جمعه 20 بهمن در كوران انقلاب روزنامه‌ها منتشر نشدند. درگيري‌هاي گسترده در تهران مهم‌ترين خبر روز شنبه 21 بهمن 57 در روزنامه‌ها بودند؛ درگيري كه براساس تحليل‌هاي روزنامه‌هاي وقت پايان حكومت شاهنشاهي را تسريع كرده است.
در سكوت جمعه شب، ناگهان درگيري‌هاي شديدي در تهران آغاز شد. تيترهاي صفحه يك اطلاعات مربوط به درگيري‌هاي جمعه شب تهران است؛ نبردهاي خونين ميان واحدهاي نيروهاي مسلح تيتر يك درشت اطلاعات در اين روز است.اين روزنامه همچنين گزارش داده تا ظهر شنبه، 63 كشته به 2 بيمارستان جرجاني و بوعلي انتقال داده شده‌اند. در شهرستان‌ها هم به نوشته اطلاعات 28 نفر كشته شده‌اند.
براساس گزارش روزنامه اطلاعات، درگيري بين نيروهاي گارد شاهنشاهي و پرسنل نيروي هوايي آنچنان شديد آغاز شد كه حدود ساعت 10 شب، مردم با شنيدن صداي تيراندازي‌ها به بيرون از منازل آمدند و الله‌اكبر گويان به سمت محل درگيري رفتند. محل درگيري پادگان دوشان‌تپه حوالي شرق تهران است. به نوشته اطلاعات اين درگيري‌ها به خيابان تهران‌نو، محدوده خيابان حسيني و كهن، پايين‌تر از نظام‌آباد و تا نزديكي‌هاي ميدان فوزيه كشيده شده است.
جنگ خونين لشكر گارد با نيروي هوايي
كيهان در گزارش ميداني با تيتر يك و فونت درشت «جنگ خونين لشكر گارد با نيروي هوايي» از 16 ساعت درگيري شديد در تهران گزارش داده است. به نوشته كيهان مردم مسلح به ياري افراد نيروي هوايي رفتند. پرسنل نيروي هوايي هم چند تانك گارد كه در شهر حضور داشتند را از كار انداختند. اين روزنامه گزارش داده كه گروه‌هايي از نيروي زميني ارتش هم ديشب به نيروي هوايي پيوسته‌اند. كيهان در اين گزارش نوشته است: درحالي كه درگيري‌هاي جمعه شب و صبح شنبه تهران شوك بزرگي به كشور وارد كرده بود، آيت‌الله طالقاني در پيامي از سربازان خواست به پادگان‌ها بازگردند و مسوولان ارتش هم مسببين وقايع جمعه شب تهران را شناسايي و مجازات كنند. كيهان و آيندگان در گزارش‌هايي جداگانه نوشته‌اند كه طرفداران قانون اساسي هم تجمعي در استاديوم امجديه داشتند كه پس از اتمام تجمع، وقتي به خيابان‌هاي اطراف آمدند، روبه‌رويي مخالفان و موافقان به درگيري انجاميد و نهايتا با دخالت فرمانداري نظامي درگيري پايان يافت.
گزارش اطلاعات و آيندگان از شكست حكومت نظامي
اطلاعات در گزارشي نوشته است كه «بنابر گزارش فرماندار نظامي تهران در ساعت يك بامداد تظاهراتي در خيابان گرگان (خيابان شهيد سرتيپ نامجو) با شركت ۲ هزار نفر برپا شد. اين تظاهرات در نهايت با مداخله ماموران و دستگيري ۴ نفر از تظاهرات‌كنندگان پايان يافت. حدود ساعت ۹ پادگان نيروي هوايي تهران مجددا هدف يورش ماموران گارد قرار گرفت. اين درگيري به خيابان‌ها نيز كشيده شد و هزاران نفر از مردم در حمايت از نيروي هوايي دست به تظاهرات زدند و در پي تيراندازي ماموران گارد عده‌اي شهيد و مجروح شدند. در پي صدور اطلاعيه فرمانداري نظامي تهران مبني بر افزايش ساعات منع عبور و مرور از16:30 الي ۵ بامداد، امام پيامي انتشار دادند و در آن، اين اقدام فرمانداري را «خدعه و خلاف شرع» دانستند و از مردم خواستند به آن اعتنا نكنند.»
