در دو دهه گذشته سالانه ۴۹ باغ تهران از بين رفته است
قصه غيب‌شدن پرونده باغ سه هزار متري
گروه اجتماعي
گفت‌وگوي عجيب مجري صداوسيما با عضو شوراي شهر تهران بار ديگر قصه تاريك باغ‌هاي پايتخت ايران را ميان عموم مردم و افكار عمومي برد؛ ديالوگي كه خلاصه‌اش اين بود كه عضو شوراي شهر در روز بررسي پرونده باغ‌ها متوجه مي‌شود كه پرونده يكي از اين باغ‌ها كه از قضا وسعتي سه هزار متري هم داشت از كارتابلش (سامانه اداري) حذف شده و همين او را به فكر فرو برده است. اين خبر اگرچه به‌تازگي و پس از اين برنامه تلويزيوني بار ديگر مساله‌ساز و عمومي شد، اما پيش‌تر و اوايل آبان همين امسال بحث آن در پارلمان شهري پايتخت ايران مطرح شده بود و كساني كه اخبار اين حوزه را دنبال مي‌كنند از ماجرا و جزييات آن اطلاع داشتند. هرچند كه شيوه مطرح‌شدن اين بحث در تلويزيون براي افكار عمومي سوء‌برداشتي هم ايجاد كرد، اما بحث اين بود كه صاحبان اين باغ با رايزني‌هايي كه انجام دادند، توانستند پيش از بررسي اين پرونده در شورا، روند دريافت پروانه ساخت را برقرار كنند و در شهرداري هم به دليلي كه مشخص نيست، با چنين خواسته‌اي همراهي صورت گرفت. پيش از پرداختن به اين خبر اما خوب است به يك روند پرتكرار ديگر هم در ماجراي باغ‌ها يا آنچه به مصوبه «برج‌باغ‌ها» مشهور است، اشاره كنيم و آن‌هم «شگرد مالكان باغ‌هاي تهران مبني بر نفت ريختن پاي درختان يا آتش‌سوزي عمدي» است كه در سال‌هاي گذشته بارها چه در صحن علني شورا و چه در مسير قضايي مطرح شده و حتي در برخي موارد هم منجر به تبديل باغ به ملك تجاري هم شده است؛ به عنوان مثالي ديگر اين خبر ۲۸ اسفند سال ۹۸ خبرگزاري ايسنا هم كه روايتي متفاوت از چنين پرونده‌هايي در حوزه‌اي ديگر يعني نابودي ميراث فرهنگي است، به درك ماجرا كمك مي‌كند: «به بهانه چهارشنبه‌سوري، آتش‌سوزي گسترده‌اي در بيمارستان مسيح مراديان كرمانشاه راه انداختند كه خاموش كردنش ۱۰ ساعت زمان برد، اما شواهد موجود مي‌گويند آتش‌سوزي عمدي بوده است. اميد قادري، مديركل ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي استان كرمانشاه در گفت‌وگو با ايسنا با بيان اينكه بيمارستان تاريخي مسيح مراديان يك بيمارستان قديمي و شايد جزو يكي از نخستين بيمارستان‌ها در ايران و در غرب كشور بود كه شب گذشته (سه‌شنبه ۲۷ اسفند) بخش‌هايي از آن به صورت عمدي در آتش سوخت، بيان كرد: متاسفانه اين بناي تاريخي حدود پنج سال قبل با شكايت مالك و بر اساس حكم ديوان عدالت اداري، از فهرست آثار ملي كشور خارج شده بود.» خلاصه خبر اما اين بود كه يك ميراث فرهنگي ايرانيان يعني بيمارستان تاريخي و ۱۰۴ساله مسيح مراديان كرمانشاه تنها به اين دليل كه ذي‌نفع از تخريبش سود مالي بيشتري مي‌برد، طعمه حريق شد و اين درحالي بود كه در سيل نوروزي معروف همان سال هم اين فرد تلاش كرده بود كه سيل را به سمت بيمارستان هدايت كند، اما موفق نشد. اين گزارش اما در پي بحث اخلاقي درباره چرايي ارجحيت دادن منفعت شخصي بر سود عمومي نيست ولي تلاش مي‌كند قوانين و مصوبه‌هايي را به پرسش بگذارد كه به مالكان يا متخلفان اجازه نابودي ميراث يك كشور يا ريه‌هاي يك شهر را مي‌دهد؛ به عبارت ساده‌تر چگونه مالكان باغ‌هاي شهري با بيش از صد روز آلوده در طول سال، فرصت يا مجوز پيدا مي‌كند كه اين باغ را به غولي از آهن و ماسه جايگزين كنند؟ پيش از هر چيز اما به همان قصه غيب‌شدن پرونده باغ سه هزار متري بپردازيم.
