ميدان «آرش» در ميانه‌هاي نيلگون خليج‌فارس، غريب و يكه و تنها سال‌هاست كه خفته است. هيچ‌كس سراغش نرفت تا آنگاه كه هيات‌مديره شركت ملي نفت ايران در نيمه اول دهه هشتاد، موضوع ميدان «آرش» را در هيات‌مديره و شوراي عالي خليج‌فارس مطرح كرد.
ريشه مشكل از آنجا بود كه كشور كويت از دهه چهل هيچ‌گاه حاضر به همكاري و مشاركت در تعيين مرز دريايي ميان دو كشور ايران و كويت نشده بود. نخستين دور گفت‌وگوهاي تعيين مرز دريايي با كويت در سال ۱۳۴۲/۱۹۶۳ انجام شد، اما نتيجه‌اي در بر نداشت. اين در حالي بود كه ساير نقاط مرزي با ديگر همسايگان حوزه خليج‌فارس مشخص شده بود.
در سال ۱۳۴۶ شركتي ژاپني به فعاليت‌هاي اكتشافي در اين نقطه خليج‌فارس اقدام و ميداني از نفت و گاز را كشف كرد. طرف كويتي، اين ميدان را «الدوره» نام نهاد و آرزوهايش را به اين نام پيوند زد.
ميدان «الدوره» كه ايران آن را ميدان گازي «آرش» نام نهاد در جنوب غربي جزيره خارك و در جنوب ميدان نفتي ابوذر (اردشير سابق) و در آب‌هاي مرزي ايران با منطقه بي‌طرف بين عربستان و كويت قرار دارد.
زمان مي‌گذشت و تعيين مرز دريايي بين ايران و منطقه بي‌طرف به فراموشي سپرده شد. شايد يكي از علت‌هاي تعيين نشدن مرز همين بود كه اينجا منطقه بي‌طرف دريايي بين دو كشور كويت و عربستان بود. تقويم تاريخ، دهه هشتاد را رقم زد. در اين زمان، يعني در سال‌هاي ۷۹ و ۸۰ كويت به فعاليت‌هاي اكتشافي در مرز و منطقه بي‌طرف دريايي بين عربستان و كويت كه همجوار آب‌هاي ايران است، اقدام كرد. اقدامي كه حساسيت مقام‌ها و مسوولان وقت وزارت نفت ايران را برانگيخت.
آنچنان‌كه سيد مهدي حسيني در تازه‌ترين گفت‌وگويش در ۲۳ مرداد با اكو ايران مي‌گويد: كويت به درخواست‌هاي مكرر و دوباره ايران براي گفت‌وگو جديتي نشان نمي‌داد. سرانجام موضوع ميدان «آرش» در شوراي عالي خليج‌فارس به دبيري دكتر علي‌اكبر ولايتي مطرح شد.
در اين نشست كه سيد مهدي حسيني از سوي وزارت نفت در آن شركت جسته بود، مصوب شد حال كه كويت به درخواست‌هاي گفت‌وگو براي تعيين مرز دريايي پاسخ نمي‌دهد، وزارت نفت با برپايي دكل حفاري، عمليات اكتشاف و تعيين دقيق ذخاير و حدود ميدان را انجام بدهد. كاري كه در سال ۱۳۸۱ از سوي ايران آغاز شد.
تا اينجا دو مرحله مهم و اثرگذار تاريخي از ميدان «آرش» بيان شد. سومين مرحله تاثيرگذار تاريخي در ميدان «آرش» يا همان «الدوره» كه كويتي‌ها مي‌نامندش در ۲۱ آذر سال ۱۴۰۰ رقم خورد. زماني كه رسانه‌ها گزارش دادند توافقي ميان كويت و عربستان شكل گرفت كه بر پايه آن مديران عامل دو شركت نفت خليجي كويت و شركت نفت آرامكو عربستان قراردادي را براي توسعه ميدان «آرش» امضا كردند.
اين قرارداد بين خالد العتبي، مديرعامل شركت نفت كويت و امين ناصر، مديرعامل آرامكو امضا شده بود. خالد العتبي پس از امضاي اين قرارداد به رسانه‌ها گفت: هدف از اين قرارداد رسيدن به توليد يك ميليارد فوت مكعب گاز و ۸۴ هزار بشكه ميعانات گازي در روز است.
