سرما چرا نمي‌آيد؟
مرجان يشايايي
نيمه پاييز را هم رد كرده‌ايم و در كلان‌شهر تهران هنوز خبري از سرماي پاييزي و بارندگي نيست. از طرف ديگر 13 استان كشور با سيل دست و پنجه نرم مي‌كنند. تغييرات آب‌وهوايي در چندين سال گذشته ديگر انكارشدني نيستند. هر قدر هم سرمايه‌داران نئوليبرالي مانند ترامپ بخواهند تغييرات اقليمي را امري كم‌اهميت جلوه بدهند و آن را توطئه ضدسرمايه‌دارها بخوانند، خشكسالي‌ها و سيل‌ها و آب شدن يخچال‌هايي به قدمت چندصدهزار سال در قطب نشان مي‌دهد، اتفاقاتي در حال رخ دادن است. چرا به اين آستانه خطرناك رسيده‌ايم را كارشناسان بيش از دو دهه است كه دارند توضيح مي‌دهند: انتشار گازهاي گلخانه‌اي مانند دي‌اكسيدكربن و متان كه از كارخانه‌ها و خودروها و ديگر وسايل حمل و نقل و دامداري‌ها به جو زمين وارد مي‌شوند و چاره چيست؟ آن‌هم به توضيح كارشناسان، مهار گازهاي گلخانه‌اي حاصل از فعاليت‌هاي توليدي و حمل و نقل. اينكه چقدر دنيا و ما در ايران براي اين مهم كوشيده‌ايم، موضوعي است جدا از اين يادداشت، اما تاثيرات انتشار گازهاي گلخانه‌اي بر كيفيت هوايي كه تنفس مي‌كنيم و گرماي هوا حالا دارد نتايج ديگر خود را نشان مي‌دهد و آن اينكه سلامت مردم دنيا به طرزي نگران‌كننده به خطر افتاده است. از موج‌هاي شديد گرما بگيريد تا سيل‌ها به خصوص در كشورهاي درحال توسعه كه پوشش گياهي اغلب تا حد زيادي از ميان رفته و يك سيل خان و مان را مي‌شويد و مي‌برد، زيرساخت‌ها را آسيب جدي مي‌رساند و باعث انتشار بيماري‌هاي عفوني مانند وبا مي‌شود.
به گفته سازمان هواشناسي جهاني، «بحران‌هاي آب و هوايي (اقليمي) دهه‌ها پيشرفت در زمينه بهبود بهداشت و سلامت را تهديد مي‌كند و هنوز دولت‌ها براي مقابله با آن تجهيز نشده‌اند.» براساس گزارش اين سازمان، «سه‌چهارم از آژانس‌هاي هواشناسي جهان داده‌هاي مربوط به تغييرات اقليمي را به دولت‌هاي خود ارايه داده‌اند، اما كمتر از يك وزارت بهداشت از ميان چهار وزارتخانه در طراحي سياست‌هاي بهداشتي و تندرستي خود از اين داده‌ها براي حفاظت از مردم دربرابر خطراتي مانند موج‌هاي گرماي شديد استفاده كرده‌اند.» اين گفته‌ها يعني ما هنوز نتوانسته‌ايم فكري به حال انتشار گازهاي گلخانه‌اي كه از انقلاب صنعتي، در اواسط قرن 18م، توليد كرده‌ايم، بكنيم. گرماي بيش از حد يعني به هم خوردن تعادل آب و هوايي كره زمين، يعني حتما و بايد برنامه‌هاي سلامت عمومي را براي انطباق با گرماي پيش رو از نو تعريف كنيم و بچينيم. فقط يك نمونه از اين تهديد گرمايي بالا آمدن پشه‌هاي ناقل بيماري به انسان به عرض‌هاي جغرافيايي بالاتر است، يعني پشه‌هايي كه تا امروز در مناطق حاره ديده مي‌شده‌اند، حالا زيست‌شان در مناطق بالاتر هم ممكن شده و همين يكي از دلايل گسترش بيماري مالاريا در سال‌هاي گذشته است كه بشر آسوده بود از عهده مهارش برآمده.
دكتر تدروس قبريسوس، رييس سازمان جهاني بهداشت عقيده دارد: «بحران‌هاي اقليمي بحران‌هاي سلامت هستند و شروع اتفاقات اقليمي شديد و پيش‌بيني‌نشده باعث افزايش شيوع بيماري‌ها خواهد شد و به ميزان بيماري‌هاي غيرواگير [مانند ديابت و چاقي و فشار خون] هم دامن خواهد زد. با همكاري با يكديگر و ساختن خدمات با كيفيت مربوط به تغييرات اقليمي كه بتواند در دسترس بخش سلامت باشد، مي‌توانيم به حفظ سلامت افرادي كه در معرض خطر تغييرات اقليمي هستند، كمك كنيم».