باغي كه از كارتابل حذف شد از شهر هم حذف مي‌شود؟
يك‌بار ديگر سراغي از برنامه صداوسيما بگيريم؛ پرسش مجري برنامه به اين صورت است كه «پرونده يك باغ سه هزار متري از كارتابل شما غيب شده؟» و عضو شوراي شهر تهران كه حدود دو هفته پيش در صحن علني شورا هم از اين ماجرا پرده برداشته بود، در پاسخ مي‌گويد كه «بله متاسفانه، اين اتفاق افتاده است.»
نام اين عضو شورا «مهدي عباسي» است كه رياست كميسيون شهرسازي معماري را هم برعهده دارد و در ماه‌هاي سپري‌شده از عمر شوراي ششم بارها به پرونده باغ‌ها و لايحه‌اي كه اين شورا در حال تدوين و بررسي است هم پرداخته است. يكي از جنجال‌برانگيزترين اين واكنش‌ها، نطقش در جلسه علني دوم آبان همين امسال و در صحن شوراي شهر بود كه از روند عجيب صدور پروانه براي باغي سه هزار متري گفته و درباره آن به شهرداري تذكر داده بود.
باغي كه به تازگي درباره‌اش اعلام شد كه پرونده آن از كارتابل اعضاي شورا غيب شده همان باغي است كه در جلسه دوم آبان اين عضو شورا گفته بود كه در روندي عجيب در مسير صدور پروانه ساخت است؛ به عبارتي ساده‌تر بحث تنها حذف پرونده از كارتابل نيست و به نظر مي‌آيد اين باغ در حال حذف شدن از روي زمين و سطح شهر تهران است. خلاصه ماجرا براساس اظهارنظرهاي رسمي هم به اين صورت است كه مالك صاحب‌نفوذ و قدرتمند باغي سه هزار متري در منطقه يك تهران مي‌خواهد اين باغ را به برج تبديل كند و در روندي كه خود اعضاي شورا هم مي‌گويند: «احتمال فسادآميز بودنش زياد است»، در مسير صدور پروانه ساخت است و حتي برخي منابع مي‌گويند پروانه آن حتي صادر هم شده است. همين آقاي عباسي در همين برنامه تلويزيوني حتي گفته است كه پس از پيگيري دليل حذف شدن آن از كارتابل شورا، سراغش را از شهرداري مي‌گيرند و به عبارتي هرچه دنبالش مي‌دوند در مرحله‌اي ديگر است؛ سرعتي كه شدتش حتي براي اين عضو شورا هم مشكوك و مساله‌برانگيز است و اين پرسش را مي‌سازد كه مگر مي‌شود در بروكراسي خسته شهرداري تهران روند كارهاي يك پرونده با چنين سرعتي مرحله به مرحله پيش برود؟ روايت بخشي از مسير طي‌شده را بار ديگر از زبان همين رييس كميسيون شهرسازي شورا بشنويم: «در منطقه يك، سه هزار متر زمين پروانه گرفته است، اين پرونده به صورت قطعي باغ است؛ درباره اين پرونده نامه‌اي با امضاي رييس شوراي شهر هم به شهرداري ارسال شده است. اين پرونده از گذشته راي باغ داشته و از دادگاه هم راي گرفته است. اما در راي دادگاه نوشته نشده كه تراكم بدهيد، بسازند بلكه در راي صادرشده تاكيدشده منطبق بر ضوابط و مقررات به آن پروانه بدهيد. يعني دو تا ۱۵ درصد، اما امروز شهرداري تهران براي اين باغ سه هزار متري ۷ پروانه براساس پهنه ۱۲۲ با ۳۰۰ درصد تراكم صادر كرده است و احتمالا بعد از آن‌هم در كميسيون ماده پنج، ۶۰۰ درصد تراكم خواهد گرفت.»