اين قرارداد كه در اجراي تفاهمنامه سوم دي‌ماه ۱۳۹۸ بين دو كشور شكل گرفته بود، سرانجام در يكم فروردين ماه ۱۴۰۱ بين وزيران نفت عربستان و كويت نهايي شد. ايران بدون فوت وقت اين قرارداد را غيرقانوني خواند و بر حق خود در ميدان «آرش» تاكيد كرد. چهارمين سرگذشت تاريخي ميدان «آرش» از ششم تيرماه ۱۴۰۲ بر تارك رسانه‌ها و خبرگزاري‌ها نشست. اين زماني بود كه محسن خجسته‌مهر، مديرعامل شركت ملي نفت ايران در گفت‌وگو با خبرنگاران خبر از آمادگي كامل ايران براي حفاري در ميدان «آرش» داد. او گفت: منابع قابل توجهي را در هيات‌مديره شركت ملي نفت براي اجراي طرح توسعه ميدان «آرش» مصوب كرده‌ايم و با آماده شدن شرايط، حفاري در ميدان مشترك «آرش» را آغاز مي‌كنيم.
چند روز بعد، در ۱۲ تيرماه ۱۴۰۲ سعدالبراك، وزير نفت كويت در بيانيه‌اي كه الجزيره آن را منتشر كرد، اظهار داشت: ما ادعاها و رويه‌هاي ايران را در ميدان «الدوره» رد مي‌كنيم. ميدان «الدوره» يك ثروت طبيعي كويتي- سعودي است و تا زماني كه تعيين مرزهاي دريايي حل نشود، هيچ طرف ديگري در آن حقي ندارد.
دو روز بعد، در ۱۴ تير، وزارت خارجه عربستان موقع را مناسب دانست و در بيانيه‌اي كه خبرگزاري دولتي واس يا SPA در خبري فوري آن را منتشر ساخت، اظهار كرد: كل ميدان«الدوره / آرش» به‌طور مشترك فقط در مالكيت عربستان و كويت است و آنها داراي حقوق كامل حاكميتي براي بهره‌برداري از ثروت آنجا هستند.
امين ناصر، مديرعامل آرامكو، در ۱۷ تير ۱۴۰۲ گزارشي از پيشرفت كار در ميدان «آرش» را به خبرنگاران داد. آنچنان كه الشرق‌الاوسط از اين گزارش حكايت مي‌كند، امين ناصر اظهار داشت: برنامه‌هاي اين ميدان گازي، همان‌طوري كه با كويتي‌ها برنامه‌ريزي كرده بوديم، در حال پيشروي است. او خاطرنشان ساخت از لحاظ مهندسي و پيشرفت در اين مرحله با هيچ مشكلي رو‌به‌رو نشديم.
رسانه «سعودي پست» در ۵ مرداد ۱۴۰۲ در خبري از قول يك مقام مسوول كويتي نوشت: ايران براي مذاكره بر سر سهم خود در ميدان«الدوره / آرش» با عربستان سعودي تماس گرفت، اما پاسخ طرف سعودي اين بود كه هيچ ميدان مشتركي با ايران براي گفت‌وگو وجود ندارد. كار به همين موضع‌گيري‌ها ختم نشد. سعدالبراك، يازدهمين وزير نفت كويت در 11 سال اخير در ۶ مرداد در گفت‌وگوي اختصاصي با اسكاي‌نيوز عربي مطلب ديگري را عنوان كرد. او گفت: كويت به همراه عربستان، بدون انتظار براي تعيين مرز با ايران، اكتشاف و توليد در ميدان گازي «الدوره / آرش» را آغاز خواهد كرد.
الجزيره در ۱۲ مرداد خبر مشابه ديگري را از سوي وزارت خارجه عربستان منتشر ساخت كه همچنان بر مالكيت كويتي- سعودي بر اين ميدان تاكيد دارد.
