بررسي عملكرد كاروان ورزشي ايران در بازي‌هاي آسيايي در گفت‌وگو با واعظ‌آشتياني
ورزش ما تلفيقي از سيستم گلخانه‌اي و ديمي است
رييس‌جمهور براي كسي حكم مشاور عالي مي‌زند كه اصلا در ورزش نبوده است!
روزبه دلاور
به گزارش «اعتماد»، نوزدهمين دوره بازي‌هاي آسيايي به پايان رسيد و ايران با كسب 14 نشان طلا در جدول رده‌بندي مدالي مسابقات در جايگاه هفتم قرار گرفت. اين ضعيف‌ترين عملكرد ورزش ايران در 21 سال گذشته بوده است. ايران در دو دوره قبلي مسابقات در سال‌هاي 2014 و 2018؛ 21 و 20 طلا به دست آورده بود، اما اين‌بار نه تنها عملكرد دوره‌هاي قبل را بهبود نداد كه در سراشيبي سقوط هم قرار گرفت. براي بررسي عملكرد كلي كاروان ورزش كشورمان در اين مسابقات با اميررضا واعظ‌آشتياني، معاون اسبق سازمان تربيت‌بدني كه در كارنامه‌اش مديرعاملي استقلال هم به چشم مي‌خورد به گفت‌وگو پرداختيم.
واعظ‌آشتياني در خصوص وضعيت ورزش ايران به خبرنگار «اعتماد» گفت: نكته‌اي كه وجود دارد ما بايد ابتدا به سه يا چهار دوره قبل مراجعه كنيم و جدول را نگاه كنيم تا ببينيم در كجاها رشد داشتيم و كجاها افت داشتيم. تعداد طلاهايي كه كسب كرديم رشد كرده يا تعداد نقره‌ها و برنزها. يك وقت‌هايي ما از نقره عبور كرديم و به طلا رسيديم يا از برنز به سمت نقره آمديم اينها بايد مورد تحليل قرار بگيرد. نكته‌اي كه وجود دارد اگر تحليل منطقي و كارشناسي صورت بگيرد پس از بررسي جدول و تعداد مدال‌ها در رشته‌هاي مختلف ورزشي بايد احيانا پيشرفت برخي رشته‌ها و افول برخي رشته‌ها مورد تحليل قرار بگيرد.
واعظ‌آشتياني ادامه داد: نكته‌اي كه حايز اهميت است اينكه سه روش در دنيا وجود دارد براي اينكه شاهد باشيم كشوري با برنامه جلو مي‌رود يا خير. يكي از آنها اقدامات سيستماتيك است. اينكه با برنامه ابتدا هدف‌گذاري كرده و بعد روي رشته‌هاي مختلف ورزشي برنامه‌ريزي و بعد توليد قهرمان مي‌كنند. در ابتدا در سطح ملي و نهايتا در سطح قاره‌اي و جهاني. يك مورد ديگر است كه گلخانه‌اي است، يعني مي‌گردند و يك عده افراد خاص را به صورت گلخانه‌اي تربيت مي‌كنند و به ظرفيت‌هاي ديگر نگاه نمي‌كنند. يعني قانع هستند به تعداد محدود در رشته‌هاي مختلف ورزشي كه اين هم هدف‌گذاري منطقي در آن ديده نمي‌شود. اما مدل سوم كه يكي از بدترين مدل‌هاست، ديمي عمل كردن است. اينكه به صورت بي‌هدف و بي‌برنامه جلو بروند و دلخوش كنند به يك‌باره جرقه زدن برخي قهرمانان. اين مي‌تواند مدل ديگري باشد كه خب برخي كشورها كه هدف‌گذاري ندارند و روزمرّگي مي‌كنند و دل‌شان به اتفاقات جرقه‌اي خوش است پيش مي‌گيرند. مديرعامل اسبق استقلال ادامه داد: كشورهايي هم هستند كه اين مدل را انتخاب مي‌كنند، اگر هم نخواهند انتخاب كنند به دليل ضعف مديريت و برنامه‌ريزي در حقيقت ناخودآگاه به سمت اين مسير مي‌روند. اما نكته‌اي كه نبايد فراموش كنيم در اين مدل گلخانه‌اي است كه مدل دوم بود. مي‌بينيم مثلا در كشور ما برخي رشته‌ها مي‌رويم در يك دوره المپيك مقام‌هاي خوبي مي‌آوريم، اما در دوره بعدي آن مي‌بينيم نتيجه ضعيف‌تر مي‌شود، دليلش اين است كه ما پشتوانه‌سازي