نويسنده آگاه به گذر زمان
مهدي كريمي
«ابراهيم گلستان» در مرداد امسال درگذشت و آثار ماندگاري چه در عرصه ادبيات و چه در قاب تصوير و چه در سلوك كلامي و زندگي خود به يادگار گذاشت.او چهره‌اي قابل تعمق در عرصه ادبيات‌داستاني و فرهنگ بود. نثرش روان و صراحتش عيان بود و اهل هياهو. زندگي سياسي و كار او در شركت نفت و البته مهاجرتي كه به انگلستان كرد و حواشي كه در زندگي داشت بر زندگي ادبي او تاثير گذاشت. چاپ گفت‌وگوي «پرويز جاهد» با او (نوشتن با دوربين) سرآغاز حضور دوباره او و مطرح شدن دوباره او در جامعه فرهنگي- ادبي ايران بود. كتابي كه واكنش‌هاي موافق و مخالف فراواني را به دنبال داشت اما او را دوباره حياتي تازه داد و زنده كرد. صراحتي كه او داشت را در «نامه به سيمين» و نگاهي كه به «جلال آل احمد» و نگاهي كه نقادانه است مي‌توان ديد. از داستان «ماهي و جفتش» و «با پسرم روي راه» نيز نبايد غافل شد. او خالق برخي از بهترين داستان‌هاي كوتاه فارسي است. «حسن ميرعابديني» خالق پژوهش ماندگار «صد سال داستان‌نويسي در ايران»، جايگاه او در تاريخ ادبي معاصر را، حاصل نوآوري‌هاي صناعي و زباني د انست كه او را در جايگاه پيشروان مدرنيسم ادبي ايران نشانده است. از سويي ديگر او خالق «تپه‌هاي مارليك» است كه از نگاه «زاون قوكاسيان» يكي از مستندهاي ماندگار تاريخ سينماي ايران است و فيلمي كوتاه با بيان شاعرانه است. او آثار ماندگار ديگري در قاب تصوير دارد كه «خشت و آيينه» جزو اين آثار محسوب مي‌شود. «سعيد عقيقي» رمز ماندگاري بيشتر كارهاي او را در اين نكته مي‌بيند كه او با آگاهي از گذر زمان كه در جاي‌جاي آثارش بازتاب دارد آنها را خلق كرده است. با اين‌حال به روايتي بعد از مرگ «فروغ فرخزاد» و در پنجاه سال آخر عمرش كار درخور توجهي نكرد. در دوران انتشار مجله كلك «علي دهباشي» مي‌خواست‌تا‌جشن‌نامه‌اي به احترام «ابراهيم گلستان» در نقد و بررسي و تجليل منتشر كند كه طي اتفاق‌هايي نشد تا امروز كه حاصل آن تلاش مستدام به بالغ بر هشتصد صفحه رسيده است كه در شماره جديد مجله «سمرقند» كه به يادنامه ابراهيم گلستان اختصاص پيدا كرده است؛ بخشي از آن منتشر شده است. «سمرقند» بعد از يادداشت سردبير و دو يادداشت از «محمد قائد» در پنج بخشِ «درباره ابراهيم گلستان، آثار ادبي ابراهيم گلستان، آثار سينمايي ابراهيم گلستان، در سوگ ابراهيم گلستان، ابراهيم گلستان و جلال آل احمد» تنظيم شده است. با آثاري از «سيمين دانشور، يدالله رويايي، تقي مدرسي، محمدعلي سپانلو، آيدين آغداشلو، پرويز جاويد، رضا كيانيان و مهدي يزداني خرم و...» غالب مطالبي كه در اين شماره «سمرقند» منتشر شده است همگي براي نخستين‌بار است كه در اين يادنامه منتشر مي‌شود. توصيفي كه «رضا كيانيان» در ابتداي يادداشتش درباره او مي‌كند توصيفي دقيق و ظريف از او است كه مخاطب آشنا را ياد گلستان حاضر سخن مي‌اندازد: «ابراهيم گلستان آدم مهمي بود و هست. چون بعد از صد سال هنوز درباره او حرف مي‌زنيم و مي‌نويسيم. البته «مهم بودن» حتما گسترده است. همين كه اين شماره ويژه ابراهيم گلستان است، يكي از دلايل مهم بودن اوست. نام او ابراهيم است و كنيه‌اش گلستان. آيا در زندگي‌اش آتش اطراف او به گلستان دگرگون شد؟ آيا بُت‌ها را شكست؟ آيا فرزندكشي كرد؟ آيا سارا را در بيابان رها كرد؟ آيا كعبه‌اي ساخت؟»