حق پخش بازي‌هاي آسيايي و انحصار صدا و سيما
محمد سعيد صادقي
با شروع بازي‌هاي مقدماتي جام ملت‌هاي آسيا به ميزباني قطر، بحث حق پخش بازي‌هاي فوتبال دوباره داغ شد. صدا و سيما اخيرا طي نامه‌اي مدعي شده است: «حقوق پخش تلويزيوني اين رويداد در محدوده مرزهاي جغرافيايي ايران به طور انحصاري به صدا و سيما واگذار شده و بايد از پخش اين بازي‌ها توسط ديگران چه به صورت زنده چه به صورت توليدي به هر نحو جلوگيري به عمل آيد.» اين نامه را حسين زارعي، مدير كل صدور مجوزهاي ساترا به عنوان بازوي نظارتي صدا و سيما بر رسانه‌هاي صوت و تصوير فراگير نوشته است. تعجب‌آور اينكه وقتي نوبت به حق پخش بازي‌هاي داخلي مي‌رسد كه به گفته آقاي تاج معادل 70 درصد درآمد باشگاه‌هاست، صدا و سيما به كلي منكر وجود اين حق براي باشگاه‌هاي ايراني مي‌شود. اما وقتي مساله جهاني شده و حساب و كتاب پيدا مي‌كند، دم از حق و حقوق انحصاري و قوانين AFC مي‌زند. اتفاقا اگر قانون ملاك عمل باشد، حق پخش بازي‌هاي آسيايي هيچ كپي‌رايتي در ايران ندارند. علتش واضح است! چون ايران عضو هيچ كنوانسيون بين‌المللي كپي‌رايت و حقوق مربوط به آن (از جمله كنوانسيون بِرن و كنوانسيون رم) نيست. اينكه صدا و سيما هزينه پخش اين بازي‌ها در ايران را به AFC پرداخت كرده است قانونا باعث ايجاد انحصار نمي‌شود؛ مثلا اگر يك سينمادار حق پخش فيلم تايتانيك در ايران را بخرد نمي‌تواند مانع ساير سينماداران براي پخش آن فيلم بشود، چون اساسا تايتانيك در ايران كپي‌رايت ندارد.
خوب است مسوولان صدا و سيما به خاطر بياورند وقتي بسياري از هنرمندان، نويسندگان و حقوقدانان توصيه مي‌كردند كه ايران بايد به اين كنوانسيون‌ها بپيوندد براي اين بود كه حق و حقوق هر كس مشخص شود.
به علاوه حتي طبق قانون اصلي كپي‌رايت داخلي ايران كه در سال ۱۳۴۸ تصويب شده نيز صدا و سيما هيچ حق انحصاري نسبت به محتواهاي پخش شده نيز ندارد مگر آنكه آن محتواها توليدي خودش باشد. دوباره بايد به مسوولان صداوسيما يادآوري كرد با اينكه در لايحه مالكيت ادبي و هنري سال ۱۳۹۵ حقوق صداوسيما مشخص شده بود، اين سازمان با مخالفت شبانه‌روزي با اين لايحه بر سر شاخ بن مي‌بريد! حتي اگر مبناي اين عمل انحصار صوت و تصوير فراگير مطابق نامه يا بخشنامه‌هاي كذايي باشد، رسانه‌هايي كه مجوز فعاليت دارند را نمي‌توان به خاطر بازنشر محتوايي كه صدا و سيما پخش كرده از اين كار منع كرد! به گزارش خبرآنلاين، صداوسيما از محل تبليغات بازي‌هاي جام جهاني براي هر تيزر 20 ثانيه‌اي بين ۷ تا ۱۴ ميليارد تومان هزينه گرفت و در كل حدود ده هزار ميليارد تومان درآمد داشت. حالا با اين نامه ساترا، انحصارطلبي غيرقانوني به جايي رسيده است كه نه‌تنها پخش زنده كه حتي پخش توليدي توسط ديگران را برنمي‌تابد. يعني اگر زورش برسد تك‌تك كانال‌هاي تلگرامي، سايت‌هاي ورزشي، برنامه‌هاي فيليمو، نماوا و... را درون خود مي‌بلعد تا مبادا برنامه‌اي در كنار برنامه‌هاي صداوسيما قد علم كند.
پينوشت: نگارنده مي‌داند اين نوشته اگر تأثيري هم داشته باشد، جز اين نخواهد بود كه صداوسيما به فكر تصويب قانون جامعي در مجلس انقلابي خواهد افتاد كه تمام اين كارهاي خلاف قانونش را قانوني كند.