پاسخ وزارت آموزش و پرورش به گزارش «اعتماد» با عنوان« آيا اجراي يك طرح مانع معتاد شدن دانش‌آموزان مي‌شود؟»

اعتماد| به دنبال انتشار گزارشي با تيتر «آيا اجراي يك طرح مانع معتاد شدن دانش‌آموزان مي‌شود؟» در روز 20 آذر سال جاري، معاونت پرورشي و فرهنگي وزارت آموزش و پرورش پاسخي براي روزنامه فرستاد كه در ادامه مي‌خوانيد: «حفظ و ارتقای سلامت جسمي و رواني دانش‌آموزي كشور، به عنوان مهم‌ترين سرمايه‌هاي انساني و آينده‌سازان ايران اسلامي، در مقابل طيف وسيعي از آسيب‌هاي اجتماعي از اهميت ويژه‌اي برخوردار مي‌باشد. بر اين اساس ستاد مبارزه با مواد مخدر و در اجراي تكاليف قانوني خود و بندهاي 4 و 9 سياست‌هاي كلي مبارزه با مواد مخدر ابلاغي از سوي مقام معظم رهبري (مدظله العالي) و همچنين به منظور تحقق بند 57 سياست‌هاي كلي برنامه ششم توسعه و در اجراي تاكيدات و منويات مهم مقام معظم رهبري در جلسات بررسي آسيب‌هاي اجتماعي مبني بر اولويت اجراي برنامه‌هاي پيشگيري و همچنين تدابير ابلاغي رياست محترم جمهور و رييس ستاد مبارزه با مواد مخدر در جلسات ستاد مبارزه با مواد مخدر به ويژه در يكصد و سي و ششمين جلسه ستاد مورخ 8/5/1398 مبني بر اهميت و ضرورت توجه جدي و حفاظت از دانش‌آموزان، نوجوانان و جوانان در مقابل تهديد اعتياد، نسبت به تهيه و تنظيم طرح ياريگران زندگي با محوريت وزارت آموزش و پرورش به منظور استفاده حداكثري از ظرفيت‌هاي اين وزارتخانه براي اجراي موثر و هدفمند برنامه‌هاي متنوع پيشگيري اوليه از اعتياد در جامعه دانش‌آموزي كشور اقدام نموده است.

برنامه كانون ياريگران زندگي، به عنوان يكي از برنامه‌هاي ذيل كلان برنامه «ياريگران زندگي» كه در جلسه 136 ستاد مبارزه با مواد مخدر به تصويب رسيده است، با هدف ظرفيت‌سازي براي جلب مشاركت همسالان در پيشگيري اوليه از اعتياد و رفتارهاي پر خطر، طراحي و تدوين شده است.

در اين برنامه كوشش بر اين است با تشكيل و شبكه‌سازي همياري‌هاي دانش‌آموزان و ذي‌نفعان مدرسه و محله، همچنين با توانمند‌سازي ايشان در زمينه پيشگيري اوليه از اعتياد و رفتارهاي پرخطر، زمينه‌اي فراهم شود كه دانش‌آموزان به همراه والدين، مدرسه و ذي‌نفعان محلي، تمامي فرآيند شناسايي رفتارهاي پرخطر دانش‌آموزان تا تدوين راهكارهاي پيشگيرانه، طراحي، حمايت‌جويي، اجرا و مستند‌سازي پروژه‌هاي كوچك مدرسه‌اي را خود برنامه‌ريزي و مديريت نمايند كه به ‌طور اجمالي مراحل اجراي اين برنامه به شرح زير مي‌باشد:

فرآيند: مرحله شماره يك: ظرفيت‌سازي:

مرحله ظرفيت‌سازي، اولين مرحله از فرآيند فني و اجرايي «كانون ياريگران زندگي» است كه خود شامل سه بخش آموزش، تشكيل كانون، هويت‌بخشي و شبكه‌سازي كانون‌ها است.

آموزش: بخش آموزش‌هاي ظرفيت‌سازي «كانون ياريگران زندگي» به اين شرح اجرا مي‌شود:

- آموزش مجريان و تسهيلگران: اين آموزش‌ها از طريق مدرسان آموزش ديده و همچنين با استفاده از راهنماي فني كانون ياريگران زندگي انجام مي‌شود.

- توانمند‌سازي دانش‌آموزان: توانمند‌سازي دانش‌آموزان، از طريق تسهيلگران و مربيان آموزش‌ديده هر مدرسه صورت مي‌گيرد.

