نئو عربستان با فرماني جديد
رضا اميدوار تجريشي
اخيرا حضور فوتباليست‌هاي بزرگ و نامي دنيا در باشگاه‌هاي عربستاني بازخوردهاي بسياري در سطح بين‌الملل پيدا كرده است. در هفته‌هاي گذشته تعدادي از اين چهره‌ها مانند رونالدو و نيمار هم راهي ايران شدند تا در قالب ليگ قهرمانان باشگاه‌هاي آسيا با تيم‌هاي ايراني ديدارهايي داشته باشند. استفاده از اين ظرفيت‌ها فارغ از تبعات اقتصادي، ورزشي، تبليغاتي و... نشانه يك تغيير رويكرد بزرگ و عميق در نظام حكمراني عربستان است. با توجه به ديدگاه‌ها و اظهاراتي كه محمد بن سلمان وليعهد جانشين پادشاه عربستان دارد و نگاهي كه او به عربستان، جهان عرب و منطقه دارد، لازم است راهبردهاي اين كشور از منظر تحليلي مورد بررسي قرار بگيرد. بن سلمان در جريان سفر به نيويورك براي حضور در نشست سران سازمان ملل اعلام كرد اين نوع تصميمات، توليد ناخالص اين كشور را 1درصد افزايش داده و اعلام كرده اگر اين روند در ادامه منجر به رشد 1.5درصدي شود آن را ادامه خواهد داد. بايد توجه داشت، عمده جمعيت جهان اسلام در منطقه خاورميانه قرار دارد كه غرب اين منطقه هم در اختيار عربستان است؛ اغلب كشورهاي عربي هم تابع تصميمات عربستان هستند. بنابراين حركت‌هاي عربستان به عنوان نماد و الگو مورد توجه ساير كشورهاي عربي و مسلمان قرار مي‌گيرد. همانطور كه بن سلمان هم بارها اعلام كرده، در مسير رشد، ممكن است با برخي كشورها، اختلافات جزيي هم در خصوص نحوه حكمراني وجود داشته باشد اما نهايتا از طريق تعامل و گفت‌وگو بايد اين اختلافات حل‌وفصل شوند. به‌طور كلي معتقدم اين شيوه تصميم‌سازي‌ها نشان‌دهنده نيو برندينگ و نوسازي عربستان است. ضمن آنكه نشان‌دهنده راهبرد جديد عربستان نوين در سطح جهان است كه با استفاده از ظرفيت‌هاي خود در بخش نعمت‌هاي خدادادي نفت، گاز و ظرفيت‌هاي زيارت حج تلاش مي‌كند ظرفيت‌هاي تازه‌اي را استحصال كرده و از آن براي ايجاد ارزش افزوده استفاده كند. در واقع تلاش حاكمان عربستان در راستاي آن است كه نگاه خشني كه پس از وقايع 11سپتامبر نسبت به اين كشور به وجود آمده و وجهه عربستان در سطح جهاني خدشه‌دار شده، ترميم شود و نگاه تازه‌اي در اين زمينه شكل بگيرد. در گذشته ارتباط برخي كانون‌هاي بانفوذ و نزديك به قدرت عربستان با القاعده و طالبان، شرايطي را ايجاد كرده بود كه انتقاداتي متوجه اين كشور شود. اما حاكمان جديد اين كشور به دنبال اصلاح اين تصوير مخدوش شده هستند. در واقع تلاش مي‌شود هويت و برند عربستان كه قبلا با رويكردهاي افراطي و تند نمايان بود با گزاره‌هاي متفاوتي همراه شود تا نام عربستان با مفاهيمي چون مدرنيسم، فناوري و رشد به ياد آورده شود. اين كشور به دنبال پيشي گرفتن از اروپا و بسياري از مناطق توسعه‌يافته ديگر است و قصد دارد از ظرفيت‌هاي فسيلي و انرژي‌هاي تجديدپذير و فناوري‌هاي نوين استفاده كرده و چهره‌اي نو از خود نمايان كند. به عنوان نمونه مجموعه اقتصادي و صنعتي آرامكو هرچند مرتبط با بخش خصوصي و خانواده آل سعود است اما براي عربستان و همه شهروندان اين كشور يك درآمد ملي ايجاد كرده و قوي‌ترين و پرسود‌ترين شركت جهان است. در اين ميان، حضور بسياري از چهره‌هاي نامي جهان باعث شده تا نگاه جهان به عربستان تغيير كند. البته قبل از عربستان امارات، قطر و... يك چنين تجربه‌هايي را از سر گذرانده بودند، اما عربستان با توجه به ظرفيت‌هايي كه دارد، مي‌تواند دستاوردهاي افزون‌تري كسب كند. عربستان از اين طريق در حال بازيابي هويت ملي خود است. فعالان اقتصادي اين نوع برندسازي‌ها و هويت‌سازي‌هايي را در ايجاد ارزش افزوده اقتصادي، ارتباطي، راهبردي و... بسيار مهم مي‌دانند. اتصال عربستان به شمال آفريقا از يك سو، همچنين اثرگذاري در ميان كشورهاي عربي از طرف ديگر عربستان را به مدلي منحصر به فرد براي شكل به مسير ارتباطي شرق به غرب معرفي مي‌كند. از سر‌گيري روابط با ايران هم براي افزايش ثبات در عربستان است، هر نوع برندسازي در اين سطح نيازمند ثبات و آرامش سياسي، اجتماعي و... است. نگاه نويي كه عربستان در حوزه حكمراني ايجاد مي‌كند، براي همه كشورهاي منطقه يادآور اين واقعيت است كه بايد زمينه‌هاي رشد و بهره‌وري فزاينده را فراهم سازند تا از قافله رشد و پيشرفت عقب نمانند. دستيابي به اين هدف، در گروي استفاده از شيوه‌هاي جديد و به روز در نظام حكمراني است. ضمن اينكه هر حركتي در اين خصوص بايد منجر به توليد ثروت و بهبود شاخص‌هاي اقتصادي به نفع عموم مردم شود. بنابراين مهم‌ترين بخش از نظام حكمراني نوين، حكمراني اقتصادي است. براي اين منظور مسوولان بايد حكمراني سياسي، فرهنگي و اجتماعي را در خدمت نظام حكمراني اقتصادي به كار بگيرند تا رفاه و پيشرفت اقتصادي به نفع يكان يكان شهروندان محقق شود.