احسان لطيفي
پس از هفته‌ها مذاكره با ميانجيگري قطر، كابينه اسراييل در روز چهارشنبه توافق آتش‌بس با حماس را تصويب كرد.پس از مذاكراتي كه يكي از مقامات امريكايي آن را پنج هفته «بسيار دردناك» توصيف كرد، امضاي كابينه يكي از آخرين مراحل نهايي آن بود.براي هفته‌ها، رهبران ارشد اسراييل در باب اينكه آتش‌بس موقت به حماس كمك كرده و اسيران اسراييلي را به خطر بيندازد، اختلاف‌نظر داشتند.
چند صدايي در كابينه «بي‌بي»
تصميم اسراييل براي موافقت با آتش‌بس در ازاي آزادي كساني كه حماس در جريان حمله ۷ اكتبر آنها را اسير كرده بود، نتيجه هفته‌ها اختلاف ميان سران نظامي و سياسي اسراييل بود. اگرچه اكنون بنيامين نتانياهو، نخست‌وزير اسراييل قويا از اين توافق حمايت مي‌كند، اما برخي درون كابينه او مدعي‌اند كه اين كار باعث به خطر انداختن جان ساير اسرا و تقويت حماس خواهد شد. طبق اين توافق ۵۰ زن و كودك اسير اسراييلي در ازاي ۱۵۰ زنداني فلسطيني آزاد خواهند شد.
گروهي از سران اسراييل به رهبري يوآو گالانت، وزير دفاع كابينه به دنبال به تاخير انداختن آتش‌بس و آزادي اسرا بودند. آنها مي‌ترسيدند كه اين توافق باعث كاهش سرعت عمليات نظامي اسراييل، اجازه دادن به حماس براي سازماندهي مجدد و دور شدن توجه جامعه جهاني از ۱۹۰ اسير باقيمانده در غزه شود.
به ادعاي چهار مقام ارشد اسراييلي، از جمله ديويد بارنيا، رييس موساد و رهبر مذاكرات با حماس اين توافق بهتر از هيچ است و مي‌توان عمليات نظامي را پس از پايان آتش‌بس ادامه داد.
به ادعاي سه تن ديگر از اين مقامات، گروه اول در ابتدا دست بالا را داشتند و نتانياهو را متقاعد كردند كه راي كابينه كه در ابتدا براي ۱۴ نوامبر برنامه‌ريزي شده بود را به تاخير بيندازد. آنها اميدوار بودند كه فشار نظامي بيشتر، به اسراييل اهرم قوي‌تري در ميز مذاكره داده و مي‌تواند زمينه‌ساز آزادي اسراي بيشتري شود.
اما در نهايت، گروه دوم موافقت نتانياهو را جلب كردند و همين مقوله باعث شد كه راي‌گيري كابينه در اوايل روز چهارشنبه برگزار شده و زمينه براي آتش‌بس چهار روزه و تبادل اسرا فراهم شود. يك مقام ارشد دفاعي اسراييل از گروه اول مدعي شد كه اعضاي اين گروه نظر خود را تغيير داده‌اند؛ زيرا امتيازاتي كه اسراييل توانست در توافق به دست آورد به‌طور قابل توجهي بهتر از شرايط يك هفته پيش بود.
واشنگتن خنجر از پشت زد!
اين توافق درحالي حاصل شد كه نتانياهو با فشارهاي داخلي و خارجي مواجه است. دولت بايدن او را تحت‌فشار قرار داد تا در بحبوحه افزايش نارضايتي بين‌المللي از تلفات سنگين و بحران انساني ناشي از بمباران ۴۷ روزه اسراييل، با تبادل اسرا و اجراي آتش‌بس موقت موافقت كند.
صرف‌نظر از اينكه نتانياهو چگونه فشارهاي بين‌المللي را توجيه كند، مردم رويكردش را نوعي ضعف كابينه اسراييل تلقي خواهند كرد. حمايت جو بايدن، رييس‌جمهور ايالات‌متحده به عنوان نزديك‌ترين متحد اسراييل از اين آتش‌بس، نمكي روي زخم‌هاي نخست‌وزير بود.
اگر دوره توافق شده توسط دو طرف رعايت شود، سياستمداران اسراييلي در پايان آن با فشار جديدي مواجه خواهند شد. ممكن است جهان بپرسد: «اگر موفقيت‌آميز بود، چرا آن را تمديد نمي‌كنيد؟»
انتخاب بين بد و بدتر
در داخل نيز بسياري از اسراييلي‌ها خشمگين هستند؛ چراكه كابينه نتانياهو بالاخص نهادهاي اطلاعاتي و امنيتي براي جلوگيري از حمله ۷ اكتبر حماس كه جنگ را آغاز كرده و به اسارت تقريبا ۲۴۰ اسراييل منجر شد، شكست خورده‌اند. برخي اسراييلي‌هاي راديكال از بابت ناتواني نتانياهو جهت نابودي ادعايي حماس، حتي اگر به قيمت در خطر افتادن جان اسرا تمام شود، عصباني هستند. برخي از او مي‌خواهند كه نجات اسيران را در اولويت قرار دهد، حتي اگر اين كار نابودي (ادعايي) حماس را به تعويق بيندازد. ديگران نيز تنها در صورتي خواهان تبادل اسرا هستند كه شامل آزادي تمام افرادي شود كه در جريان حمله
۷ اكتبر اسير شده بودند، نه فقط بخشي از آنها.