ادعاهاي بي‌مورد در نشست چهل و چهارم شوراي همكاري خليج‌فارس در روز سه‌شنبه ۱۴ آذر ۱۴۰۲ در دوحه قطر بار ديگر به طرزي ملال‌انگيز تكرار شد.
تا اينجا ما به چند واقعيت پي برديم: نخست اينكه از دهه چهل، كشور كويت هيچ‌گاه تمايلي جدي به گفت‌وگوهاي مرزي و تعيين مرز دريايي از خود نشان نداد.
دوم اينكه تا دهه ۸۰ كه دور دوم فعاليت اكتشافي ايران در ميدان «آرش» انجام مي‌شود، هيچ خبري از حضور عربستان نبود. اما از اين پس به تدريج عربستان به عنوان يك طرف ماجرا وارد ميدان مي‌شود.
سوم اينكه كويت و عربستان در اين دوره اخير بر گفت‌وگو براي تعيين مرز دريايي تاكيد مي‌كنند. حال اين پرسش مطرح مي‌شود كه انگيزه آنها و به ويژه كويت كه هيچ‌گاه حاضر نبود پاي ميز مذاكره تعيين مرز بنشيند، اكنون چه انگيزه‌اي براي تعيين مرز دريايي دارد؟
پاسخ را بايد در اظهارات ۱۴ اسفند ۱۴۰۰ شيخ احمد ناصرالصباح، وزير خارجه كويت جست. او در اين زمان در سخناني كه الجزيره آن را منتشر كرد، اظهار داشت: ميدان «الدوره/ آرش» فقط كويتي-سعودي است و مذاكره سه‌جانبه بايد براي تعيين مرزهاي فلات قاره انجام پذيرد.
موضع ايران چيست؟
در ايران، محسن خجسته‌مهر، مديرعامل شركت ملي نفت، چنانكه پيش‌تر گفتيم، بر انجام عمليات اكتشاف و توسعه و برپايي دكل حفاري در ميدان تاكيد دارد.
جواد اوجي، وزير نفت در تازه‌ترين بياناتش كه شانا آن را منتشر ساخت، موضعي روشن، فني و همدلانه اتخاذ كرد. او به درستي گفت: ايران خواهان بهره‌برداري يكپارچه و مشترك از ميدان «آرش» است. با اين حال، چنانچه تمايل به تفاهم و همكاري وجود نداشته باشد، ايران بهره‌برداري و اكتشاف از منابع ميدان را در برنامه قرار مي‌دهد و هيچ‌گونه تضييع حقوق خود را برنمي‌تابد.
علاوه بر مقام‌هاي ارشد وزارت نفت، صاحبان نظر و كارشناسان خبره نفت نيز بر اين باورند كه بهترين اقدام ايران برپا ساختن دكل حفاري و اقدام به اكتشاف و توسعه است.
چنانكه مهندس سيد مهدي حسيني در گفت‌وگو با اكو ايران تاكيد مي‌كند كه در شرايط كنوني بهترين اقدام ايران برپاسازي دكل حفاري در ميدان براي تكميل فرآيند اكتشاف و توصيف ميدان است.
دكتر مسعود فروزنده، تاريخ‌نگار متين نفت نيز باور دارد بهترين اقدام ايران برپاسازي دكل حفاري و پيش بردن فعاليت‌هاي اكتشاف است.
نكته مهم و آخر اينكه ايران با تريليون‌ها مترمكعب ذخاير گازي، نيازي واجب و حياتي به گاز ميدان «آرش» ندارد. آنچه براي ايران مهم‌تر به نظر مي‌آيد، ترسيم و تثبيت خطوط مرزي در اين منطقه بي‌طرف بدون هيچ‌گونه پيشداوري و ذهنيت از پيش آكنده است. تنها پس از ترسيم كارشناسانه و دقيق خطوط مرزي است كه مشخص مي‌شود چه ميزان از ميدان در آب‌هاي ايران قرار دارد و چه ميزان در منطقه بي‌طرف واقع است. پس از مشخص شدن همه چيز، البته به نشانه كمال صميميت و دوستي و حسن همجواري، كشور دوست و همسايه كويت مي‌تواند يگانه مشتري گاز توليد شده از اين ميدان باشد.