- توانمند‌سازي والدين و كاركنان: اين آموزش‌ها از طريق تسهيلگران و مربيان آموزش‌ديده براي اعضاي كانون صورت مي‌گيرد.

تشكيل كانون:

- كانون ياريگران زندگي در مدرسه عضو‌گيري مي‌كند و سپس از طريق آموزش‌هايي كه توسط مربي يا تسهيلگر به كانون و اعضای آن ارائه مي‌شود. پروژه‌هاي كوچك ابتكاري در قالب‌هاي آموزشي، ترويجي و مراقبتي توسط هر كانون، طراحي و تعريف مي‌شود و سپس براي اجراي آن حمايت‌جويي نموده و بعد آن را اجرا و مستند‌سازي مي‌نمايند. به اين ترتيب، تمامي فرآيند يك برنامه پيشگيرانه، توسط خود دانش‌آموزان انجام و مديريت مي‌شود.

هويت‌بخشي و شبكه‌سازي:

اقدامات اين بخش عبارتند از:

1- هويت‌بخشي: اقدامات مربوط به اين بخش مانند تهيه اقلام تبليغي و هويتي مربوط به پوشش اعضای كانون ياريگران زندگي (شامل كلاه و حمايل)، كارت عضويت و...

2- شبكه‌سازي: برخي اقدامات مربوط به اين بخش عبارتند از: راه‌اندازي وب‌سايت اختصاصي كانون در هر منطقه و نيز راه‌اندازي كانال كانون ياريگران زندگي هر مدرسه.

مرحله شماره دو: فعاليت‌هاي رشدمدار:

منظور از فعاليت‌هاي رشد مدار، آن دسته از فعاليت‌هايي هستند كه از طريق آموزش و فرهنگ‌سازي، موجب رشد مهارت‌هاي خودمراقبتي در بين دانش‌آموزان، والدين، كاركنان و نيز سطح مدرسه مي‌شود و شامل آموزش، ترويج (مانند توزيع محصولات فرهنگي) و مشاوره همتايان مي‌باشد.

مرحله شماره سه: فعاليت‌هاي جامعه محور:

در اين بخش، كانون‌هاي ياريگران زندگي، تمامي فرآيند شناسايي مخاطرات مدرسه تا تعيين راهكار، طراحي پروژه، حمايت جويي و اجراي آن را به اجرا مي‌گذارند.

7 گام طراحي و اجراي پروژه كوچك:

ابتدا نيم‌رخ خطرپذيري مدرسه تهيه و مخاطرات تهديد‌كننده را اولويت‌بندي مي‌كنند. سپس 7 گام شروع مي‌شود:

1- گام نخست: ترسيم درخت مشكلات:

برگزاري جلسات بحث گروهي درباره مخاطرات تهديد‌كننده دانش‌آموزان در مدرسه و محله و سپس ترسيم مخاطرات بر روي يك كاغذ به نام « درخت مشكلات / آسيب‌ها»

2- گام دوم: ترسيم درخت راهكار:

برگزاري جلسات بحث گروهي درباره راهكارهاي محافظت از خود و دانش‌آموزان در سطح مدرسه و سپس ترسيم راهكارها روي يك كاغذ به نام «درخت راهكار»

3- گام سوم: ترسيم درخت ظرفيت‌ها

اعضاي كانون در اين مرحله درخت ظرفيت‌ها را ترسيم مي‌كنند و ظرفيت‌هاي موجود براي حل مشكل را بررسي و نهايي مي‌كنند.

4- گام چهارم: ايده‌پردازي: در اين مرحله موضوع، چارچوب و روش خلاقانه‌اي براي اجراي راهكار مورد نظر طراحي مي‌شود.

5- گام پنجم: طراحي پروژه كوچك:

برگزاري جلسات بحث گروهي درباره بهترين راهكارهاي پيشگيرانه براي مدرسه

6- گام ششم: حمايت‌جويي و اجراي پروژه كوچك:

برگزاري جلسه مشورتي اعضای كانون، مسوولان مدرسه و انجمن اوليا و مربيان و شناسايي منابع كمك و حمايت از پروژه و تهيه نامه درخواست حمايت به نهادهاي محلي و پيگيري براي جذب آن

7- گام هفتم: تدوين درس آموخته‌ها، بخش پاياني كانون مي‌باشد كه پروژه كوچك را اجرا نموده و گام به گام آن را مستند مي‌كنند. همچنين در اين مرحله درس‌هاي آموخته شده از شكست‌ها و موفقيت‌ها را تدوين مي‌كنند.

بعد از اتمام هفت گام، پروژه نهايي تدوين شده و آماده اجرا مي‌باشد.

