عزت‌الله ضرغامي:
يكي از گمشده‌هاي ما بعد از انقلاب، شادي است
امكانات ايمني و حفاظتي براي آثار تاريخي ناياب است
گروه اجتماعي
وزير ميراث فرهنگي با ابراز تاسف از تخريب تدريجي ميراث فرهنگي و تاريخي كشور، چنين فاجعه‌اي را مربوط به بي‌توجهي‌هاي سنواتي و كمبود اعتبارات نجات و احياي ميراث فرهنگي كشور دانست.
عزت‌الله ضرغامي در مراسمي كه به مناسبت آغاز به كار انجمن خيرين ميراث فرهنگي كشور برگزار شد، اعلام كرد كه در نهمين ماه سال هنوز اعتبار ۱۵۰۰ ميليارد توماني ويژه پروژه‌هاي عمراني وزارت ميراث فرهنگي تخصيص داده نشده است.
ضرغامي در سخنان خود در اين مراسم با اشاره به مشكلات مالي و اعتباري در حوزه ميراث فرهنگي گفت: «يكي از مشكلاتي كه وجود دارد و تجميع شده و از ده‌ها سال قبل و حتي قبل از انقلاب به ما رسيده، بي‌توجهي و كمبود اعتبارات براي حفظ ميراث فرهنگي است. حدود ٣۵ هزار اثر ملي ثبت شده، اما ميانگين بودجه حفاظت از اين آثار حدود روزي ٣٠٠ هزار تومان براي هر اثر است. امسال هزار و ۵۰۰ ميليارد تومان بودجه عمراني وزارت ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي بود كه بخشي از اين بودجه، ويژه مرمت آثار تاريخي بود ولي تا الان از اين مبلغ هيچ رقمي به حساب وزارت واريز نشده. ان‌شاءالله بعدا مي‌آيد! ولي سال تمام شد. با اين وضعيت منابع مالي، بايد راه‌حل پيدا كرد، بايد اقدامي انجام دهيم، جلو چشم ما ميراث تمدني و فرهنگي‌مان، در حال از بين رفتن است. البته بعضي‌ها را با حضورم در شهرها حل مي‌كنم. من در اين دو سال به ۱۹۰ شهر رفتم و تعداد زيادي روستا را ديدم. در بعضي از شهرها تا ۲۰ اثر تاريخي هست. بعضي از مشكلات را حضوري مي‌توان حل كرد. فقط گرفتار دستگاه‌هايي مثل اوقاف هستند يا برخي‌شان كثيرالمالك‌ها هستند، برخي از اين موارد را حضوري پيگيري و حل مي‌كنيم، اما مردم بايد پاي كار بيايند.»
ضرغامي در سخنان خود به ساير مشكلاتي كه گريبان ايراني‌ها را گرفته هم اشاره داشت و گفت: «در دو سال حضورم در وزارت ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي سعي كردم بين طرفين آشتي برقرار كنم، متاسفانه در ميراث فرهنگي دوقطبي‌هايي را شكل داده بودند. زماني كه در مجلس از ايران باستان، كوروش و داريوش سخن گفتم، برخي نماينده‌هاي باسابقه و انقلابي مجلس گفتند اين موضوعات را نمي‌دانستند و گرفتار دوقطبي بودند و فكر مي‌كردند اگر درباره ايران باستان صحبت كنند، گرفتار مي‌شوند. يكي از مسائلي كه در اين دو سال سعي كردم به آن توجه كنم، شادي بوده است. از داريوش در كتيبه‌اي كه در گنجنامه وجود دارد، آمده است: «به نام خداوندي كه شادي را آفريد». يكي از گمشده‌هاي ما بعد از انقلاب، شادي است. در حالي كه اينها ميراث فرهنگي ما بوده است.»
