز چندان محلي از اعراب ندارد. با اين حال به نظر مي‌رسد كه بزرگ كردن تهديد خالصتان براي مودي يك اهرم سياسي است تا بتواند از آن به منظور تثبيت قدرت حزب خود استفاده كند.
هشدار به نجار
طبق گزارش‌ها، وزير اول ايالت بريتيش كلمبيا مدعي شده كه سازمان اطلاعاتي كانادا، قتل نجار رهبر سيك‌هاي كانادا را تاييد كرده است. خود نجار نيز بارها اعلام كرده بود توسط نيروهاي اطلاعاتي هند مورد تهديد قرار گرفته و وكيل وي نيز عنوان كرده كه مقامات اطلاعاتي كانادا در خصوص امنيت جاني نجار به وي هشدار داده بودند. در همين رابطه لازم به ذكر است كه مقامات هند از دهه 1980 كه شورش مسلحانه سيك‌ها در ايالت پنجاب رقم خورد، همواره رهبران اين گروه جدايي‌طلب را تحت تعقيب و هدف قرار داده‌اند. به عنوان مثال در سال 1984، نيروهاي هندي به معبد طلايي در شهر امريتسار در ايالت پنجاب يورش بردند تا جدايي‌طلبان سيك را كه به آنجا پناه برده بودند، بيرون برانند. بر اساس آمارهاي رسمي، اين عمليات بحث‌برانگيز حدود 400 كشته برجاي گذاشت، اگرچه گروه‌هاي سيك تلفات را بيشتر تخمين مي‌زنند.
نخست‌وزيري كه دستور حمله را صادر كرد، اينديرا گاندي پس از آن توسط دو محافظش كه سيك بودند، ترور شد. مرگ او باعث يكسري شورش‌هاي ضد سيك شد كه در آن گروه‌هاي هندو خانه به خانه در شمال هند سيك‌ها را به شدت مورد حمله قرار دادند. با اين حال از زمان روي كار آمدن نارندرا مودي در سال 2014، تعقيب جدايي‌طلبان سيك شدت بيشتري پيدا كرده است؛ به‌طوري كه وقتي در سال 2021 برخي كشاورزان در حاشيه دهلي‌نو سعي كردند به قوانين پيشنهادي دولت اعتراض كنند، مودي فورا آنها را متهم به همراهي با خالصتاني‌‌ها كرد. همچنين در حالي كه در اوايل سال جاري، سيك‌هاي جدايي‌طلب سفارت هند در لندن و كنسولگري اين كشور در سانفرانسيكو را مورد حمله قرار دادند، پليس هند تاكنون چند نفر از سيك‌ها به خصوص يكي از رهبران خالصتان را دستگير كرده و حالا نيز اتهام قتل نجار به عنوان رهبر سيك‌هاي كانادا را نيز متوجه خود مي‌داند.