بنابر گزارش روزنامه اطلاعات در ساعت 3۰: 2۰ در پي انتشار خبر بركناري فرمانده نيروي زميني از سوي بختيار، جمعيت غريو شادي كشيدند. در ساعت ۲۲ خبر شبه كودتا توسط عده‌اي تاييد شد كه براساس آن قرار بود از ساعت ۲۱ با كمك نيروهاي موجود اطراف تهران و احتمالا نيروهاي مستقر در قزوين و حمله آنها به شهر اين كودتا انجام گيرد، ولي به سبب پيوستن مردم به همافران و پيوستن قسمت اعظم پرسنل نيروي هوايي به همافران و مسلح شدن مردم و قرار گرفتن آنها در سنگرها و پخش شدن مردم مسلح در سراسر تهران، شبه كودتا شكست خورد. بنابر گزارش روزنامه آيندگان، مردم تهران با همكاري همافران توانستند در ساعات منع عبور و مرور كلانتري‌هاي نارمك، تهران‌نو، تهرانپارس، بهارستان، مولوي، شهرري، باباييان و جواديه را به تصرف خود درآورند.
حضور همافران در منزل امام
به مذاق ارتشي‌ها خوش نيامده بود
تلكس خبرگزاري پارس روز جمعه 20 بهمن فعال بوده و اطلاعيه‌اي از روابط عمومي ارتش منتشر كرده كه در آن عكس صفحه يك روز پنجشنبه كيهان، مونتاژ و غيرواقعي خوانده بود. بختيار هم در سخناني كه روز شنبه كيهان منتشر كرد، با متهم كردن روزنامه‌ها به نشر اكاذيب، گفته با مونتاژ بچگانه عكس، رژه نظامي ترتيب دادند. اما كيهان كه عكس معروف را منتشر كرده بود، در صفحه يك خود اين ادعاها را تكذيب كرد؛ اطلاعات و آيندگان هم به حمايت از كيهان، ادعاي مونتاژ بودن عكس را تكذيب كردند.
حمايت سازمان چريك‌هاي فدايي خلق از راه امام خميني در مبارزه با امپرياليسم
آيندگان هم از تجمع سازمان چريك‌هاي فدايي خلق به مناسبت ماجراي سياهكل گزارشي داد. در بخشي از قطعنامه اين تجمع آمده كه اين سازمان از امام خميني در راه مبارزه با امپرياليسم حمايت مي‌كند.
يكشنبه 22 بهمن 57؛ روز سقوط سلطنت
از بامداد يكشنبه 22 بهمن دامنه درگيري‌ها افزايش پيدا كرده و شدت آن از جمعه و شنبه بيشتر شده است كه روزنامه‌هاي اين روز اين رويدادها را پوشش خبري داده‌اند. براساس گزارش اطلاعات، از جمعه شب كه درگيري‌ها در پادگان‌هاي شرق تهران آغاز شد، برخي پرسنل نيروي هوايي درهاي اسلحه خانه‌ها را به روي مردم گشودند و مردم مسلح شده‌اند. حالا ديگر گلوله‌هاي نظاميان و امنيتي‌هاي وفادار به حاكميت، بي‌پاسخ نيست؛ مردم هم مسلح شده‌اند و گلوله جواب گلوله است.
كيهان «جنگ تانك‌ها با مردم مسلح در خيابان‌ها» را براي تيتر يك خود انتخاب كرده است. ديگر تيترهاي صفحه يك كيهان، خبرهايي است از درگيري‌هاي تهران با اين تيتر درشت: «بسياري از نقاط تهران در تصرف مردم مسلح است.»
تهران؛ صحنه جنگ خونين مسلحانه
صفحه يك اطلاعات هم پر است از تيترهايي درباره درگيري‌هاي پايتخت از جمله «تهران صحنه جنگ خونين مسلحانه» كه تيتر يك اطلاعات است.