در ادامه لازم به ذكر است؛ هدف اصلي از برنامه كانون ياريگران زندگي «كاهش تمايل و خودداري از تجربه مصرف مواد و پيشگيري از آسيب‌پذيري و بروز اعتياد در دانش‌آموزان سراسر كشور» مي‌باشد و تسريع در پاسخ‌دهي سريع و به‌موقع به مراجعان اورژانسي در حوزه رفتارهاي پرخطر هدف برنامه نيست. راهبردهاي آموزش و پرورش براي اجراي برنامه طبق شيوه‌نامه ارسالي به استان‌ها به شرح ذيل مي‌باشد:

٭ ساماندهي و يكپارچه‌سازي تمامی تشكل‌هاي رسمي و غيررسمي فعال و فعلي در مدارس كشور در چارچوب ماموريت، پيشگيري كنترل و كاهش آسيب‌هاي اجتماعي به ويژه اعتياد.

٭ بهره‌گيري از آموزه‌هاي ديني و اسلامي با رعايت موازين اخلاقي فرهنگي و اجتماعي در راستاي پيشگيري از آسيب‌هاي اجتماعي به ويژه اعتياد در مدارس.

٭ تمركز اقدامات بر پيشگيري اوليه از اعتياد و آسيب‌هاي اجتماعي.

٭ تاكيد بر گسترش فعاليت‌هاي جامعه محور پيشگيرانه و ارتقايي از طريق «كانون ياريگران زندگي.

٭ به‌كارگيري و پياده‌سازي ابتكارات و نوآوري‌هاي مدارس و تشكل‌هاي دانش‌آموزي در زمينه مبارزه با آسيب‌هاي اجتماعي به ويژه اعتياد.

٭ گفتمان‌سازي اجتماعي در محيط مدرسه و در جامعه دانش‌آموزي كشور عليه تهديد مواد مخدر و اعتياد.

٭ افزايش مسووليت‌پذيري و حساسيت اجتماعي پيرامون تهديد مواد مخدر و اعتياد در جامعه دانش‌آموزي كشور.

٭ ارتقا و توسعه ظرفيت‌هاي مشاركتي خانه و مدرسه اوليا و مربيان دانش‌آموزان و معلمان در راستاي مصون‌سازي جامعه دانش‌آموزي كشور در مقابل آسيب اجتماعي اعتياد.

دانش‌آموزان با توجه به اقتضاي سن‌شان، افرادي كنجكاو هستند و تمايل دارند خيلي چيزها را تجربه كنند و بر كسي پوشيده نيست كه هستند معدود افرادي كه در اين گروه سني استعمال دخانيات، قليان و... را حداقل يك بار تجربه كرده باشند. لذا آموزش خانواده‌ها و والدين در پيشگيري از اين امر بسيار مهم است. از اين رو توانمند‌سازي والدين و كاركنان مدارس در مرحله ظرفيت‌سازي كه اولين مرحله از فرآيند فني و اجرايي «كانون ياريگران زندگي» مي‌باشد ويژه اين گروه اجرا مي‌شود تا والدين و كاركنان مدارس با شيوه‌هاي نوين مصرف مواد، علائم مصرف و... آگاه شده و بتوانند به‌موقع اقدامات لازم را انجام بدهند.

با نگاهي مختصر به دستورالعمل و اهداف و روش اجراي برنامه مهم كانون ياريگران زندگي مي‌توان دريافت كه تمام موارد لازم و ضروري كه در محيط آموزشي مدارس مي‌توان جهت پيشگيري ار آسيب‌ها و رسيدن به هدف نهايي به خوبي ديده شده است و با همكاري و ديدن نكات مثبت اين برنامه گامي مهم در سلامتي فرزندان اين مرز و بوم برخواهيم داشت.

از آنجا كه اعتبارات و نيروي انساني جهت اجراي اين برنامه در كل مدارس كشور محدود مي‌باشد لذا به صورت پايلوت و با توجه به نقشه آسيب‌پذيري، برش استاني انجام و در برخي از مدارس اجرا مي‌گردد.

درصد تحت پوشش از زمان شروع برنامه (سال تحصيلي 1399-1398):

- در شروع برنامه در 20 درصد مدارس دوره اول و دوم متوسطه؛ ابتدايي پايه 5 و 6 در سال 98 تشكيل گرديد.

- تلاش و برنامه‌ريزي براي تحت پوشش قرار دادن بيشتر مدارس كشور در اجراي برنامه كانون ياريگران زندگي.

