فضاي عمومي را پر كنيم!
بهروز مرباغي
در عرف شهرسازي، فضاهايي مثل پارك و بوستان جزو فضاهاي عمومي شهر به حساب مي‌آيند. به‌طور معمول، اين‌گونه فضاها را مي‌توان فضاهايي براي تمدد، تفرج و تفريح دانست كه به تعامل اجتماعي افراد هم كمك مي‌كنند. با اين‌حال، امروز، متاسفانه، پارك و بوستان كاركرد ديگري هم پيدا كرده كه بسيار ناميمون و زشت است. اين پارك‌ها، به‌ويژه پارك‌هاي محله‌اي تبديل به پاتوق و محل جمع‌شدن افراد آسيب‌يافته جامعه شده‌اند و عملا استفاده از آن براي اهالي غيرممكن شده. به‌همين خاطر مديريت شهري، برخلاف هميشه علاقه‌اي به احداث پارك و بوستان درمحله‌ها نشان نمي‌دهد. بيم از آن دارد كه كمك به جمع‌شدن اين افراد در محله بكند. ولي آيا راه‌حلي براي اين مساله وجود ندارد؟ بايد از قيد پارك و بوستان گذشت و تفريح محله‌اي را فراموش كرد؟ طبيعي است كه چنين نبايد كرد. در مقابل، بايد پارك را امن كرد. اما چگونه پارك را امن كنيم؟ با پليس و نيروي قهريه؟ با مامور شهرداري؟ چگونه؟
تجربه نشان داده امنيتي كه از بيرون جامعه شهري يا محله‌اي تامين شود، پايدار نيست. امنيت بايد دروني و مردمي باشد. هنر در اين است كه محله با حضور و نظارت اهالي محله امنيت پيدا كند. روش‌هاي مختلفي براي اين هدف وجود دارد. يكي از راه‌ها كه در چندسال گذشته هم در مورد پارك‌هاي محله‌اي و هم در مورد فضاهاي فرهنگي محله‌اي اجرا شده، سپردن مديريت و نگهداري آن فضا به اهالي محله است. توجه كنيم كه منظور از نگهداري دو وجه دارد، وجه اول نگهداري ايمني آن است و وجه دوم نگهداري از بعد كالبدي و تعميرات و هزينه‌هاي آب و برق و غيره است. معمولا، مديريت شهري هزينه‌هاي تعميرات و زيرساخت‌هاي شهري را به عهده مي‌گيرد و فقط ايمن‌سازي مكان را از اهالي انتظار دارد. بدين‌ترتيب كافي است اهالي محل از ميان خود، به صورت تناوبي و انتخابي، فرد يا افرادي را مسوول اين نظارت و نگهداري كنند و بر كار او هم اشراف داشته باشند. در حقيقت، محله و پارك آن را مثل مشاعات ساختمان خود بدانند و براي مديريت آن مدير انتخاب كنند.
اما براي ايمن‌سازي پارك محله‌اي راه بسيار ساده ديگري هم وجود دارد: پارك را از اشغال افراد آسيب‌يافته خارج كنيم و به اشغال خودمان درآوريم. براي اين‌كار كافي است پارك را خالي از جمعيت نگذاريم. متاسفانه يا خوشبختانه افراد آسيب‌يافته از دو چيز خوش‌شان نمي‌آيد: «پاكيزگي و نظم فضا» و «حضور مشهود مردم». حضور اهالي در پارك مثل چشم ناظر و ديدبان نظم عمل مي‌كند، درست مثل ويترين و چراغ مغازه محله كه ايمني موضعي در اطراف خود ايجاد مي‌كند. پس كافي‌است اهالي محل با هم قرار بگذارند و عصرها و شب‌ها كه زمان جمع‌شدن آن افراد در پارك است، همه يا بيشترشان بروند پارك. قدم بزنند و فضاها را پركنند. همين.
معمار و مدرس دانشگاه