اطلاعات همچنين در گزارشي از اين وقايع نوشته است كه پادگان عشرت‌آباد شورش كرده است. به نوشته اين روزنامه گروه‌هايي از مردم مسلح به سمت اين پادگان رفته‌اند و آنجا را محاصره كرده‌اند. پس از آن تعداد زيادي از سربازها با از تن درآوردن لباس سربازي به سمت مردم رفتند و به آنها پيوستند و به همراه مردم مسلح، براي تصرف پادگان تيراندازي كردند. از داخل پادگان هم مقاومت‌هاي زيادي صورت گرفت و نهايتا اين پادگان هم سقوط كرد. به نوشته اطلاعات انبار تسليحات ارتش در خيابان فرح‌آباد يا همان پيروزي فعلي، پس از زد و خوردهاي شديد بين مردم و گارد، به دست انقلابيون افتاد و مردم بيش از پيش مسلح شدند.
اعلام بي‌طرفي ارتش
روزنامه اطلاعات روز 22 بهمن اعلاميه «شوراي عالي ارتش» و اعلام پشتيباني از خواست مردم ايران را منتشر كرده و نوشته است: «شوراي عالي ارتش» صبح امروز، در پي تشكيل يك جلسه، بي طرفي خود را «در مناقشات سياسي» اعلام كرد و از خواست ملت ايران پشتيباني نمود، اين بيانيه، كه در آن براي نخستين‌بار كلمه شاهنشاهي از عنوان رسمي ارتش حذف شده بود، ساعت ۲ بعدازظهر از راديوايران پخش شد. متن اعلاميه «شوراي عالي ارتش» چنين است: ارتش ايران وظيفه دفاع از استقلال و تماميت كشور عزيز ايران را داشته و تاكنون در آشوب‌هاي داخلي سعي نموده است با پشتيباني از دولت‌هاي قانوني اين وظيفه را به نحو احسن انجام دهد. باتوجه به تحولات اخير كشور، شوراي عالي ارتش در ساعت10:30 امروز ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ تشكيل و به اتفاق آرا تصميم گرفته شد كه براي جلوگيري از هرج و مرج و خونريزي بيشتر بي‌طرفي خود را در مناقشات سياسي فعلي اعلام و به يگان‌هاي نظامي دستور داده شد كه به پادگان‌هاي خود مراجعه نمايند. ارتش ايران هميشه پشتيبان ملت شريف و نجيب و وطن‌پرست ايران بوده و خواهد بود و از خواسته‌هاي ملت شريف با تمام قدرت پشتيباني مي‌نمايد. در پي پخش خبر بي‌طرفي ارتش، امام در دومين پيام‌شان از مردم خواستند آرامش و نظم را حفظ كرده و از حمله به سفارتخانه‌ها خودداري كنند. ايشان در پيام ديگري از مردم خواستند مانع آشوب و هرج و مرج شوند و از غارت، آتش‌سوزي، مجازات متهمان و از بين بردن آثار علمي، فني، صنعتي، هنري و اتلاف اموال عمومي و خصوصي خودداري كنند. ايشان گفتند: «من اكيدا اعلام مي‌كنم كه هر كس دست به چنين عملياتي بزند، از جامعه انقلابي ملت مطرود و در پيشگاه خداوند متعال مسوول است... از همه شما برادران و خواهران عزيز مي‌خواهم كه با دولت موقت انقلاب اسلامي كه وارث يك سلسله خرابي‌هاي گذشته است همكاري نماييد تا به حول و قوه الهي هر چه زودتر با همكاري يكديگر، ايران اسلامي آباد و آزاد را كه مورد غبطه جهانيان باشد، بسازيم.»