- توليد موشن‌گرافي اختصاصي معرفي برنامه كانون ياريگران زندگي.

- طراحي اقلام تبليغي كانون ياريگران زندگي.

- تشكيل كانال ياريگران زندگي در شبكه شاد و ارائه آموزش‌هاي تكميلي از طريق كانال ياريگران زندگي.

آدرس كانال: https: //shad.ir/yarigaranzendegi
و يا @yarigaranzendegi

با هدف توسعه و تقويت فاز دوم كانون ياريگران زندگي و تأكيد بر كيفيت اجراي فرآيند‌هاي هفت‌گانه اين برنامه در مدارس در معرض خطر و پرخطر در سال تحصيلي تحصيلي 1403 - 1402، 6 هزار مدرسه تحت پوشش قرار خواهند گرفت كه اين روند گسترش برنامه در سال‌هاي آتي متناسب با اعتبارات ادامه خواهد يافت.

لازم به توضيح است در سال تحصيلي 1402-1401 تعداد 50 مدرسه و 16 هزار و 540 دانش‌آموز دوره متوسطه دوم در منطقه 4 و تعداد 15 مدرسه و 4 هزار و 120 دانش‌آموز دوره متوسطه دوم در منطقه 11 تحت پوشش برنامه كانون ياريگران زندگي بوده‌اند.

شايان ذكر است در راستاي گسترش ترويج فرهنگ پيشگيري از آسيب‌هاي اجتماعي و تحقق، ظرفيت‌سازي براي جلب مشاركت همسالان در پيشگيري اوليه از اعتياد و رفتارهاي پرخطر، وزارت آموزش و پرورش در اولين نمايشگاه عمومي ياريگران زندگي از 25 آبان لغايت 2 آذر ماه سال جاري در كانون پرورش فكري كودكان ونوجوانان در سالن حجاب داراي 3 غرفه فعال بوده و روزانه حداقل 500 دانش‌آموز دوره‌هاي اول و دوم متوسطه از شهر تهران و شهرستان‌هاي استان تهران از اين نمايشگاه بازديد داشته‌اند. اين غرفه‌ها با محوريت دانش‌آموزان عضو كانون ياريگران زندگي مدارس به معرفي فعاليت‌ها و پروژه‌هاي كوچك انجام شده در مدارس خود پرداخته و به صورت نمادين درخت مشكلات و درخت راهكارها و... در معرض ديد عموم قرار داده شد. به صورت كلي اقدامات آموزش و پرورش در نمايشگاه به شرح ذيل مي‌باشد:

1- اطلاع‌رساني جامع به دانش‌آموزان از طريق پيام‌رسان شاد.

2- حضور منظم و استقبال بي‌نظير دانش‌آموزان با برنامه‌ريزي‌هاي صورت گرفته با ادارات كل آموزش و پرورش استان تهران و شهرستان‌هاي استان تهران.

3- پخش زنده و روزانه فعاليت‌هاي نمايشگاه در شبكه شاد جهت بهره‌مندي كامل كليه دانش‌آموزان كشور.

4- فضاسازي و اطلاع‌رساني لازم نمايشگاه در محل وزارت آموزش و پرورش، ادارات كل و ادارات شهرستان / منطقه.

5- احداث اتاق نجات در محل نمايشگاه و اجراي و آموزش اين بازي به دانش‌آموزان جهت درك كامل برنامه ياريگران زندگي.

6- اجراي روزانه برنامه سرود همگاني توسط گروه سرود ياريگران زندگي و نمايش عروسكي در محل نمايشگاه.

10- ارائه خدمات مشاوره و روان‌شناختي به بازديدكنندگان در در طول مدت نمايشگاه.

11- استفاده از تشكل‌هاي دانش‌آموزي و دانش‌آموز محور بودن نمايشگاه و نيز استفاده از ظرفيت دانش‌آموزان در معرفي نمايشگاه براي مراجعان.

13- حضور متخصصان پيشگيري و برگزاري كارگاه‌هاي برخط براي دانش‌آموزان و اوليای آنان پيرامون برنامه‌هاي پيشگيري از آسيب‌هاي اجتماعي از طريق شبكه شاد.

14- حضور چهره‌هاي سرشناس فوتبالي و سينمايي در محل غرفه نمايشگاه وزارت آموزش و پرورش در راستاي افزايش مشاركت عمومي.

تمامي موارد فوق از طريق كانال ياريگران زندگي در شبكه شاد قابل مشاهده مي‌باشد.

آدرس كانال: https: //shad.ir/yarigaranzendegi
و يا @yarigaranzendegi