اولين انتشار نظرسنجي انتخاباتي
عباس عبدی
موسسه ايسپا با انتشار بخشي از يافته‌هاي نظرسنجي انتخاباتي خود، چراغ اعلام عمومي اين‌گونه نظرسنجي‌ها را روشن كرد. تاكيد مي‌كنم كه همچنان به نتايج اعلام شده تا اين مقطع به طور نسبي اطمينان دارم. در واقع قرائن و شواهدي كه نتايج دستكاري شده باشند، وجود ندارد و اگر در آينده چنين مواردي ديده شد، طبعا قابل طرح خواهد بود. براساس اين نظرسنجي، كه در سطح ملي و به صورت حضوري انجام شده است، ۲۸درصد پاسخگويان گفته‌اند كه «قطعا» در انتخابات شركت مي‌كنند و ۷درصد به «احتمال زياد» را گفته‌اند. نويسنده گزارش اين دو رقم را با هم جمع كرده و برابر ميزان مشاركت در حال حاضر دانسته است. تا آنجا كه اطلاع دارم برحسب تجربه گذشته اين منطق دقيق نيست. ظاهرا با جمع پاسخ‌هاي قطعي و نصف رقم به احتمال زياد، ميزان مشاركت به دست مي‌آيد كه اكنون حدود ۳۲درصد است. اين رقم بسيار پاييني براي اين فاصله زماني تا انتخابات است. اتفاقا برخلاف نوبت‌هاي قبلي، تحليل من اين است كه اين پاسخ‌ها تا حدي محافظه‌كارانه و به سوي برآورد بالاتر از مشاركت واقعي است و برخلاف دوره‌هاي گذشته، با نزديك شدن به روز انتخابات از اين رقم كاسته خواهد شد، مگر اينكه سياست‌هاي كلي و انتخاباتي تغيير كند. چرا اين ادعا را دارم؟ براي اينكه فضاي افكار عمومي غالبا دست كساني است كه تصميم قاطع به عدم شركت دارند (۳۶درصد در نظرسنجي) و در حقيقت و در عمل ۶۸درصد مردم (۱۰۰ منهاي ۳۲درصد شركت‌كنندگان) فعلا قصد شركت ندارند. اگر جزييات بيشتري از نتايج نظرسنجي ارايه مي‌شد و تفاوت پاسخ‌هاي متغير تصميم به شركت برحسب محل سكونت، استان، سن، جنسيت، تحصيلات و درآمد نيز بيان مي‌شد، آنگاه متوجه مي‌شديم كه جوانان تحصيلكرده شهري كمتر از ۱۰ يا حتي ۷درصد تصميم به شركت در انتخابات دارند و اگر براساس منبع كسب خبر مي‌پرسيدند متوجه مي‌شدند كه شكاف بسيار بزرگي ميان مردم از حيث رسانه مورد استفاده و رغبت به شركت در انتخابات وجود دارد. همچنين حدس مي‌زنم كه با اين نتايج براي كل كشور، ميزان شركت در شهر تهران اكنون زير ۱۵درصد خواهد بود. نه فقط تهران كه ديگر شهرهاي بزرگ كشور نيز همين‌گونه هستند.
البته اين نظرسنجي گرچه تصوري دقيق‌تر از تصورات ما از رفتار انتخاباتي مردم ارايه مي‌كند، ولي همه كمابيش مي‌دانستند كه وضع مشاركت اصلا مطلوب نيست. برخي از طرفداران جناح حاكم كه اصلا مسووليت‌پذير نيستند، مثل هميشه آن را تقصير روحاني و قبلي‌ها مي‌اندازند، درحالي كه خيلي خوب مي‌دانند در دوره روحاني انتخاباتي با مشاركت بالا برگزار شد، ضمن اينكه اگر عملكرد او بد بود و انتخابات مي‌توانست جانشين خوبي براي او يا سياست‌هايش عرضه و نهايي كند، حتما مردم براي مخالفت با روحاني پاي صندوق راي مي‌آمدند تا آن جايگزين‌ها را انتخاب كنند. انتخابات مساله گذشته نيست، بلكه معطوف به آينده است. اينكه مردم چقدر اميد دارند تا از طريق انتخابات مشكلات خود را حل كنند نقش اصلي را در مشاركت آنان دارد.
برخي ديگر نيز از الان تقصيرها را به گردن دشمن انداخته‌اند كه آنان مي‌خواهند مردم را مأيوس كنند و انتخابات را به رفراندوم عليه نظام تبديل كنند. اين نيز تلاش بي‌ثمري است، زيرا آنچه را كه دشمن مي‌نامند هميشه بوده و اتفاقا در گذشته قوي‌تر هم بوده. به علاوه قبلا به حمايت جناح متبوع آقايان آمده بود. در انتخابات مجلس چهارم دربست از جناح راست حمايت كردند تا مجلس را دراختيار بگيرند، بنابراين دشمن كاري جز گذشته نمي‌تواند كند؛ گذشته‌اي كه انتخابات‌هايي با حدود ۸۰درصد مشاركت داشتيم. دشمن واقعي توهم و بي‌اطلاعي ما از جامعه است. عملكرد قانون‌گذاري اين مجلس مانع جدي در راه شكل‌گيري يك مجلس موثر بود و نمونه اخيرش ايرادات فراوان در قانون عجولانه حجاب است يا ضعف نظارتي مجلس بر دولت و از همه مهم‌تر مقاومت ساختار در برابر تغيير است كه نه تنها هيچ نشانه‌اي از همراهي در حل مشكلات اصلي مردم از خود نشان نمي‌دهد، بلكه با تمام توان به مقابله با مسائلي پرداخته كه نه مساله مردم است و نه اگر هم باشد اولويتي جدي دارد.
نتايج اين نظرسنجي از كيفيت و كميت بهره‌مندي از رسانه‌ها نيز بسيار مهم است. به نظر مي‌رسد كه تلويزيون ايران تبديل به جعبه بي‌خاصيتي شده است كه مثل چاه ويل فقط دنبال منابع بيشتر مالي است، ولي خروجي موثري ندارد و دريغ از يك ارزيابي جدي از عملكرد و اثرگذاري آن. عملكرد اين رسانه تاثير اصلي را بر رويگرداني مردم از مشاركت انتخاباتي دارد و تا تغيير جدي نكند، انتظار بهبود در مشاركت انتخاباتي را نبايد داشت.
اميدواريم گزارش كامل اين نظرسنجي همراه با پرسشنامه و نتايج تقاطعي متغيرها نيز دراختيار همه قرار گيرد.