ضرغامي در سخنان ديگري كه با آغاز به كار انجمن خيرين ميراث فرهنگي كشور مرتبط بود، با اشاره به برخي چالش‌هاي راه‌اندازي اين انجمن گفت: «معاون ميراث فرهنگي، يك‌سال دويد تا اين انجمن را تاسيس كند، نظام اداري‌مان آنقدر فشل و عقب‌مانده است، عين بختك مي‌ماند، البته اين را رييس‌جمهور هم قبول دارد. با اين نظام اداري ناكارآمد و فشل كه صد سال است بر ما تحميل شده، بايد زير ميز بزنيم. فقط يك‌سال طول كشيد تا چالش‌هاي قانوني تاسيس اين انجمن حل شود. در يك برنامه تلويزيوني گفته بودم حضرت ابراهيم(ع) يك شب با ستاره‌پرستان نشست تا آنها را هدايت كند، يك شب با ماه‌پرستان و يك شب هم با خورشيدپرستان، اگر حضرت ابراهيم(ع) الان حاضر بود و دستگاه‌هاي نظارتي چنين پرونده‌اي برايش درست مي‌كردند، نبوتش را كلا فراموش مي‌كرد.» علي دارابي، قائم‌مقام وزير ميراث فرهنگي، گردشگري و معاون ميراث فرهنگي هم در اين مراسم گفت: «ما وقتي از ايران و تمدن باشكوه آن سخن مي‌گوييم، از بيش از هفت هزار سال قدمت تاريخي و سابقه بيش از يك ميليون سال سكونت بشري در آن حرف مي‌زنيم؛ كشوري كه بيش از يك ميليون آثار تاريخي ارزشمند دارد كه تاكنون فقط ۳۵ هزار اثر آن را توانسته‌ايم، ثبت كنيم و ايران از نظر ثبت آثار در فهرست جهاني يونسكو در فهرست 10 كشور نخست دنيا قرار دارد. با توجه به رابطه معنادار ميان ثبت سايت‌هاي جهاني و افزايش توريسم و گردشگري، توسعه كسب و كارها، ايجاد اشتغال و رونق اقتصادي، حفاظت و صيانت از ميراث فرهنگي، توسعه گردشگري و حمايت از صنايع دستي از رويكردهاي مهم دولت و مجلس است، اما با وجود همه تلاش‌ها و اقدامات صورت گرفته، بودجه و اعتبارات ميراث فرهنگي بس محدود است كه با آن اقدام قابل ملاحظه‌اي را نمي‌توان انجام داد و از اين رو است كه مي‌گوييم: «حال بناها و آثار تاريخي ايران خوب نيست.» و نياز به يك نهضت مردمي دارد.»
دارابي سپس با اشاره به غفلتي كه نسبت به حفاظت از چهره‌هاي ايران شده است، اظهار كرد: «ابوريحان بيروني منجم، ستاره‌شناس، رياضيدان و دانشمند بزرگ ايراني كه لقب «همه‌چيزدان» به او داده‌اند، ۶۰۰ سال قبل از گاليله گفت زمين گرد است. ۵۰۰ سال قبل از كوپرنيك مي‌دانست كه زمين به دور خورشيد مي‌گردد. نخستين كسي بود كه شعاع كره زمين را اندازه‌گيري كرد. اينشتين ۱۰۰۰ سال بعد از او فنون اجزا را كشف كرد. آيا مي‌دانيم آرامگاه او كجاست؟ نظامي‌گنجوي، مولوي، سهروردي، اميركبير، رودكي، فارابي، سيدجمال‌الدين اسدآبادي، رييسعلي دلواري و ده‌ها تن ديگر از مفاخر اين سرزمين هستند و چرا نبايد يك موزه بزرگ از مشاهير و مفاخر ايراني داشته باشيم كه نسل جوان ما با ديدن آن گنجينه‌هاي بزرگ بشري به هويت و تمدن خود افتخار كند؟»
قائم‌مقام وزير ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي در ادامه صحبت‌هايش افزود: «حكيم ابوالقاسم فردوسي بزرگ، خالق شاهنامه است و كتاب احوال ايرانيان يا شناسنامه ملي ما را نگاشته است؛ اثري حماسي تا ۶۰ هزار بيت و ۲۰۰۰ بار از واژه ايران و ۸۰۰ بار از خرد و خردورزي سخن گفته است. او امروز فخر جهان بشريت است، اما چرا نمي‌توانيم مجموعه بزرگ توس و آرامگاه او را ثبت جهاني كنيم؟ تخت جمشيد، تخت سليمان، آرامگاه حافظ، سعدي، خيام و... اينها بناها و آثار تاريخي پرافتخار ما هستند. ميدان نقش جهان، عمارت عالي‌قاپو، مسجد امام، مسجد شيخ لطف‌الله و بازار قيصريه كه اگر هر كشوري فقط يكي از آنها را داشت به خود مي‌باليد، اما با كمال تاسف پديده‌هاي طبيعي چون سيل، زلزله و فرونشست، تهديد بزرگي براي پايداري و برجاي ماندن آنها شده است و بند دل ما پاره مي‌شود وقتي خبري از ترك برداشتن ديواري يا سقفي از بناها را مي‌شنويم.»