فرد قدرتمند پشت پرونده مساله‌ساز باغ سه‌هزار متري كيست؟
توضيحات در چند هفته گذشته چنان حيرت‌آور است كه احتمالا هركسي پس از شنيدن آنها مي‌پرسد كه مگر اين باغ متعلق به چه كسي است و چگونه مي‌شود با چنين سرعتي يك پرونده مشكوك به تخلف را گام به گام پيش برد؟ اين پرسش‌ها در همان جلسه علني دوم آبان شوراي شهر تهران از زبان تعدادي از اعضا هم مطرح شد و به عنوان مثال «مهدي اقراريان» كه رياست كميته نظارت شورا را برعهده دارد و جنس مسووليتش از نوع نظارت بر چنين موارد مشكوكي است، از عباسي مي‌خواهد كه پيگيري را با حمايت شورا ادامه دهد تا اينكه مشخص شود پشت اين پرونده چه كسي است. عباسي در پاسخ به اين موضوع هم مي‌گويد: «در اين قضيه رييس سازمان فضاي سبز بركنار شد. چه زوري پشت اين پرونده است. حقوق مردم دست ماست، ما در تك‌تك باغات، احتياط زيادي مي‌كنيم اما حالا قسم جلاله مي‌خورم اگر يك پرونده ديگر تكرار شود، اينچنين برخورد نخواهيم كرد. در اين پرونده احتمال زدوبند وجود دارد و فساد شده است. من در شهرداري مدير بودم. فرآيندها را مي‌دانم و مي‌دانم چه خبر است. اين پرونده سريع‌تر از روال معمول پروانه گرفت، هر لحظه كه ما براي پيگيري تماس مي‌گرفتيم سرعت پروانه چند برابر مي‌شد، بياييد من سامانه‌ها را به شما نشان بدهم كه چگونه اين پرونده دنبال مي‌شد خجالت بكشيد. اين پرونده سه هزار متر مربع راي باغ داشته؛ اما من به مالك مي‌گويم زهي خيال باطل؛ تلاش مي‌كنيم در ديوان عدالت اداري راي را ابطال كنيم و شخصا پيگيري مي‌كنم و كوتاه نخواهم آمد. كساني كه تخلف كردند، بايد به دادگاه معرفي شوند. در پرونده‌هاي ديگر معاون خدمات شهري، امور مناطق و شهرسازي موضوع را پيگيري كنند. ردپاي اين پرونده در معاونت شهرسازي است.»
«قدرت پول» به روايت چمران
مشابه اين بحث‌ها اما پيش‌تر و در تابستان امسال درباره بوستان كوهپايه هم به شكلي ديگر در صحن علني شوراي شهر تهران مطرح شد و كار به جايي كشيد كه حتي رييس شورا از عبارت «قدرت پول» در بخشي از سخنان خود استفاده كرد؛ ماجرا به اواخر مرداد همين امسال برمي‌گردد كه در آن اعضاي شورا و بعضي از مديران شهرداري به بحث و بررسي پرونده قطع ۵۰ درخت در منطقه يك تهران پرداختند و مدعي شدند كه همه با اين كار به شدت مخالفند. در آن روز كار به جايي رسيد كه حتي «مهدي چمران»، رييس شوراي شهر از عبارت‌هاي متفاوتي استفاده كرد و در بخشي از سخنانش گفت: «قطع درخت قانون دارد و اگر بايد درختي قطع نه، بلكه جابه‌جا شود، بايد اين موضوع در كميسيون مربوطه بررسي شود و به صرف اينكه يك حكم قضايي دارد و تعداد زيادي پليس براي اجراي حكم بيايند، نبايد درختان قطع مي‌شد و اين دردآور است.» بخش مهم اما ادامه سخنان چمران بود كه در اين باره هم گفت: «گويا ما براي جان