آنتوني بلينكن در ميانه افزايش تنش‌ها به خاورميانه سفر كرد
ماموريت دشوار آقاي ديپلمات
احسان پناه‌بر
ظاهرا قرار است تنش‌هاي چند روز اخير در خاورميانه علاوه بر جنگنده‌ها و بمب‌افكن‌هاي امريكا، ديپلمات‌هاي اين كشور را نيز به منطقه بكشاند. در جديدترين دور از حملات امريكا به يمن درست يك روز پس از حملات خونين به عراق و سوريه، خطر تشديد تنش بيش از پيش شده است. ايالات‌متحده كه حملاتش دارد آتش جنگ را به آتشفشاني بدل مي‌كند، آنتوني بلينكن، وزير خارجه را براي كاهش تنش‌هاي در حال تشديد به خاورميانه فرستاده است. در بيانيه وزارت خارجه ايالات‌متحده در 2 فوريه 2024 آمده است كه «آنتوني بلينكن، وزير امور خارجه از 4 تا 8 فوريه 2024 به عربستان‌سعودي، مصر، قطر، اسراييل و كرانه باختري سفر خواهد كرد.» اين پنجمين سفر او به منطقه از 7 اكتبر است. در اين اطلاعيه، هدف سفر بلينكن را تلاش‌هاي ديپلماتيك براي دستيابي به توافق آزادي همه اسراي باقي‌مانده و مساعدت جهت وقفه بشردوستانه توصيف كرد كه امكان ارسال مداوم و افزايش كمك‌هاي بشردوستانه به غيرنظاميان غزه را فراهم مي‌كند. اين اطلاعيه در ادامه مي‌افزايد كه بلينكن به تلاش و ابتكار خود براي جلوگيري از گسترش درگيري ادامه خواهد داد و در عين حال تاكيد مي‌كند كه ايالات‌متحده گام‌هاي مناسبي براي دفاع از پرسنل خود و حق آزادي كشتيراني در درياي سرخ برخواهد داشت.
توپ در زمين حماس
سفر بلينكن به منطقه درحالي انجام مي‌شود كه دولت بايدن به تدريج از اسراييل و پيشبرد برنامه داخلي و خارجي تل‌آويو نااميدتر مي‌شود و اين نااميدي را با تحريم‌هايي كه روز پنجشنبه عليه شهرك‌نشينان افراطي وضع شد، نشان داده است. اين درحالي است كه ايالات‌متحده درخواست‌هاي بين‌المللي از اسراييل را براي پايان دادن به كارزار نظامي خود ناديده گرفته و قطعنامه‌هاي صادره عليه اسراييل را نيز وتو كرده است. الجزيره به نقل از يكي از مقامات حماس گزارش داد كه براساس پيشنهاد پيش‌نويس صلح كه در جريان مذاكرات يك هفته پيش در پاريس با حضور رييس سيا و مقامات اسراييلي، قطري و مصري تهيه شد، در شش هفته ابتدايي جنگ متوقف مي‌شود و حماس اسراي اسراييلي را در ازاي زندانيان فلسطيني آزاد مي‌كند. بلينكن در سفر خود از اسراييل و همچنين از مصر و قطر، كه واسطه كليدي حماس است، ديدار خواهد كرد. بلينكن، روز دوشنبه پس از ديدار با شيخ محمد بن عبدالرحمن آل ثاني، نخست‌وزير قطر در واشنگتن، گفت: «اميد واقعي» براي موفقيت «پيشنهاد خوب و قوي» وجود دارد. به گزارش رويترز، قطر نيز ابراز خوش‌بيني كرده است، اگرچه حماس گفته است كه هنوز هيچ توافقي وجود ندارد. در ساختار اسراييل نيز دودستگي وجود دارد و جنگ‌طلبان و افراطي‌هاي كابينه با آنچه آنها «امتيازاتي» كه تصور مي‌شود به حماس داده مي‌شود، مخالفند. به نظر مي‌رسد كابينه نتانياهو نه تنها در جبهه‌هاي نبرد كه در داخل نيز دستاوردي نداشته است. به گزارش شبكه سي‌ان‌ان، صدها نفر شنبه شب در تل‌آويو براي تظاهرات عليه كابينه بيرون آمدند و خواستار اقدام سريع براي آزادي اسرا و همچنين برگزاري انتخابات زودهنگام شدند. آنها همچنين ناتواني كابينه راست افراطي بنيامين نتانياهو را در تضاد با آنچه آنها «آزادي و دموكراسي» خود مي‌دانستند، محكوم كردند. در همين رابطه، جيك ساليوان، مشاور امنيت ملي كاخ سفيد، روز يكشنبه به بحث و جدل‌ها در داخل ساختار سياسي اسراييل اذعان كرد اما با اشاره به توافق آتش‌بس پاريس گفت كه «در حال حاضر توپ در زمين حماس است.» ساليوان، در گفت‌وگو با برنامه «رودررو با مردم» در شبكه سي‌بي‌اس، گفت كه بلينكن اسراييل را تحت‌فشار قرار خواهد داد تا اجازه دهد غذا، آب، دارو و سرپناه بيشتري به غزه ارسال شود كه تقريبا 4 ماه بي‌وقفه بمباران مي‌شود. ساليوان در رابطه با سفر بلينكن به منطقه نيز گفت كه رژيم اسراييل حق دارد به حملات عليه خود پاسخ دهد. او گفت كه ايالات‌متحده به باز شدن قفل و ورود به نوار غزه كمك كرده است و افزود كه نياز به اين امر بسيار بيشتر است. او مدعي شد كه براي بلينكن اطمينان از رسيدن كمك‌هاي بشردوستانه بيشتر به غيرنظاميان غزه، «اولويت اصلي» خواهد بود.
