محسن برهاني|سايت نيكي آسيا و فايننشال تايمز به نقل از منابع آگاه مدعي شد ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه در ماه مارس به همتاي چيني خود، شي جين پينگ گفته كه روسيه «حداقل براي پنج سال» در اوكراين خواهد جنگيد. ظاهرا پوتين مي‌خواسته تا وضعيت نامطلوب روسيه در آن بازه زماني را توجيه كرده و به شي‌جين پينگ اطمينان خاطر بدهد كه مسكو پيروز اين نبرد خواهد بود. اين موضع‌گيري از منظر ناظران براي رهبران پكن هم فرصت تلقي مي‌شد و هم تهديد. از اين منظر فرصت است كه طولاني شدن جنگ به نفع چين خواهد بود و اما از طرفي هشداري به شي نيز محسوب مي‌شود كه موضع خود در طرفداري از روسيه را تغيير ندهد.
سفري پرحاشيه
سفر ماه مارس شي جينگ پينگ به روسيه پس از حمله مسكو به اوكراين، نخستين سفر رييس‌جمهوري اين كشور به روسيه بعد از مدتي طولاني بود. همچنين اين اولين باري بود كه شي از يك كشور پيشرو پس از لغو سياست سختگيرانه‌اش براي مقابله با ويروس كرونا به نام كوويد صفر، ديدار مي‌كند. چه شي متقاعد شده باشد چه نه، اظهارات پوتين در اين جلسه كليد درك مجموعه‌اي از تحولات در روابط روسيه و چين است، از ماموريت صلح چين در اروپا در ماه مه گرفته تا اخراج وزير خارجه چين.
نيويورك تايمز گزارش داده كه در چند ماه گذشته پوتين بارها از طريق واسطه‌ها اعلام كرده كه آماده مذاكره براي آتش‌بس است، مشروط بر اينكه روسيه بتواند سرزمين‌هايي كه تاكنون اشغال كرده را حفظ كند. با اين حال ناظران با استناد به اظهارات فاش شده پوتين به «شي» بر اين باورند كه موضع‌گيري روسيه درباره آتش‌بس را نبايد جدي تلقي كرد. ممكن است پوتين بخواهد اين توهم را ايجاد كند كه به دنبال آتش‌بس يا حتي صلح است و فكر مي‌كند چنين فضايي براي انتخابات رياست‌جمهوري پيش رو به نفع او خواهد بود.
چين رو دست خورد؟
فايننشال تايمز مدعي شد، با اين وضعيت ممكن است استراتژي «شي» نيز تحت تاثير اظهارات پوتين قرار گرفته و برنامه‌هاي او تغيير كند. اگر جنگ بين روسيه و اوكراين طولاني‌تر شود، بر جاه‌طلبي‌هاي «شي» در سومين دوره رياست‌جمهوري و دبيركلي حزب كمونيست چين تأثير مي‌گذارد. هدف بزرگ «شي» براي الحاق تايوان به چين نيز ممكن است تحت تأثير قرار بگيرد. اما بعيد است كه رييس‌جمهوري چين ادعاهاي پوتين را قبول كرده باشد. به ادعاي نيكي آسيا، «شي» قبلا از پوتين كينه‌اي دارد كه به نشست سران چين و روسيه در ۴ فوريه ۲۰۲۲، يعني روز افتتاحيه بازي‌هاي المپيك زمستاني پكن برمي‌گردد.
