وقتي معادلات پكن در رابطه با خاورميانه تغيير مي‌كند
«شي» در دو راهي جنگ غزه
گروه جهان
جنگ اسراييل عليه غزه، عصر جديدي را از كشمكش‌هاي سياسي ميان قدرت‌هاي بزرگ بين‌المللي ايجاد كرده است. در يكسوي اين ماجرا چين و روسيه از ابتداي شروع درگيري‌ها خواستار آتش‌بس فوري و ارايه كمك‌هاي بشردوستانه به مردم غزه هستند. در سوي مقابل اما ايالات متحده قرار دارد كه صراحتا با آتش‌بس مخالفت و قطعنامه‌هاي شوراي امنيت در خصوص آتش‌بس فوري را وتو كرده است. در اين رابطه شاهد بوديم مقامات امريكايي به خصوص چاك شومر كه با گروهي از سناتورها حدود سه هفته پيش به پكن سفر كرده بود مستقيما از چين به واسطه عدم محكوم كردن حماس انتقاد كرد. همچنين در حالي كه سفير امريكا در چين نيز چنين اظهارنظرهاي مشابهي را مطرح كرده، اخيرا ديديم، رافي هارپاز ديپلمات اسراييلي از مواضع چين در قبال عدم حمايت قاطع از اسراييل در جنگ غزه ابراز نااميدي كرده است.
چنين اظهارات و انتقاداتي در حالي از سوي مقامات امريكايي مطرح شده كه چيني‌ها از همان روزهاي اوليه عمليات توفان‌الاقصي به صورت مكرر اعلام كرده‌اند كه تنها راه خروج از مناقشه تشكيل كشور مستقل فلسطيني است؛ امري كه موضع ديرينه چين در قبال مساله فلسطين بوده و به گفته كارشناسان بعيد است كه تغيير چنداني در آن صورت بگيرد. در اين راستا طبق گزارشي كه روز دوشنبه ميدل‌ايست‌اي منتشر كرده، ريشه‌هاي چنين سياستي از سوي پكن را مي‌توان در چند مولفه مشاهده كرد. نخست اينكه رويكرد پكن در قبال نظام بين‌المللي با ديدگاه غرب متفاوت بوده و چين اتحادهاي غربي را عامل بي‌ثباتي در نظام جهاني قلمداد مي‌كند.
مساله دوم اين است كه جنگ غزه و موضوع فلسطين با ماجراي جنگ اوكراين براي چيني‌ها تفاوت دارد. به گفته ناظران جنگ اوكراين و غزه باعث تقويت اتحاد غربي در زمينه‌هاي خاصي شده و حالا پكن كه به چالش كشيدن سلطه غرب از جمله اهداف اساسي‌اش محسوب مي‌شود در معرض آزموني دشوار قرار گرفته است.
در واقع چين از ابتداي شروع جنگ اوكراين از محكوم كردن روسيه خودداري كرده و امريكا و ناتو را متهم به دامن زدن به نوعي جنگ سرد مي‌كند. پكن همچنين معتقد است كه ارايه حمايت‌هاي نظامي به اوكراين به منزله اضافه كردن بنزين روي آتش است.
با اين حال در شرايطي كه امريكا با قدرت تمام از اسراييل در جنگ غزه حمايت مي‌كند و تقريبا سياست مشابه با كمك به اوكراين را در ابعادي حتي وسيع‌تر به تل‌آويو به كار گرفته، چيني‌ها نوعي ديپلماسي چراغ خاموش را در قبال مساله فلسطين در طول اين مدت در دستور كار قرار داده‌اند. البته آنها به صراحت از وتوي قطعنامه‌هاي شوراي امنيت از سوي امريكا انتقاد كرده و از سوي ديگر اعمال خشونت عليه غيرنظاميان را نيز محكوم كرده‌اند. حتي در هفته‌هاي اول جنگ غزه، وزارت خارجه چين اعلام كرد كه اسراييل نبايد در قبال غزه پاي خود را فراتر بگذارد اما در طول روزهاي اخير نوعي سكوت معنادار را از سوي پكن شاهد بوده‌ايم.
ديپلماسي مبهم
شواهد نشان مي‌دهد كه دكترين سياست خارجي چين تاكنون اينگونه بوده كه به‌طور خاص و يكجانبه مسووليت حل و فصل درگيري‌هاي بين‌المللي را بر عهده نمي‌گيرد و در بسياري از موارد روي تلاش‌هاي جهاني تاكيد مي‌كند. در مورد جنگ غزه نيز اين رويكرد را شاهد هستيم. به عنوان مثال پكن از جامعه جهاني خواسته با فوريت بيشتري به منظور رسيدن به يك صلح پايدار تلاش كنند. چيني‌ها همچنين در حالي روي نقش سازمان ملل در پايان دادن به جنگ غزه تاكيد دارند كه شاهد هستيم ادبيات ديپلماتيك آنها هيچ‌يك از دو طرف درگيري را به صورت مستقيم خطاب قرار نمي‌دهد و تنها خشونت‌ها را محكوم مي‌كند؛ به‌طوري‌كه چند روز قبل شاهد بوديم وزارت خارجه اين كشور اعلام كرد، خشونت براي خشونت تنها به يك چرخه معيوب منجر خواهد شد و آنچه ضروري است، توقف جنگ و پايان دادن به خصومت‌ها است.
علاوه بر اين چيني‌ها در حالي حمله به بيمارستان المعمداني غزه را محكوم كردند كه به‌طور مستقيم به عامل اين حمله خونبار اشاره‌اي نداشتند. به همين خاطر برخي از كارشناسان معتقدند كه شايد اين موضع دوگانه از سوي پكن، موقعيت آنها را در ميان كشورهاي مسلمان و عرب منطقه تضعيف كند. زيرا به‌طور طبيعي آنها در شرايطي كه صهيونيست‌ها حملات بي‌امان و كشتار بي‌سابقه‌اي را در غزه رقم زده و مورد حمايت امريكا قرار گرفته‌اند، اكنون از چين به عنوان يكي ديگر از قدرت‌هاي بين‌المللي انتظار نقشي فعال‌تر براي فروكش كردن تنش و درگيري‌ها را دارند.
در همين رابطه است كه ميدل ايست‌اي در بخشي از گزارش خود آورده؛ هر چند ملاحظه نهايي چيني‌ها توقف درگيري و جنگ در غزه است، اما روابط اقتصادي و سياسي آنها با اسراييل در طول سال‌هاي اخير مويد تقويت كردن اين رژيم در ادامه اشغال‌گري در فلسطين است. زيرا سرمايه‌گذاري در اسراييل به مثابه تقويت امنيت اقتصادي تل‌آويو و شهرك‌نشينان كرانه باختري است كه اين امر به نوبه خود بر ضد فلسطينيان عمل مي‌كند. در واقع ما در طول سال‌هاي اخير شاهد تغيير تدريجي سياست چين در خصوص مساله فلسطين بوده‌ايم. يك زماني در دوران مائو، چيني‌ها اسراييل را پايگاه امپرياليسم قلمداد مي‌كردند، اما حالا با اين رژيم مراودات تجاري و مالي گسترده‌اي دارند. در اين ميان برخي ناظران معتقدند كه بازگشت به سياست دوران مائو براي پكن هر چند غيرمنطقي به نظر مي‌رسد، اما در جنگ كنوني غزه، حداقل انتظار از پكن براي ايفاي نقشي اساسي‌تر در جهت پايان دادن به كشتار غير نظاميان امر نشد و غيرقابل تصوري نيست.