فايننشال تايمز فاش كرد: هم‌صدايي پنهان تركيه و روسيه در جنگ اوكراين
«اردوغان» ماشين جنگي «پوتين» را تقويت مي‌كند!
احسان لطيفي
كشورهاي غربي باور دارند كه رشد صادرات كالاهاي ممنوع‌شده تركيه به روسيه، به اين معني است كه شركت‌هاي ترك ابزاري براي ماشين جنگي مسكو هستند.نشريه فايننشال تايمز در جديدترين گزارش خود خبر داد كه در سال جاري، صادرات كالاهاي حياتي تركيه به روسيه براي تأمين ماشين جنگي مسكو افزايش يافته است. اين امر نگراني ايالات متحده و متحدانش را افزايش داده، اين گروه از بازيگران بر اين عقيده‌اند كه آنكارا به عنوان مجرايي براي تأمين اقلام حساس مسكو عمل مي‌كند.
روزنه‌اي براي فرار از تحريم‌ها
تجارت روبه‌رشد دو كشور و واردات ۴۵ كالاي غيرنظامي مورد استفاده ارتش روسيه از تركيه، تلاش‌هاي امريكا و اروپا براي محدودكردن توانايي مسكو جهت تجهيز نيروهاي مسلحش را تضعيف كرده و به تنش بين آنكارا و شركاي ناتو دامن زده است. برايان نلسون، معاون وزير خزانه‌داري ايالات متحده در امور تروريسم و اطلاعات مالي در اين هفته به استانبول و آنكارا سفر خواهد كرد تا نشان دهد كه اين مساله مي‌تواند به اولويتي براي امريكا تبديل شده و كاخ سفيد را وادارد تا به آن ورود كند. قرار است در اين سفر، نلسون در مورد تلاش‌ها براي جلوگيري، مختل‌كردن و بررسي فعاليت‌هاي تجاري و مالي كه به نفع تلاش‌هاي جنگي مسكو در اوكراين است، با رهبران آنكارا رايزني داشته باشد. اين دومين سفر نلسون به تركيه در سال جاري خواهد بود. اين سفر در بحبوحه نشانه‌هايي مبني بر صادرات مستقيم اقلام با كاربرد دوگانه (نظامي و غيرنظامي) به روسيه انجام مي‌شود. حتي بر روي برخي از اين كالاها برچسب صادرات به كشور ديگري زده شده است. تلاش‌ها براي قطع تجارت مخفيانه به روسيه پيچيده بوده است، زيرا اين اقلام هم كاربرد تجاري و هم كاربرد نظامي دارند. ۹ ماه اول سال ۲۰۲۳، تركيه از صادرات ۱۵۸ ميليون دلاري ۴۵ كالاي فهرست‌شده توسط ايالات متحده به روسيه و پنج كشور شوروي سابق كه مظنون به واسطه‌گري براي مسكو هستند، خبر داد. اين ميزان اعلامي، سه برابر سطح ثبت‌شده در مدت مشابه سال ۲۰۲۲ است؛ زماني كه جنگ اوكراين آغاز شد. بر اساس تجزيه‌وتحليل‌هاي فايننشال تايمز از داده‌هاي پايگاه داده گمرك Trade Data Monitor، ميانگين صادرات سال‌هاي ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۱، ۲۸ ميليون دلار بود. ۴۵ دسته كالا كه شامل اقلامي مانند ريزتراشه‌ها، تجهيزات ارتباطي و قطعاتي مانند دوربين‌هاي تلسكوپي است، مشمول كنترل‌هاي صادراتي ايالات متحده، اتحاديه اروپا، ژاپن و بريتانيا با هدف جلوگيري از ورود آنها به روسيه هستند. اما اين اقلام مي‌توانند توسط شركت‌هايي كه از ساختارهاي واسطه‌گري استفاده مي‌كنند، تا رسيدن به مقصد نهايي خود، پنهان بمانند. واردات چنين كالاهايي توسط تركيه از كشورهاي گروه ۷ تاكنون بيش از ۶۰ درصد در مقايسه با دوره‌هاي مشابه بين سال‌هاي ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۱ افزايش يافته و به نزديك ۵۰۰ ميليون دلار رسيده است. به گفته اميلي كيلكريز، مدير برنامه انرژي، اقتصاد و امنيت مركز انديشكده امنيت جديد امريكايي، تبادلات تجاري اينچنيني با سوءاستفاده از شكاف‌هاي نظارتي صادرات ايالات متحده و اتحاديه اروپا رشد كرده است.
داده‌هاي جعلي!
كيل كريس، معاون سابق دستيار نماينده تجاري ايالات متحده گفت: «امريكا به واسطه مانور برخي از كشورهاي ثالث مانند تركيه، توانايي اجرايي ضعيف‌تر تحريم‌ها را دارد. ما بايد اين كشورها را ترغيب كرده تا اقدامات اجرايي را در حوزه قضايي خود انجام دهند تا بتوانند با نهادهاي خاصي كه حمل‌و‌نقل اين اقلام را تسهيل مي‌كنند، برخورد كنند».