به ادعاي اين سايت، پوتين تنها رهبر از كشورهاي ابرقدرت بود كه در مراسم افتتاحيه شركت كرد و شي آبروي خود را به خاطر ميزباني چين از مسابقات ورزشي بين‌المللي در ميان گذاشته بود. اما رهبر روسيه از احساس بدهكاري «شي» به خود سوءاستفاده كرد. در جريان اجلاس المپيك زمستاني، پوتين هيچ اشاره‌اي نكرده بود كه قصد دارد يك حمله همه‌جانبه به اوكراين را شروع كند. اما اين تهاجم در ۲۴ فوريه، يعني ۲۰ روز بعد از اجلاس به وقوع پيوست. اين حمله غافلگيرانه چين را وحشت‌زده كرد. در آن جلسه شي و پوتين شراكت «بدون محدوديت» كشورهاي خود را اعلام كرده بودند. پس براي مردم سراسر جهان كاملا طبيعي بود كه فكر كنند چين به پشتيباني و حمايت از حمله روسيه اشاره ضمني داشته است. اما اين طور نبود و چين اهداف واقعي روسيه را اشتباه ارزيابي كرده بود. پكن مي‌دانست نيروهاي روسي در نزديكي مرز با اوكراين جمع شده‌اند، اما در نهايت به اين نتيجه رسيد كه اين نيروها فقط با بخش شرقي اوكراين درگير خواهند شد. به هر حال، دولت چين انتظار يك حمله‌اي تمام عيار را نداشت؛ به خصوص حمله‌اي كه تنها چهار روز پس از اتمام بازي‌هاي المپيك زمستاني پكن و يك هفته قبل از افتتاحيه بازي‌هاي زمستاني پارالمپيك، كه ظاهرا يك جشنواره صلح است، انجام شود. پس چين به سادگي نمي‌تواند به ادعاي جنگ پنج ساله پوتين اعتماد كند.
هراس «شي» از سناريوي محتمل
با توجه به شرايط پيچيده بين‌المللي، چين بايد به اين فكر مي‌كرد كه چگونه از منافع خود محافظت كند؛ صرف نظر از اينكه اوضاع براي روسيه در اوكراين چگونه به پايان برسد. در راستاي آن چين به دنبال يك «ماموريت صلح» به اروپا از جمله اوكراين و روسيه رفت. فقط دو ماه پس از اينكه پوتين به شي جين‌پينگ گفت روسيه براي سال‌هاي آينده در جنگ باقي خواهد ماند. اين ماموريت تغيير ظريفي را در موضع «شي» نشان داد. اگر جنگ اوكراين تا پنج سال به طول بينجامد - كه تقريبا دو سال آن نيز گذشته است - چين به دليل همكاري گسترده خود با روسيه بيش از هر زمان ديگري تحت فشار كشورهاي غربي قرار خواهد گرفت. اقتصاد چين كه چند وقتي است حال و روز خوبي ندارد، ضربات بيشتري را از ائتلاف بين‌المللي عليه چين و روسيه متحمل خواهد شد. اين مساله دليلي به دلايل چين براي انجام اين ماموريت صلح اضافه كرد؛ چون نمي‌خواهد در سرنوشت روسيه شريك شود. هيات چيني به رهبري لي هوي، نماينده ويژه پكن در امور اوراسيا، با ولوديمير زلنسكي، رييس‌جمهور اوكراين در كيف ديدار كرد. البته اين ماموريت پوتين را ناراضي و شايد عصباني كرد. اين اقدام ديپلماتيك برخلاف ميل رهبر روسيه انجام شد و نشان داد كه چين سخنان «پنج ساله» او را كنار گذاشته است.
پشت‌پرده اخراج آقاي وزير
بدتر از آن، كمتر از يك ماه بعد در ماه ژوئن، واگنر - سازمان نظامي خصوصي روسي به رهبري يوگني پريگوژين كه كليد نبرد در اوكراين را در دست داشت - شورش كوتاه‌مدتي را آغاز كرد و شرايط را پيچيده‌تر كرد. حال براي پوتين نگه داشتن چين در اردوگاه روسيه يك موضوع مبرم بود. بنابراين او برخي اطلاعات را افشا كرد. هنگامي كه آندري رودنكو، معاون وزير امور خارجه روسيه در ۲۵ ژوئن از پكن بازديد كرد، به مقامات ارشد چيني در مورد وزير امور خارجه وقت چين، «كين گانگ» اطلاعاتي داد كه با معماي پاكسازي ناگهاني او كاملا مرتبط بود. فريب تاكتيكي به كرات در سياست بين‌الملل استفاده مي‌شود و اين مساله كه دو كشور چين و روسيه هر دو فعاليت‌هاي محرمانه بسيار زيادي دارند، روابط اين دو با يكديگر را بسيار دشوارتر مي‌كند.