بختيار: من براي مذاكره حاضر هستم
روزنامه اطلاعات در يك ستون در صفحه آخر شماره
۲۲ بهمن ۵۷ سخنان روز قبل شاپور بختيار، نخست‌وزير را در مجلس سنا به چاپ رسانده است. به گزارش اين روزنامه، دكتر بختيار از آمادگي براي مذاكره با مخالفين مي‌گويد: «ما از انتقاد نمي‌ترسيم... ولي وقتي اشخاصي را مي‌بينيم كه نمي‌دانند چه مي‌خواهند مذاكره با چنين اشخاصي دشوار است. اين مخالفين حق اظهار عقيده دارند اما نمي‌توان منكر شد كه اين عده در روزنامه‌ها نظرات خود را خارج از قانون و عدالت و منطق و به صورت خشونت‌آميز ابراز مي‌كنند. اگر اين افراد آزاد و آزاده باشند و با منطق پيش بيايند ما حرفي نداريم و هيچ مشكلي نخواهيم داشت زيرا راه استقرار دموكراسي كامل را قانون اساسي باز گذاشته است و در خود قانون است كه اگر مواردي مغاير اين رژيم باشد مي‌توان تغييراتي در آن داد ولي متاسفانه اغلب مخالفين مايل به مذاكره در حدود معقول نيستند چون برنامه مشخصي ندارند و لاجرم به اغتشاش و تشنج در سطح مملكت از ماه‌هاي پيش دست زدند و وقتي تمام خواست‌هاي آنان انجام شد باز هم خواست‌هاي ديگري آن هم به صورت ناقص پيشنهاد مي‌كنند و باز به اين اغتشاش‌ها دامن مي‌زنند.» در ادامه اين گزارش نوشته شده است: شاپور بختيار از قبول مسووليت خون‌هاي ريخته شده توسط كسي كه خود را رهبر مي‌خواند صحبت مي‌كند و اخبار مربوط به محاكمه و اعدام ۱۶۰ همافر را تكذيب كرده و آن را شايعه‌اي براي ايجاد تزلزل در اركان ارتش و تضعيف روحيه سربازان مي‌داند. نخست‌وزير وقت سخنان خود را با اعلام آمادگي براي مذاكره به پايان مي‌برد: «هر قدر اين آقايان بخواهند با هو و جنجال ما را بيرون كنند و دولت را متزلزل سازند، موفق نخواهند شد. در اين ميان تنها راي ملت حاكم است و من براي اين كار هميشه براي مذاكره آماده‌ام ولي وقتي كه صحبت از انقلاب و تشنج و از پاي درآوردن مملكت باشد، بايد بدانند كه ايستادگي من ادامه خواهد يافت و پيروز هم كسي است كه حتي نيم‌ساعت مقاومتش بيشتر باشد.»
روايت كيهان از مسلسل‌هاي سنگين مردم در سنگرهاي خياباني
كيهان نوشته است كه اكثر كلانتري‌ها، چند پاسگاه، ژاندارمري و قرارگاه پليس و ارتش به تصرف مردم مسلح و نيروي هوايي درآمده. همچنين نوشته كه مردم مسلسل‌هاي سنگين در سنگرهاي خياباني نصب كردند. به نوشته اين روزنامه، مجاهدين خلق، چريك‌هاي فدايي خلق، چريك‌هاي فدايي منشعب، افراد مسلح حزب توده در نبردهاي مسلحانه نقش فعال دارند.
كيهان همچنين گزارش داده است كه ستاد ژاندارمري در ميدان 24 اسفند و انقلاب فعلي، به دست انقلابيون افتاده است. همچنين كيهان خبر داده كه درگيري‌هاي روز شنبه تهران 175 شهيد و 663 مجروح برجاي گذاشته. حدود ساعت 4 بامداد هم چند تانك سنگين از خيابان تهران نو به حركت درآمدندو افراد نيروي هوايي و مردم مسلح منطقه را به رگبار بستند. فرماندار نظامي تهران، سپهبد رحيمي هم در اعلاميه‌اي خطاب به نظاميان گفت كه يگان‌ها و عناصر انتظامي ضمن حفظ نقاط حساس به يگان‌هاي مربوط مراجعه نمايند.
پاسخ امام خميني به استفتاء جمعي از افراد نيروهاي مسلح شاهنشاهي
كيهان همچنين پاسخ امام‌خميني به استفتاء جمعي از افراد نيروهاي مسلح درباره عدول از قسم آنها درباره حفظ تاج و تخت رژيم سلطنتي را منتشر كرده و نوشته است: «قسم براي حفظ قدرت طاغوتي صحيح نيست و مخالفت با آن واجب است و كساني كه اين نحو قسم خورده‌اند بايد برخلاف آن عمل كنند.»
سقوط زندان اوين
كيهان همچنين در خبري كوتاه نوشته است: صبح امروز زندان اوين، محل شكنجه بسياري از مبارزان ضدحكومت پهلوي، پس از چندين ساعت محاصره به دست مردم افتاد. از نخستين ساعات شب گذشته تعدادي از مردم مسلح تهران اين زندان را به محاصره درآوردند و درنهايت پس از چندين ساعت نبرد، موفق به تسخير آن شدند.