يك مقام اروپايي فعال در حوزه تحريم‌ها نيز گفت كه تركيه و امارات متحده عربي اغلب در قامت واسطه‌اي براي نهادهاي روس كه به دنبال سوءاستفاده از مسير واردات چند مرحله‌اي جهت دورزدن تحريم‌ها هستند، عمل مي‌كند. اين مقام افزود كه از اين كشورها به ويژه براي پوشش محرمانه كالاهاي اروپايي استفاده مي‌شود. داده‌هاي رسمي تركيه نشان مي‌دهد كه صادرات كالاهاي حساس به كشورهاي شوروي سابق مانند آذربايجان، گرجستان، قزاقستان، قرقيزستان و ازبكستان افزايش يافته است؛ اما ادارات آماري اين كشورها افزايش مشابهي در واردات را ثبت نكرده‌اند. به گفته تحليلگران، اين اختلافات بزرگ نشان مي‌دهد كه اقلامي كه تركيه براي واسطه‌ها گزارش كرده است، در عوض مستقيماً به روسيه منتقل مي‌شود. از ابتداي سال تا ماه سپتامبر، قزاقستان ۶.۱ ميليون دلار واردات كالاي حساس از تركيه را ثبت كرده است؛ اما داده‌هاي تركيه نشان مي‌دهد كه صادرات اين كالاها به قزاقستان در مدت مشابه ۶۶ ميليون دلار بوده است. الينا ريباكووا، كارشناس ارشد انستيتوي اقتصاد بين‌الملل پيترسون و معاون سياست خارجي دانشكده اقتصاد كيف گفت: «واضح است كه اين كالاها به روسيه مي‌رود». بر اساس ارزيابي‌هاي امريكا و اتحاديه اروپا از ميدان نبرد، روسيه از كالاهاي حساس در موشك‌هاي كروز، هواپيماهاي بدون سرنشين و هليكوپترهاي خود استفاده مي‌كند. به گفته دو مقام غربي آگاه، واشنگتن و متحدان اروپايي‌اش از تركيه خواسته‌اند تا اقداماتي را براي محدودكردن تجارت با روسيه انجام دهد. وزارت خزانه‌داري امريكا نيز در آخرين دور تحريم‌هاي خود عليه روسيه اين موضوع را برجسته كرد.
هشدار غرب و عقب‌نشيني آنكارا
جيمز اوبراين، دستيار وزير امور خارجه امريكا در امور اروپا و اوراسيا در پاسخ به سوالي درباره افزايش صادرات تركيه به روسيه به خبرنگاران گفت: «ايالات متحده، اتحاديه اروپا، بريتانيا و شركاي ما در گروه ۷ به صراحت اعلام كرده‌اند كه ما نمي‌خواهيم هيچ يك از شركاي كليدي‌مان به محلي براي دورزدن تحريم‌هاي ما تبديل شوند. تركيه ترانزيت اقلام خاص را دشوارتر كرده است؛ به ويژه از ايالات متحده. اما بديهي است كه هميشه كارهاي بيشتري براي انجام‌دادن وجود دارد». اوبراين افزود: «اين كاري است كه هرگز تمام نمي‌شود. روس‌ها هميشه در تلاش براي واردات بيشتر هستند. مهم است كه ما همچنان درها را به روي روسيه ببنديم؛ در غير اين صورت شاهد رويدادهاي بيشتري مانند حمله بزرگ اخير به كيف خواهيم بود. ما مي‌دانيم كه انواع كالاهايي كه در اين حملات استفاده مي‌شوند، چيزهايي هستند كه اغلب از غرب يا از كشورهاي گروه ۷ از طريق چند كشور كليدي وارد روسيه مي‌شوند. بنابراين، مي‌خواهيم كه همه اينها در اسرع وقت متوقف شود». كيل كريس گفت كه اگر آنكارا تجارت سلاح را متوقف نكند، «امريكا و شركايش بايد به اهرم‌هاي اجرايي متوسل شوند». تركيه روابط ديپلماتيك و تجاري قوي خود با روسيه را حفظ كرده و در عين حال، متعهد شده كه براي دورزدن تحريم‌هاي صادراتي غرب، به مسكو كمك نكند.
وزارت امور خارجه تركيه با ذكر اينكه تحريم‌هاي غرب براي اين كشور الزام‌آور نيست، گفت: «نظارت دقيق و جلوگيري از تلاش‌ها براي دورزدن تحريم‌ها از طريق تركيه بخشي جدايي‌ناپذير خط مشي ماست». در ادامه اين بيانيه آمده كه اگرچه شركت‌هاي بزرگ مالي و صنعتي تركيه به‌شدت از اقداماتي براي اجتناب از اين نوع تجارت پيروي مي‌كنند، «به ناچار، تلاش‌هايي براي فرار از سوي نهادهاي مبهم و كوچك وجود دارد كه درباره تحريم‌ها آگاهي نداشته يا نسبت به آن بي‌تفاوت هستند». تنش‌هاي تجاري در مقطع حساسي در روابط تركيه با غرب رخ مي‌دهد. آنكارا به دنبال خريد ميلياردها دلار هواپيماهاي جنگنده اف-۱۶ امريكايي است، در حالي كه ايالات متحده و اروپا به تركيه فشار مي‌آورند تا با الحاق سوئد به ناتو موافقت كند.