درحالي در ابتدا و پس از حملات حماس، اسراييل از حمايت گسترده‌اي برخوردار بود، اكنون شركاي بين‌المللي آن، عمدتا ايالات‌متحده، نتانياهو را تحت‌فشار قرار داده‌اند تا تلفات غيرنظامي و ميزان تخريب در غزه را كاهش دهد. تنش در درون رهبري اسراييل منعكس‌كننده بحث گسترده‌تري در جامعه اسراييل درباره اولويت‌هاي فوري ارتش در واكنش به حملات ۷ اكتبر است. در نظر بسياري از اسراييلي‌ها، وظيفه اصلي كابينه حفظ جان مردم اسراييل است كه در جريان حمله ۷ اكتبر در ماموريت شكست خورد. اينكه چگونه اين حفاظت و اعتماد بازيابي شود، به موضوع عمومي جامعه اسراييل تبديل شده است. نتانياهو و ديگر رهبران اسراييل بارها گفته‌اند كه هدف اصلي حمله اسراييل بيرون راندن حماس از غزه و بازگرداندن همه اسراست. در نظر بسياري از اسراييلي‌ها، هر دو ماموريت يك هدف را دنبال مي‌كنند: بازيابي توانايي كابينه براي محافظت از اسراييلي‌ها. اما برخي مي‌گويند كه در كوتاه‌مدت، اين دو هدف با يكديگر تضاد دارند. با ادامه حملات بي‌امان ارتش اسراييل در غزه، جان اسيران اسراييلي به خطر خواهد افتاد. اما با توقف حمله و اجازه دادن به آزادي برخي اسرا، حماس فرصت سازماندهي دوباره و تجديد قوا پيدا كند.
بزرگ‌ترين كابوس نتانياهو رسيدن به نقطه‌اي است كه نه تنها نتواند حماس را نابود كند، بلكه عملا آن را با مذاكره، حتي اگر غيرمستقيم، به رسميت بشناسد. اگر حماس جان سالم به در ببرد، قطعا خشم اسراييلي‌ها متوجه نتانياهو و كابينه‌اش خواهد بود.
از مخالف به موافق
پيش از راي‌گيري كابينه اسراييل، نتانياهو با انتقاد ازسوي ائتلاف راستگراي خود مواجه شده بود كه برخي از آنها فكر مي‌كردند كه اين توافق بيش از حد به گروه‌هاي فلسطيني امتياز مي‌دهد.
اما با توجه به اينكه ده‌ها خانواده در اسراييل از بازگشت عزيزان‌شان به خانه نااميد بوده و افكار عمومي اسراييل گرفتار سرنوشت اسرا شده‌اند، كابينه مجبور شد كه هرگونه ترديد را كنار بگذارد. ياگيل لوي، كارشناس نظامي دانشگاه آزاد اسراييل معتقد است كه جنبش اعتراضي فزاينده به رهبري خانواده‌هاي اسرا، نتانياهو را وادار كرد تا براي نجات بستگان‌شان بيشتر تلاش كند.
خانواده اسراي اسراييلي عليه وزراي راستگرا و تلاش آنها براي اقداماتي كه معتقدند به عزيزان‌شان در غزه آسيب خواهد رساند، اعتراض كرده‌اند. همچنين در روزهاي اخير، هزاران تظاهرات‌كننده از حدود
۴۰ مايلي تل‌آويو به سمت قدس راهپيمايي كرده و از كابينه خواسته‌اند تا به آزادي گروگان‌ها كمك كند. لوي گفت كه ممكن است نتانياهو متوجه شده باشد كه «بي‌توجهي به موضوع اسرا به گسترش دايره اعتراضات منجر خواهد شد.»
هنگامي كه نتانياهو در هفته گذشته به راي‌گيري كابينه در مورد نسخه قبلي توافق آتش‌بس نزديك شد، گالانت و ديگران او را مجاب كردند تا راي‌گيري را به تعويق بيندازد تا ارتش اسراييل بتواند به حملات خود ادامه داده و بزرگ‌ترين بيمارستان غزه (الشفا) و ساير اهداف را تصرف كند.
اسراييل ادعا مي‌كند كه زيرساخت‌هاي نظامي حماس در اين بيمارستان پنهان است. حماس اين ادعاها را رد مي‌كند.
با اين حال، نزديك به يك هفته پس از تصرف الشفا توسط ارتش، گالانت و متحدانش از آتش‌بس حمايت كردند. تغيير موضع آنها تا حدي به اين دليل بود كه باور داشتند كه تصرف منطقه وسيع‌تري از شهر غزه به اسراييل اجازه داد تا اطلاعات بيشتري در مورد اسرا جمع‌آوري كرده و حماس را بيشتر تضعيف كند. به گفته يك مقام بلندپايه آگاه، از نظر گالانت اين دستاورد به اسراييل موقعيت قوي‌تري در مذاكرات داد و آن را قادر ساخت تا به توافق بهتري دست يابد.