براي قهرمانان نداريم، چون آن قهرماني كه توانسته در مرحله اول به توفيقاتي برسد در دوران شكوفايي قرار داشته، اما در چهار سال بعد به افولش نزديك مي‌شود و متوليان امر هم پشتوانه‌سازي نكردند كه براي اين قهرماني كه امروز هست و احتمال افولش در دوره‌هاي بعد وجود دارد، پشتوانه‌سازي كنند و بتوانند در حقيقت اين زنجيره توليد قهرمان را سيستماتيك و مرتب تعريف كنند. لذا افول قهرمانان در دوره‌هاي بعد يكي از موضوعاتي است كه به يك‌باره شاهد آن هستيم كه مثلا در بازي‌هاي آسيايي از ۲۰ مدال طلا به 14 طلا مي‌رسيم يا در المپيك از ۱۲ مدال طلا به ۶ مدال طلا مي‌رسيم. بخشي از اين برمي‌گردد به افول قهرمانان در دوره‌هاي بعد. اينجا نشان مي‌دهد دورانديشي انجام نشده و برنامه‌ريزي نداريم و پشتوانه‌سازي را به خوبي انجام نداديم. از ايشان سوال كرديم يك مثال كه روي برنامه پيش مي‌رود، چين است. برنامه سيستماتيك چيني‌ها توقف‌ناپذير مي‌شود. آنها چطور تا اين حد موفق هستند؟ واعظ‌آشتياني پاسخ داد: بله، چين را مثال زديد به لحاظ آماري بگويم مثلا آنها در سال ۲۰۱۴؛ ۱۵۱ طلا داشتند و در دوره بعدي افت مي‌كنند و به ۱۳۲ طلا مي‌رسند در نقره هم همين اتفاق براي آنها مي‌افتد. آنها مي‌آيند و كار مي‌كنند و در اين دوره تعداد طلاي آنها به ۲۰۱ مي‌رسد و ۱۱۱ نقره و ۷۱ برنز هم مي‌گيرند. ژاپن هم همين‌طور. نگاهي به عملكرد ژاپني‌ها در اين سه دوره نشان داد آنها سال ۲۰۱۸ از سال ۲۰۱۴ بيشتر طلا گرفتند، اما در سال ۲۰۲۳ كمتر، چراكه چيني‌ها در رقابت با ژاپن طلاها را از آنها گرفتند و نقره‌ها و برنزها هم همين‌طور. كره‌اي‌ها هم همين‌طور . ازبكستان هم رشد قابل توجهي داشت. ازبك‌ها در حال پيشرفت هستند. آنها از سال ۲۰۱۴ به اين طرف رشد كردند و قزاق‌ها و چين‌تايپه و هندي‌ها همين‌طور. مدير ورزشي كشورمان در ادامه با اشاره به رقباي منطقه‌اي ايران گفت: جالب اينكه بحرين ۱۲ طلا مي‌آورد. جالب‌تر اينكه كشور‌هاي آسيايي گام‌هاي بلندي برمي‌دارند يعني سرمايه‌گذاري مي‌كنند، هدف‌گذاري دارند، برنامه‌ريزي دارند و در عين حال مديراني را انتخاب كردند كه برنامه‌هاي‌شان را اجرا كنند، چون برنامه به نوبه خودش برنامه و يك تكه كاغذ است. مهم مديراني هستند كه بتوانند اينها را عملياتي كنند. آنها در انتخاب مدير درست عمل مي‌كنند. امكانات سخت‌افزاري و نرم‌افزاري را فراهم كردند. ببينيد با اينكه بحرين محدوديت جمعيت دارد، اما تعداد طلاهايش قابل توجه است. بحريني كه سرزمينش يك‌سوم قشم ماست. اين نشان مي‌دهد دارند كار مي‌كنند. حالا آنها يا قطري‌ها از مليت‌هاي ديگر ورزشكار مي‌آوردند چندان اهميت ندارد. مهم توجه آنها به موضوع ورزش و برافراشته شدن پرچم كشورشان است. اينها نشان مي‌دهد كه سرمايه‌گذاري مي‌كنند و اهميت قائل هستند. آنها نيروي انساني كارآمد در حوزه مديريتي دارند و اين به موفقيت نزديك‌ترشان مي‌كند. رييس اسبق فدراسيون دوچرخه‌سواري در خصوص اينكه ورزش ما به كدام از سه مدلي كه ذكر كرده شباهت دارد، گفت: ما بين گلخانه‌اي و ديمي هستيم. اينكه در برخي رشته‌ها كه مدال‌آور بوديم، اما حالا