نگاهي به نمايشگاه لباس ايسه مياكه در گالري فيوزِ خانه منوچهري كاشان
روح ژاپني در كالبد مينيماليستي
مرضيه اسلامي
از كوچه‌هاي تنگ و ساباط‌هاي تودرتوي خيابان محتشم كاشان كه عبور كنيم، در گالري فيوزِ خانه منوچهري، نمايشگاهي برپاست كه شايد براي بازديدكنندگان هيجان‌انگيز و تا حدي عجيب باشد؛ يك نمايشگاه لباس كه آثاري از ايسه مياكه - طراح لباس و هنرمند ژاپني- را در معرض نمايش قرار داده است. در برخورد اول، حضور لباس‌هاي ايسه مياكه ژاپني در يك خانه سنتي كاشان غريب به نظر مي‌رسد، اما داستان خانه منوچهري و لباس‌هاي اين طراح ژاپني، ريشه‌هايي نزديك به هم دارند.
ايسه مياكه، پس از سال‌ها تحصيل و كار با طراحان اروپايي و امريكايي در فرانسه، به ژاپن بازگشت تا زيبايي‌شناسي و هنر سنتي زادگاهش را با نگاهي نو بررسي كند. او كه در طرح‌هاي خود از عناصر و ميراث ژاپن بهره مي‌گرفت، موجي جديد در فشن غرب ايجاد كرد و تا حدي آن را به چالش كشيد. مياكه اما در قيد و بند سنت‌ها و ميراث نبود. او همواره نگاهي به آينده داشت و در تلاش بود تا با استفاده از ميراث ژاپني به نياز مخاطب امروز پاسخ دهد. او به بسياري از فنون در حال انقراض، جاني دوباره بخشيد و آنها را با دنياي امروز همگام كرد.
لباس‌هاي مياكه روح ژاپني را در كالبدي ساده و مينيماليستي ارايه مي‌دهند. فرم لباس‌هاي او غالبا شكل‌هاي هندسي ساده هستند. در نمايشگاه گالري فيوز، اين تاكيد بر فرم، خود را در چيدمان نشان مي‌دهد. ناهيد بهبوديان، سرپرست هنري نمايش درباره اين چيدمان اين‌گونه توضيح مي‌دهد: «ما مي‌خواستيم به فرم‌هاي مياكه متعهد باشيم. او فرم لباس را بر اساس اندامي خاص طراحي نمي‌كرد، بلكه پارچه را روي يك سطح قرار مي‌داد و چند برابر اندازه واقعي برش مي‌داد؛ گويي در ابتدا او لباس را يك شكل هندسي خالص مي‌بيند و سپس اقدام به فرم دادن و پليسه كردن آن مي‌كند. بنابراين تصميم گرفتم چيدمان به گونه‌اي اجرا شود كه در نگاه اول، فرم لباس‌ها توجه مخاطبان را جلب كند. قرار گرفتن لباس‌ها روي ميله‌هاي موازي، حالتي بود كه آنها مي‌توانستند به بهترين شكل فرم خود را فارغ از بدن نشان دهند. لباس‌ها در نگاه اول شبيه به اشكال هندسي به نظر مي‌رسند؛ مخاطب در ابتدا از دور دو مثلث زرد مي‌بيند و سپس متوجه مي‌شود اين يك شلوار است.»
مياكه از فرم‌هاي انتزاعي و ساده به عنوان بستري براي بازنمايي ميراث ژاپني و استفاده از تكنيك‌هاي سنتي مانند شيبوري - نوعي رنگرزي ژاپني- ساشيكو، كاغذهاي واشي و ديگر مواد و ايده‌هايي كه ريشه در سنت ژاپني دارند، استفاده كرده است. او كه از حاميان سنت و رويكردهاي پايدار در مد است، باور دارد كه لباس، بايد مساله‌اي را حل كند و هدفي داشته باشد. پليسه كه همه آن را امضاي كار او مي‌دانند، از اوريگامي ژاپني نشات گرفته است؛ در عين حال، اين لباس‌ها با نگاه به آينده و مناسب با نياز مخاطب امروز طراحي شده است.
سال 2016، در حاشيه نمايشگاه كارهاي ايسه مياكه در توكيو، مياكه در مصاحبه‌اي مي‌گويد: «كاغذ هندي مشهور است، مانند پاپيروس مصري و همچنين كاغذهاي چيني، هر كشوري از مواد و مصالح طبيعي [براي خلق كردن] استفاده مي‌كند، اما مشكل اينجاست كه اين روند به پايان مي‌رسد، چون كار بسيار دشواري است. خانمي كه اين كاغذهاي واشي را ساخته و به دست من رسانده، الان 96 ساله است. كسي نيست كه تكنيك ارزشمند او را به ارث ببرد؛ در حالي كه اين محصول مي‌تواند بسيار مفيد باشد.»
ماجراي مياكه و احياي روش‌هاي سنتي پارچه و رنگرزي ژاپني، بي‌شباهت به داستان خانه منوچهري نيست. اين خانه پس از مرمت و احيا به عنوان هتل و رستوران منوچهري شناخته مي‌شود اما از ابتدا، هدف ديگري را دنبال مي‌كرده است. ايجاد كارگاه‌هاي مخمل‌بافي و زري‌بافي كه در حال فراموشي بودند، هدف اصلي مرمت اين خانه بود. در سال 1389، با احياي خانه منوچهري، دستگاه‌هاي زري‌بافي و مخمل‌بافي طراحي و ساخته شدند و در سرداب خانه جا گرفتند. اين دو دستگاه، طراحي استاد عنايتي تنها استاد زري‌بافي و استاد ياالله تنها استاد مخمل‌بافي در كاشان بودند. شعربافي كه از سنت‌هاي در حال انقراض كاشان بود، بار ديگر جان گرفت و حضور مخاطبان جوان در كارگاه و برگزاري نمايشگاه در اين فضا، خون تازه‌اي در رگ‌هاي ميراث در حال فراموشي شهر كاشان بود. فضاي ايجادشده، نگاهي نو و معاصر را در كنار سنت‌هاي قديم كاشان قرار داد و حاصل آن، برپايي نمايشگاه‌هايي با رويكردهاي جديد نسبت به پارچه، تكنيك‌هاي بافت سنتي و منسوجات بود كه توانست مرز بين هنر و نمايشگاه‌هاي هنري با محصول دست پيشه‌وران را كمرنگ‌تر كند. حالا همان نگاه شرقي ايسه مياكه به ميراث ژاپني‌اش، به شكل ديگري در كارگاه‌هاي شعربافي و زري‌بافي كاشان دنبال مي‌شود: ميراث گذشتگان ما چگونه مي‌تواند در زيست روزمره‌مان جريان داشته باشد؟ پاسخ به اين سوال دشوار است اما روش ايسه مياكه مي‌تواند الهام‌بخش باشد.