پس‌لرزه‌هاي يك محرمانه
اظهارات پوتين مبني بر جنگ پنج ساله در اوكراين ممكن است بر سياست نظامي ژاپن نيز تأثير بگذارد. ژاپن در يك تغيير قابل توجه، اصول اوليه ساليان خود مبني بر ممنوعيت صادرات تسليحات را كنار گذاشته است. دولت ژاپن تصميم گرفته موشك‌هاي هدايت شونده پاتريوت توليد شده تحت ليسانس ژاپن را به ايالات متحده صادر كند. ايالات متحده نيز تاكنون موشك‌هاي پاتريوت را به اوكراين و كشورهاي اطراف آن صادر مي‌كند. اما ژاپن موشك‌هاي پاتريوت را به شرطي كه به كشورهاي ثالث عرضه نشود به امريكا خواهد داد . هدف اصلي از اين كار هم تكميل انبار موشك‌هاي ايالات متحده است زيرا موجودي امريكا به دليل حمله طولاني مدت روسيه به اوكراين رو به اتمام است. اگر حمله روسيه به اوكراين براي پنج سال ادامه يابد، ژاپن ممكن است براي تغيير مواضع خود در مورد صادرات تسليحات تحت فشار قرار بگيرد. اين موضوعي است كه بر مسائل مربوط به موضوع تايوان نيز تأثير خواهد گذاشت. چين هم احتمال استفاده از زور براي الحاق تايوان را هرگز رد نكرده است.
گروه هفت شمشير از رو بست
ايالات متحده پيشنهاد كرده كه گروه هفت توقيف ۳۰۰ ميليارد دلار از دارايي‌هاي مسدود شده روسيه را بررسي كنند. اين متحدان عجله دارند تا بر سر برنامه‌اي براي دومين سالگرد تهاجم كامل مسكو به اوكراين توافق كنند. با اينكه هنوز تصميمي گرفته نشده و همچنان در پايتخت‌هاي اروپايي مورد بحث است، اين تعجيل نشان‌دهنده اين است كه اوكراين همچنان در صدر توجهات متحدان خود است. اين موضوع توسط وزراي دارايي گروه هفت نيز مورد بحث است تا چگونگي انجام اين كار و خطرات آن را بررسي كنند. ايالات متحده با حمايت بريتانيا، ژاپن و كانادا، در حال آماده‌سازي پيشنهادها براي نشست رهبران گروه هفت در حوالي ۲۴ فوريه است؛ تاريخ شروع حمله ولاديمير پوتين به كيف. سه گروه كاري پيشنهادي واشنگتن مسائل حقوقي مربوط به مصادره را بررسي خواهند كرد.
آلمان، فرانسه، ايتاليا و اتحاديه اروپا برخي ملاحظات و نياز به ارزيابي دقيق قانوني بودن مصادره دارايي‌هاي مسكو را قبل از تصميم‌گيري ابراز كرده‌اند. به ادعاي فايننشال‌تايمز و بر اساس گزارش‌هاي ادعايي اين نشست، چندين وزير اروپايي نيز بر لزوم حفظ رازداري در مورد اين كار تاكيد كردند. گزينه‌هاي مختلفي در پايتخت‌هاي غربي در حال بررسي است؛ از مصادره مستقيم و خرج كردن دارايي‌هاي بانك مركزي روسيه تا بهره‌برداري از درآمدهاي حاصل از دارايي‌هاي مسدود شده يا استفاده از آنها به عنوان وثيقه براي وام‌ها. اتحاديه اروپا تاكنون از توقيف دارايي‌هاي روسيه خودداري كرده است. واشنگتن نيز تاكنون علنا از توقيف دارايي‌هاي روسيه حمايت نكرده است. اما ايالات متحده به طور خصوصي مقاله‌اي را در نشست امسال گروه هفت منتشر كرد كه نشان مي‌داد توقيف دارايي‌هاي مسدود شده مسكو به عنوان «اقدام متقابل براي ترغيب روسيه به اتمام حملاتش» قانوني است. اما اروپايي‌ها كه بیشتر دارايي‌ها را در اختيار دارند، بسيار محتاطانه‌تر عمل مي‌كنند، زيرا از پيامدهاي احتمالي و اقدام تلافي‌جويانه روسيه مي‌ترسند؛ چيزي كه مسكو پيش از اين تهديد كرده است. روسيه همچنين هشدار داده است كه در پاسخ به هرگونه مصادره دارايي، روابط ديپلماتيك خود با امريكا را متوقف خواهد كرد.