تداوم يك شكست فاحش
عباس عبدي
از همان سال ۱۳۹۳ كه سياست‌هاي كلي جمعيت ازسوي مقام رهبري ابلاغ شد، نوعي مخالفت با اين رويكرد نزد برخي كارشناسان جمعيتي مشاهده شد. گرچه گروهي از جمعيت‌شناسان هم نسبت به كاهش رشد جمعيت نگران بودند. در واقع مخالفان دلايل خود را داشتند، چراكه رشد جمعيت در آن مقطع برابر1/24درصد (در فاصله ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۵) بود و اين رشدي خوب و متعارف بود و براي ايران جوابگو بود. بنده هم گرچه آن رشد را كم نمي‌دانستم ولي برداشتم اين بود كه موضوع رشد جمعيت در حال تبديل شدن به مساله‌اي مهم است. در واقع سرعت كاهش آن در ايران به ويژه از سال ۱۳۹۰ به بعد بيش از حد قابل انتظار و حتي غيرمتعارف بود. از اين رو به نظرم مي‌رسيد كه يك جاي كار مشكل دارد كه با اين وضعيت مواجه شده‌ايم. البته كاهش رشد جمعيت مفروض و طبيعي بود ولي طي يك روند متعارف ولي نه با اين شيب زياد كه در جامعه متعارف ديگري تاكنون مشاهده نشده است، به همين دليل با طرح مساله جمعيت همدلي مي‌كردم و به نحوي كه برخي كارشناسان اين حوزه نيز به همراهي من با اين موضوع نقد داشتند. البته نگاه من به مساله متفاوت بود. معتقد بودم كه حتما يك جاي كار ايراد دارد كه اين كاهش با شيب تند در حال رخ دادن است و معتقد بودم آن عواملي كه اين مشكل را سرعت بخشيده‌اند، پيامدهاي ديگري هم دارند و مشكلات ديگري را هم ايجاد مي‌كنند.
در هر حال اين مساله در مجلس و دولت قبل در دستور كار قرار نگرفت، ولي مجلس كاملا استصوابي آن را در دستور كار خود قرار داد بدون اينكه درك علمي و درستي از مساله داشته باشد. قانوني نوشتند كه نه تنها به لحاظ اخلاقي مورد ترديد است، بلكه به لحاظ منطقي و اقتصادي نيز مردود است. تمام كشور و اقتصاد را با تحميل تورم بالا بسيج كردند كه فرزندآوري را افزايش دهند. نتيجه كاملا معكوس شده است و حتي با جلوگيري از انتشار متعارف آمار زاد و ولد، آن را هم عملا از سفره پژوهش و اطلاع مردم حذف كردند و به صورت قطره‌چكاني در لابه‌لاي مطالب ديگر يكي، دو رقم را منتشر مي‌كنند. آخرين آمار منتشر شده دو رقم درباره تعداد متولدين و فوتي‌هاي ۹ ماهه ابتدايي سال است. براي آنكه درك بهتري از تحولات جمعيتي پيدا كنيم، تعداد متولدين را از سال ۱۳۹۹ تاكنون مي‌نويسم.
مشاهده مي‌شود كه از زمان اجراي قانون جواني جمعيت و فرزندآوري نه تنها زاد و ولد بيشتر نشده كه كمتر هم شده است و جالب اينكه مرگ و مير هم بيشتر شده و از ۳۱۴ هزار نفر در ۹ ماهه اول سال ۱۴۰۱ به ۳۲۲ هزار نفر افزايش يافته است كه جمعا افزايش سالانه جمعيت (زاد و ولد منهاي مرگ و مير) ۴درصد كمتر شده است و رشد سالانه جمعيت از حدود 0/59 درصد در سال ۱۴۰۱ به 0/56 درصد در سال ۱۴۰۲ رسيده است كه رقم قابل‌توجهي است. البته اگر مهاجرت را هم درنظر بگيريم وضعيت حتي از اين هم كه به نظر مي‌رسد، نگران‌كننده‌تر مي‌شود و به نظر مي‌رسد كه ما با تشديد مرگ و مير هم مواجه شده‌ايم و احتمالا در سال‌هاي آينده اميد به زندگي به علت مسائل تغذيه و بحران در نظام درمان و دارو و نيز تنش‌هاي رواني- اجتماعي افزايش پيدا كند.
خب اينهايي كه نوشتم را تاكنون بارها و بارها نوشته‌ام، فقط اطلاعات جديد بسيار اندك مربوط به ۹ ماهه امسال به آن اضافه شده كه نشان مي‌دهد وضعيت فرزندآوري نه تنها بهتر نشده، بدتر هم شده است. در اين زمينه پيشنهاد مشخصي دارم كه در يادداشت بعدي تقديم مي‌شود.