معاون ميراث فرهنگي همچنين با يادآوري ثبت جهاني ۵۴ كاروانسراي ايران گفت: ۵۴ كاروانسراي تاريخي ايران را در چهل‌وپنجمين نشست عمومي كميته ميراث جهاني يونسكو در شهريورماه امسال در رياض ثبت جهاني كرديم. بيش از يك دقيقه صدها نفر از حاضران در سالن به احترام ايران و ايراني تشويق و دست‌افشاني كردند كه خيلي حال‌مان خوب شد و افتخار كرديم كه نماينده ملت شايسته ايران بوديم براي ثبت اين كاروانسراها كه در ۲۴ استان كشور پراكنده‌اند. ما در ايران بيش از ۱۰۰۰ كاروانسرا از دوران باستان تا قاجاري داريم كه ۷۰۰ مورد آن ثبت ملي شده است. خب حالا پس از ثبت جهاني كه آغاز كار است هيچ چيز نداريم؛ نه نيروي انساني، نه بودجه و نه اعتبار. من قصد سياه‌نمايي يا ناديده انگاشتن خدمات انجام شده را ندارم. من در اين اجتماع بزرگ كه اعلام موجوديت انجمن خيرين ميراث فرهنگي است بايد صادقانه، اما صريح با شما سخن بگويم وگرنه به وظيفه و رسالت تاريخي خود عمل نكرده‌ام. شهادت مي‌دهم كه دولت، قوه قضاييه و مجلس شوراي اسلامي و نيز مجمع تشخيص مصلحت نظام كه نهادهاي اصلي هستند، بيشترين حمايت‌ها را در طول تاريخ در حال حاضر از ميراث فرهنگي داشته و دارند، اما عظمت و گستردگي كار ميراث فرهنگي به دست ايران بزرگ است و فراتر از هر دولتي است. امروزه موزه‌داري نشانه رشد و توسعه‌يافتگي يك جامعه است. به هر ميزان موزه داشته باشيم محلي براي رجوع به گذشته، تاريخ، يادآوري هويت و تمدن پرافتخار و كمك به صلح و نوعدوستي و بالا بردن تاب‌آوري است. اينها همه تاثيرات موزه‌داري است. با اين همه پس چرا نبايد در همه شهرهاي كشور موزه داشته باشيم؟ اگر همت عالي به خرج دهيم و با شعار «هر شهر يك موزه» در مدت زمان كوتاهي مي‌توانيم در اين حوزه از كشورهاي سرآمد جهان باشيم و اين دست‌يافتني است. البته موزه منطقه‌اي داريم، اما با اعتبارات قطره‌چكاني كه داريم معلوم نيست براي تامين ۱۰۰۰ ميليارد تومان به بودجه امروز، چند دهه ديگر بايد منتظر باشيم كه ساخت و تامين اين موزه‌ها به پايان برسد. براي مرمت ايوان مدائن يا طاق كسري كه برجسته‌ترين يادگار دوران ساساني كه معرف معماري باشكوه ايرانيان و در نزديكي ما و در كشور عراق است، موسسه اليف از كشور سوييس مي‌آيد، چرا؟ چون چند سال قبل ميراث فرهنگي وقت، پول بليت هواپيما براي اعزام مرمتكاران را نداشت. اينها فرصت‌هاي طلايي است كه از دست ما مي‌رود. امكانات ايمني، حفاظتي، الكترونيكي و تجهيزات صوتي (راهنماي صوتي) در چنين كشوري با چنين عظمت فرهنگي ناياب است.
دارابي اضافه كرد: اينها نيازهاي اوليه موزه‌هاست و من ايمان دارم نه چند نفر، بلكه به تنهايي يكي از شما مي‌تواند براي تامين اين نيازها به دور از تشريفات اداري خريداري كند و در اختيار قرار دهد. يك ميليون اشيا و كالاي فرهنگي داريم، اما جا نداريم در معرض ديد مردم قرار دهيم. همه در مخازن هستند. الواح هخامنشي را آورديم، كجا هستند؟ در همين مخازن! چرا؟ جا نداريم. اين در حالي است كه به‌طور جدي‌تر استرداد اشيا و اموال فرهنگي را در دستور كار داريم. موزه‌ها ويترين و آبروي هر كشوري هستند. در آيين آغاز به كار انجمن خيرين ميراث فرهنگي كه شنبه‌شب، چهارم آذرماه برگزار شد، چهره‌هايي همچون فريدون جيراني كارگردان سينما، مهدي حجت بنيانگذار سازمان ميراث فرهنگي و از مفاخر اين حوزه، عبدالمجيد ارفعي متخصص زبان‌هاي باستاني، محمدحسن سمسار از مفاخر ميراث فرهنگي، سيدحسن سيدسجادي از چهره‌هاي ميراث فرهنگي و باستان‌شناس شهر سوخته، احمد مسجدجامعي، سعيد احدي، جمعي از فعالان گردشگري، اعضاي اتاق بازرگاني، شماري از خيرين و همچنين تمام مديران ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي استان‌هاي كشور و برخي فعالان اين حوزه حضور داشتند.
وزير ميراث فرهنگي خطاب به دولت: در نهمين ماه سال، اعتبار مرمت آثار تاريخي هنوز به دست‌مان نرسيده در حالي كه ميراث تمدن‌مان، جلوي چشم‌مان در حال نابودي است. نظام اداري‌مان فشل و عقب مانده است و عين بختك مي‌ماند
براي مرمت ايوان مدائن در عراق كه برجسته‌ترين يادگار دوران ساساني و معرف معماري باشكوه ايرانيان است، موسسه اليف از كشور سوييس مي‌آيد، چون ميراث فرهنگي وقت، پول بليت هواپيما براي اعزام مرمتكاران را نداشت