ادعاي پرحاشيه «ساليوان»
بلينكن روز دوشنبه سفر خود را به عربستان‌سعودي آغاز كرد، عربستاني كه قبل از حمله 7 اكتبر در حال بررسي گام‌هايي براي برقراري روابط با اسراييل بود. ناظران اين اقدام را تاريخي مي‌دانستند، هر چند كه با حمله حماس در 7 اكتبر تمامي آنچه امريكا در اين راستا رشته بود، پنبه شد. بلينكن پس از گفت‌وگو با بن سلمان در آخرين سفري كه به اين كشور داشت، گفت كه هنوز «علاقه آشكاري» براي عادي‌سازي در طرف سعودي مي‌بيند. اما گزارش‌ها و شواهد از جهان عرب نشان مي‌دهد كه انزجار از كشتار غيرنظاميان در غزه از سوي اسراييل به شدت افزايش يافته است و همين امر سران كشورهاي عربي را براي هرگونه عادي‌سازي با رژيم اسراييل تحت فشار قرار داده است. جيك ساليوان، مشاور امنيت ملي بايدن، در گفت‌وگو با شبكه سي‌ان‌ان مدعي شد كه ايالات‌متحده پس از انجام حملات هوايي بزرگ در آخر هفته عليه آنچه كه او گروه‌هاي تحت حمايت ايران خواند، «اقدامات بيشتري» را درنظر دارد. ساليوان كه مهمان برنامه «وضعيت كشور» در شبكه سي‌ان‌ان بود، گفت زماني كه بايدن دستور حملات را صادر كرد، همگان مي‌دانستند كه اين تازه آغاز ماجراست. او همچنين در گفت‌وگو با شبكه ان‌بي‌سي حمله (ادعايي) به داخل خاك ايران را رد نكرد. طي اين مصاحبه كريستن ولكر، مجري برنامه «ديدار با رسانه» از ساليوان پرسيدكه آيا ايالات‌متحده حمله به داخل ايران را رد كرده است يا خير؟ و او در پاسخ مدعي شد: «خب، امروز كه اينجا در يك برنامه خبري ملي نشسته‌ام، نمي‌خواهم وارد اين موضوع شوم كه از منظر اقدام نظامي چه حكمي در مورد آن صادر و چه چيز آن را رد كرده‌ايم.» آنچه من خواهم گفت اين است كه رييس‌جمهور مصمم است به حملات عليه مردم ما پاسخ قاطعانه بدهد. رييس‌جمهور همچنين به دنبال جنگي گسترده‌تر در خاورميانه نيست. ادعايي كه همواره مقامات امريكايي مطرح كرده‌اند، اما ناظران و بازيگران منطقه‌اي نسبت به اين ادعاي ايالات‌متحده چندان خشنود نيستند.