نيستيم، برمي‌گردد به عدم پشتوانه‌سازي و برنامه نداشتن كه همان مدل گلخانه‌اي است. البته در برخي رشته‌ها هم اتفاقات خوبي افتاد كه خلاقيت خود ورزشكاران بوده مثلا برادران عالميان كه خلاقيت‌هاي خودشان بوده وگرنه فدراسيون آنها كار ويژه‌اي نكرده يا دوچرخه‌سواري بانوان در كوهستان نقره مي‌گيرد اين از خلاقيت و زحمت خود آن فرد بوده است. واعظ‌آشتياني در خصوص علت ناكامي ورزش ايران در بازي‌هاي آسيايي به خبرنگار «اعتماد» گفت: وقتي كه در دايره ورزش كشور اعم از كميته ملي المپيك و وزارت ورزش و فدراسيون‌ها افراد سر جاي خودشان نيستند اين اتفاق مي‌افتد. ورزش ما روزمرّگي مي‌كند و وقتي روزمرّگي مي‌كند ديگر بيش از اين انتظار نداشته باشيد! ورزشي كه در آن حواشي بيشتر نقش داشته باشد نسبت به متن ديگر بيش از اين نبايد انتظار داشته باشيم. ورزشي كه هربار سر بودجه حرف و حديث دارد و افراد هم در جاي خودشان ننشسته باشند همين مي‌شود، با اوضاع فعلي باز جاي شكرش باقي است! او با انتقاد از ابراهيم رييسي ادامه داد: چون گفتيد مختصر جواب بدهم همين را بگويم افراد جاي خودشان ننشسته‌اند. جان كلام اين است. وقتي رييسي حكم براي فردي مي‌زند به عنوان مشاور عالي اما معني مشاور عالي را نمي‌داند و طرف در ورزش هيچ نقشي نداشته و حكم مشاور عالي مي‌گيرد شما ديگر چه انتظاري داريد! اين افراد نه در حوزه مديريتي سابقه موفقي داشتند و نه در حوزه ورزش حضور داشتند. حتي در خارج از ورزش هم كه بودند در حوزه كلان مديريتي كار نكردند و وقتي افراد سرجاي خودشان نباشند، مفهوم مشاور عالي هم نمي‌دانند. وقتي دبيركل كميته المپيك مصاحبه مي‌كند و مي‌گويد ما بايد ارزيابي كنيم عملكرد فدراسيون‌ها را اين نشان مي‌دهد كه او هيچ جاي ورزش نيست. ايشان نمي‌داند كه ارزيابي فدراسيون‌ها با وزارت ورزش است نه با كميته المپيك يعني او هنوز اين را نمي‌داند و شما از همين يك قلم برو جلو! سوال كرديم آيا دولت نبايد نگاه ويژه‌اي به ورزش داشته باشد؟ وقتش نشده از شعار دادن به عمل برسيم؟ واعظ‌آشتياني در پاسخ اظهار داشت: اعتقاد دارم نه تنها اين دولت بلكه ادوار دولت‌هاي گذشته اصلا اعتقادي به ورزش به مفهوم آنكه امروز در دنيا مرسوم است، نداشتند يا كم داشته‌اند. همين‌طور در استفاده‌هاي ابزاري از ورزش در حوزه‌هاي فرهنگي، اجتماعي، سياسي و اقتصادي. ورزش را در حد مدال مي‌بينند و در حد هيجانات زودگذر براي جامعه مي‌دانند و در اين حد و حدود! مثال ازبك و بحرين و قطر را زدم تا بگويم پول‌شان را دور نمي‌ريزند و اگر دولت خرج مي‌كند، مي‌داند چطور هزينه كند و هر چند بخش‌هاي خصوصي فعالي هم دارند. در دولت‌هاي ما مثلا در دوره‌اي رييس‌جمهور لباس فوتبال يا تكواندو برتنش مي‌كند اينها نشان‌دهنده اين نيست كه دولت علاقه‌مند به ورزش است، علاقه به ورزش هدف‌گذاري كردن و برنامه‌ريزي است. برنامه توسعه را ببينيد. در ورزش ما كجا بايد باشيم و چشم‌انداز ۲۰ ساله چه نشان مي‌دهد؟
واعظ‌آشتياني در پاسخ به اينكه از ۲۰ نمره چه نمره‌اي به ورزش ما مي‌دهد، افزود: مردم بايد نمره بدهند، اما من با ارفاق نمره ۱۲ مي‌دهم تا در درس نيفتند!