باب‌المندب دروازه اشك‌ها
علي آهنگر
باب‌المندب نام تنگه‌اي با عرض ۲۵ كيلومتر بين خليج عدن و درياي سرخ است كه آسيا را به اروپا پيوند مي‌دهد. نام باب‌المندب به معني دروازه اشك‌ها است. در فرهنگ گرانسنگ دهخدا در اين باره به نقل از آنندراج آمده است: «لنگرگاهي است در درياي يمن به معني دروازه اشك‌ها، وجه تسميه او اين است: بندر مذكور براي كشتي‌ها و سفاين بسيار خوفناك بوده و اكثر كشتي‌ها در آنجا غرق و تلف مي‌شدند و اهل كشتي بر اتلاف جان‌ها و مال‌هاي خود آنجا سيل سرشك روانه مي‌كردند از اين حيث مسمي به اين اسم شد.» درياي سرخ نيز همان است كه در منابع جغرافياي تاريخي به درياي قلزم مشهور است. چنان‌كه نويسنده نامعلوم كتاب ارزشمند حدودالعالم من‌المشرق الي‌المغرب نوشته شده در سال ۳۷۱ ه ق به شيواترين نثر پارسي، در توصيف خليج‌هاي بحرالاعظم يا اقيانوس هند مي‌گويد: «خليجي ديگر هم بدين پيوسته برود تا به ناحيت شمال فرود آيد تا حدود مصر و بعد باريك گردد تا آنجا كه پهناي او يك ميل گردد، آن را خليج عربي خوانند و خليج ايله نيز خوانند و خليج قلزم نيز خوانند.» كانال سوئز، درياي سرخ و باب‌المندب در دوران معاصر از آن روز اهميت و شهرت يافت كه برادران نوبل كه امتياز نفت قفقاز در باكو را به دست آورده بودند، آنها از شركت كوچك و كشتيراني شل كه در ساحل درياها به شكار صدف و مرواريد اشتغال داشت، خواستند تا با تغيير در بدنه كشتي، نخستين محموله نفت باكو را به آسيا حمل نمايد. اكنون از اين تنگه روزانه بين ۸ تا ۹ ميليون بشكه نفت از آسيا به اروپا حمل مي‌شود. ضمن آنكه در طول سال 17 هزار كشتي از اين معبر مي‌گذرند تا يك هشتم تجارت جهان را در اينجا به ثبت برسانند. در دو روز اخير، چهار شركت بزرگ كشتيراني جهان به نام‌هاي: Maersk, MSCC, CMA CGM, HAPAG و نيز شركت COSco متعلق به چين با پرچم هنگ‌كنگ از تردد در اين تنگه به علت حملات حوثي‌هاي يمن انصراف داده‌اند. اين شركت‌ها به جز شركت چيني كه عموما داراي تابعيت اروپايي هستند، در مجموع 50 درصد ظرفيت تجارت جهاني را در اختيار خود دارند. در روز دوشنبه ۲۷ آذر بلومبرگ گزارش داد كه شركت بريتانيايي بي‌پي نيز از حمل نفت در اين دريا خودداري كرده است.
اين اتفاق‌ها موجب سردرگمي در بازار نفت شد به گونه‌اي كه بهاي نفت از ۷۷ دلار به ۷۶ دلار كاهش و سپس تا نزديك ۷۹ دلار افزايش پيدا كرد.
در پي اين اتفاق‌ها، امريكا اعلام كرد در قالب «گروه ويژه ۱۵۳» عمليات «نگهبان رفاه» را براي حمايت از كشتي‌ها و اسكورت آنها انجام خواهد داد. گروه ويژه ۱۵۳ ائتلافي بين حدود پنجاه كشور است كه نيروي دريايي مركبي را در درياي سرخ تشكيل داده‌اند. هدف اعلامي پنتاگون حفاظت از كشتي‌ها در قالب اسكورت از آنها اعلام شده است.
نكته داراي اهميت و توجه اينكه با بازگشايي بازارها در روز دوشنبه، معاملات آتي حمل و نقل كانتينري به مقصد اروپا، در چين و بندر شانگهاي با ده درصد كاهش روبرو شد. اما در مقابل، كشتي‌هاي نفتكش از خليج مكزيك نفت بسيار بيشتري را به مقصد اروپا و آسيا بارگيري كردند. نفتي كه از تگزاس در خليج مكزيك انبار مي‌شود حالا در حجم و سرعت قابل توجهي به سمت آسيا و اروپا روانه مي‌شود.
در مجموع و در يك نگاه كلي به صحنه، اينگونه به نظر مي‌آيد كه در درياي سرخ و تنگه باب‌المندب، تجارت چين با اروپا دچار تنگنا و مشكل مي‌شود. زيرا جايگزيني دماغه اميدنيك به جاي كانال سوئز، زمان حمل كالاها را از ۱۹ روز به ۳۱ روز و هزينه حمل بار را چندين برابر افزايش مي‌دهد.