افزايش نفوذ انصارالله در مآرب
به نظر مي‌رسد كه اقدامات اخير انصارالله در حمايت از مردم فلسطين تحسين جهان عرب را در پي داشته است. اما آيا حملات ائتلاف به رهبري امريكا مي‌تواند مواضع آنها را در داخل و خارج از يمن تضعيف كند؟ در درياي سرخ، انصارالله يمن به حمله به كشتي‌هاي مرتبط با اسراييل در حمايت از مردم غزه ادامه مي‌دهد و وعده داده تا زماني كه اسراييل حملات بي‌امان خود را به غزه متوقف نكند، به اين كار ادامه مي‌دهد. در سطح بين‌المللي، حملات درياي سرخ، به ويژه به خاطر تعهدي كه به آرمان فلسطين و تمايل انصارالله به اقدام در اين راه نشان مي‌دهند، فصل جديدي را در جهان رقم زده است. از نظر داخلي، تحليلگران بر اين باورند كه انصارالله به دنبال توسعه سياست راهبردي-ژئوپليتيكي خود هستند و در اين راه استان مآرب را نشان كرده‌اند. درست در اولين فراخوان اعتراض عليه اسراييل ازسوي جنبش انصارالله، مردم استان مآرب، منطقه‌اي در دست مخالفان اين جنبش بود به فراخوان پاسخ مثبت دادند و با جمعيتي صدها هزار نفري، يكي از سنگين‌ترين تظاهرات از اين دست را رقم زدند. مآرب منطقه‌اي غني از منابع طبيعي، عمدتا نفت و گاز، در شرق صنعا قرار دارد و از نظر راهبردي به ساير مناطق نفت‌خيز كه تحت كنترل شبه نظاميان مورد حمايت امارات هستند، نزديك است. به طور كلي منطقه مآرب به پنج دليل براي انصارالله مهم است:
1- كاهش فشار حملات ايالات‌متحده با دستيابي به عمق راهبردي بيشتر
2- دستيابي به پهنه تاكتيكي وسيع‌تر جهت كاهش فشار حملات زميني احتمالي تقسيم جبهه‌هاي احتمالي نبرد به تعداد بيشتر كه مي‌تواند متجاوزان غيربومي را در مناطق وسيعي درگير كند و از فشار بر يك نقطه بكاهد.
3- دسترسي به منابع نفتي مآرب و تقويت توان اقتصادي جنبش انصارالله: محمد البخيتي، يكي از اعضاي بلندپايه انصارالله اخيرا گفته بود كه سرنوشت اين جنبش در كنترل مآرب نفت‌خيز است.
4- توان تاكتيكي بالاتر براي اختفا و شليك موشك و پهپاد از منظر دور بودن از سواحل آسيب‌پذير
5- همراه كردن بخش وسيع‌تري از مردم يمن با جنبش خود و حفظ يكپارچگي بيشتر
انصارالله همچنان بخش‌هاي مهم و راهبردي را در كنترل خود دارد و به گفته خبرنگار آسوشتيدپرس، به نظر مي‌رسد حملات هوايي تلافي‌جويانه ايالات‌متحده و بريتانيا باعث حمايت بيشتر از اين گروه شده است. تحليلگران معتقدند كه با وجود حملات امريكا و بريتانيا عليه تاسيسات و انبارهاي سلاح انصارالله، اين جنبش همچنان توان بالايي براي عمليات خود در درياي سرخ و حتي اقيانوس هند دارد. فائوزي الگويدي، عضو مهمان در شوراي خاورميانه در امور جهاني معتقد است: «بيشتر اهدافي كه در يمن ازسوي حملات امريكايي‌ها مورد اصابت قرار گرفته‌اند، اهدافي هستند كه در طول سال‌هاي جنگ مكررا بمباران شده‌اند، بنابراين از نظر نظامي بي‌فايده هستند. به علاوه، انصارالله همچنان توان خود را براي حمله حفظ كرده‌اند. نيروهاي اين جنبش روز چهارشنبه اعلام كردند كه چندين موشك به سمت يك ناوشكن امريكايي به نام يواس‌اس گريلي شليك كردند و تا پايان جنگ اسراييل در غزه به حمله به كشتي‌هاي جنگي امريكا و انگليس در درياي سرخ ادامه خواهند داد. به عقيده الگويدي، تنها سود اين حملات براي ايالات‌متحده ممكن است اين باشد كه برخي از حملات متوقف شده يا مثلا برخي از حملات بالستيك انصارالله به كشتي‌ها را كاهش داده است، زيرا سكوهاي موشك‌هاي بالستيك قبل از پرتاب بمباران شده‌اند. الگويدي گفت: «همان‌طور كه وزارت دفاع ايالات‌متحده مي‌گويد، بقيه حملات هيچ تاثيري روي زمين ندارد. اگر امريكا حملات خود را تشديد كند، ممكن است جنگ و ناآرامي داخلي در يمن از نو شروع شود و همين امر مي‌تواند منافع امريكا را در منطقه به شدت تهديد كند و منطقه را در منجلابي عميق‌تر و بدتر از قبل فرو برد.»