علت موافقت ساير وزراي مخالف با آتش‌بس اين بود كه همكاران‌شان در كابينه آنها را متقاعد كردند كه پس از پايان آتش‌بس، عمليات نظامي از سر گرفته خواهد شد. حزب صهيونيسم مذهبي مي‌گويد كه درنهايت، سه وزير اين حزب از مخالفت اوليه خود با توافق تبادل اسرا كوتاه آمده و پس از متقاعد شدن به ادامه داشتن تلاش‌ها براي نابودي حماس پس از آتش‌بس
چهار روزه، به آن راي دادند.
بزالل اسموتريچ، وزير دارايي كابينه اسراييل كه رهبر حزب صهيونيسم مذهبي است در بيانيه‌اي مدعي شد: «پيش از جلسه كابينه، ما طور ديگر فكر مي‌كرديم. اما كابينه و ارتش متعهد به ادامه جنگ تا نابودي (ادعايي) حماس شدند.»
اسموتريچ به «مكانيسم‌هاي روشن» در اين توافق اشاره كرد تا از «نقشه‌هاي آينده و تسليم شدن در برابر يحيي سينوار، رهبر حماس» جلوگيري كند.
اما ايتامار بن گوير، وزير امنيت داخلي كه رياست حزب راستگراي اوتزما يهوديت را برعهده دارد، اعلام كرد كه با اين توافق مخالف است. او معتقد است كه طبق اين توافق سربازان اسراييلي نيز بايد آزاد شوند. او همچنين هشدار داد كه اين تبادل به «فاجعه» ختم خواهد شد. بن گوير به آزادي سينوار در قرارداد گيلاد شاليت در سال ۲۰۱۱ اشاره كرد كه نمونه‌اي از تبعات بد تبادل زندانيان است.
بن گوير به كانال ۱۴ اسراييل گفت: «كابينه اسراييل بار ديگر اشتباه بسيار بزرگي مانند ماجراي تبادل شاليت را مرتكب خواهد شد.»
بن گوير افزود: «يادتان هست كه گيلاد شاليت را
در ازاي يحيي سينوار و دوستانش آزاد كرديم و حالا اين بلا را بر سر خود آورديم؟»
تبادلي كه بن گوير به آن اشاره كرد در سال ۲۰۱۱ انجام شد و طي آن، اسراييل ۱۰۲۷ زنداني امنيتي را
در ازاي گيلاد شاليت كه در سال ۲۰۰۶ و حين خدمت در ارتش اسراييل توسط حماس دستگير شد، آزاد كرد. در ميان افرادي كه در اين توافق آزاد شدند، يحيي سينوار، رهبر حماس در نوار غزه است كه تصور مي‌شود مغز متفكر حمله ۷ اكتبر به جنوب اسراييل است.
ياكوف پري، رييس سابق شين بت (سرويس امنيت داخلي اسراييل) گفت كه اسراييل بايد اين توافق را بپذيرد.پري توضيح داد: «نمي‌توانيم با بازگشت هر اسيري كه حماس بخواهد آزاد كند، مخالفت كنيم.» با اين حال، پري نگران است كه در اين توافق، «احتمال بروز حوادث ناگوار زياد است.» او افزود كه حتي يك حادثه جزيي مي‌تواند آتش‌بس را به خطر بيندازد.
اما پري مطمئن نيست كه با وجود نقشه كابينه براي ادامه حملات به غزه پس از پايان آتش‌بس، چنين اتفاقي بيفتد.
او اذعان كرد: «وقتي يك جنگ را متوقف مي‌كنيد، احياي دوباره آن دشوار است.»
نتانياهو و ديگر رهبران اسراييل بارها گفته‌اند كه هدف اصلي حمله اسراييل بيرون راندن حماس از غزه و بازگرداندن همه اسراست. در نظر بسياري از اسراييلي‌ها، هر دو ماموريت يك هدف را دنبال مي‌كنند؛ بازيابي توانايي كابينه براي محافظت از اسراييلي‌ها.
اما برخي مي‌گويند كه در كوتاه‌مدت، اين دو هدف با يكديگر تضاد دارند. با ادامه حملات بي‌امان ارتش اسراييل در غزه، جان اسيران اسراييلي به خطر خواهد افتاد، اما با توقف حمله و اجازه دادن به آزادي برخي اسرا، حماس فرصت سازماندهي دوباره و تجديد قوا پيدا مي‌كند.
بزرگ‌ترين كابوس نتانياهو رسيدن به نقطه‌اي است كه نه تنها نتواند حماس را نابود كند، بلكه عملا آن را با مذاكره، حتي اگر غيرمستقيم، به رسميت بشناسد. اگر حماس جان سالم به در ببرد، قطعا خشم اسراييلي‌ها متوجه نتانياهو و كابينه‌اش خواهد بود.