انسان‌ها ارزش قائل نيستيم. انسان بدون تنفس نمي‌تواند زندگي سالم داشته باشد و شاهد بوديم با حمله به يك بوستان، اصرار داشتند بوستان تخريب شود و با حضور نيروهاي پليس اقدام به تخريب كردند و وقتي نيروهاي شهرداري براي مقابله آمدند، آنها را كنار زدند. بنده مي‌خواهم قدرت پول را يادآور شوم كه متاسفانه در اين اتفاق ديده شد. بنده به رييس قوه قضاييه و دادستان كل كشور نامه ارسال كردم كه از قطع درختان جلوگيري شود؛ البته نيمي از درختان قطع شده است. گفتند دوباره درخت بكاريم؛ اما قطع يك درخت كهن و كاشت يك تركه به جاي آن، كار ملانصرالديني است. نبايد پافشاري فردي را داشته باشيم و به دنبال آن درختان قطع شوند. اين اقدام لجبازي با مردم نيست، بلكه لجبازي با خودشان است. فرض بر اينكه درختان را قطع كنند و ساختماني بدمنظر نيز بسازند و سود آن به سازنده برسد؛ اما آسيب آن به مردم مي‌رسد. اميدواريم چنين حوادثي را نداشته باشيم. البته موضوع را دنبال مي‌كنيم و از نيروي انتظامي و قوه قضاييه مي‌خواهيم كه با چشم باز، مردم را نيز بنگرند و مسووليت خود را به درستي انجام دهند.» يك‌بار ديگر به همان برنامه تلويزيوني هفته پيش و سخنان عضو شورا روبه دوربين برنامه برگرديم؛ زماني كه در پايان برنامه عباسي به دوربين تلويزيون نگاه مي‌كند و به قول مجري برنامه به مخاطب خاص پيام مي‌دهد كه اخطارها را جدي بگيرد. در اين ميان خسرو دانشجو، معاون معماري و شهرسازي وزارت راه و شهرسازي كه مهمان تلفني برنامه هم هست، وعده مي‌دهد براي حفاظت از اين باغ ۳ هزار متري ظرفيت‌هاي خود را فعال كنند. اين ظرفيت‌ها و واكنش‌هاي تند اعضاي شورا روبه دوربين اما كي و كجا به سطح شهر و نگهداري از درختان كشيده مي‌شود، اما به نظر بحث ديگري است.
آمارهاي حيرت‌آور از نابودي باغ‌هاي تهران
نابودي ۱۲۸ هكتار از باغات تهران؛ اين خبري است كه در چند سال گذشته بارها به رسانه‌ها رسيده، اما در همه اين سال‌ها همچنان باغات و درختان ديگري هم در حال نابودي است. در اين باره اما آمارهاي رسمي و منتشر شده مي‌گويد كه پس از مصوبه برج‌باغ‌ها ۴۹۳ باغ تبديل به برج‌باغ شده؛ ضمن اينكه در سال‌هاي۹۳ تا ۹۵ به ترتيب به ۱۰۸، ۹۳ و ۸۵ باغ تهران پروانه ساخت‌وساز اعطا شده است. پيش‌تر در اين باره به‌طور رسمي اعلام شده كه ۲۶۱ باغ به مساحت ۵۶ هكتار در منطقه يك، ۵۰ قطعه در منطقه ۲، ۴۲ قطعه در منطقه ۳، ۴۵ قطعه در منطقه ۴ و۳۰ هكتار در منطقه ۲۱ و ۲۲ بوده است. اين مصوبه اما در دوره پنجم مديريت شهري لغو و مصوبه ديگري به نام خانه‌باغ جايگزين آن شد كه پس از آن تا اندازه‌اي روند نابودي باغ‌ها كاهش يافت، اما همين مصوبه بارها با نقدهاي فراوان روبه‌رو شد و دست‌كم در يك روز ۶۲ باغ بر اساس همين مصوبه به صحن شوراي پنجم رسيد و مجوز ساخت گرفتند.