در ارتش شكاف افتاد
صفحه اول روزنامه آيندگان با تيتر اول با حروف درشت «در ارتش شكاف افتاد» از تسخير اسلحه‌‌خانه پادگان نيروي هوايي و تصرف كلانتري‌هاي تهران خبر مي‌دهد. به گزارش خبرنگار آيندگان: «جنگ خونين لشكر گارد با افراد نيروهاي هوايي كه در ۲۴ ساعت گذشته صدها كشته در پادگان نيروي هوايي و خيابان‌هاي اطراف آن برجاي گذاشت، ايجاد يك شكاف جدي را در صفوف ارتش تاييد كرد.» روزنامه آيندگان از بازگرداندن سربازان به پادگان‌ها خبر مي‌دهد و آن را نشانه‌اي از تغيير موضع ارتش مي‌داند. در ادامه اين روزنامه به شرح درگيري بين نيروي هوايي با حمايت مردم مسلح و چريك‌هاي فدايي خلق با لشكرگارد مي‌پردازد.
در صفحه دوم روزنامه در گزارشي با نام «نخستين شعله‌هاي نبرد مسلحانه برافروخته شد» به شرح درگيري نيروي هوايي با لشكر گارد در پادگان فرح‌آباد مي‌پردازد و از سنگربندي خيابان‌ها، تظاهرات براي حمايت از نيروي هواي و اعلام آمادگي شركت واحد اتوبوسراني براي ايجاد راه‌بندان خبر مي‌دهد.
خروج مشاوران امريكايي از پايگاه فرح‌آباد
همزمان آيندگان به نقل از براون يك سخنگوي وزارت خارجه امريكا، نوشته كه هلي‌كوپترهاي نظامي ايران، 50 تا 75 مشاور امريكايي را كه در پايگاه فرح‌آباد حضور داشتند، پيش از افزايش درگيري‌ها ميان گارد و نيروي هوايي از پايگاه تخليه شدند. همچنين اين روزنامه افزوده كه روز 21 بهمن 4 هواپيماي امريكايي، حدود 250 نظامي امريكا را به خارج از تهران منتقل كرده‌اند.
مقامات سفارت امريكا
به مقر آيت‌الله خميني براي كمك متوسل شدند
بنابر گزارش روزنامه آيندگان در ساعت ۹ عده‌اي به سفارت امريكا يورش بردند و در اثر تيراندازي طرفين، شماري كشته و مجروح شدند. بنابر گزارش بولتن خبرگزاري پارس «مقامات سفارت امريكا به مقر آيت‌الله خميني براي كمك متوسل شدند.» (اين اقدام از طرف سازمان چريك‌هاي فدايي خلق صورت گرفت و با اقدامات دولت موقت، سفارت از مهاجمان تخليه و به كارگزاران امريكايي سپرده شد).
روزنامه آيندگان همچنين در 22 بهمن از ۱۶۴ نفر شهيد و ۶۳۴ نفر مجروح خبر دادند كه در بيمارستان‌هاي تهران بستري هستند. به گزارش اين منبع بيشتر مجروحان و شهيدان -بالغ بر ۱۳۶ مجروح و ۵۳ شهيد- در بيمارستان جرجاني بودند.
حمايت حزب توده از آيت‌الله خميني
روزنامه آيندگان در خبر كوتاهي مخابره شده از بوداپست از اعلام حمايت حزب توده از آيت‌الله خميني خبر مي‌دهد: «رهبر حزب توده ايران روز پنجشنبه در يك مصاحبه مطبوعاتي گفت كه حزب وي كاملا از آيت‌الله خميني پشتيباني مي‌كند و مردم ايران را تشويق مي‌كند كه براي مقابله با «نيروهاي سيا، ارتجاع» مسلح شوند. نورالدين كيانوري دبير اول حزب توده به روزنامه «نپزاپ» ارگان حزب كمونيست مجارستان گفت حزب وي از آن جهت مردم را دعوت به مسلح شدن مي‌كند كه نيروهاي سيا، ارتجاع با قدرت سازمان يافته مردم مسلح روبه‌رو شوند. كيانوري مي‌افزايد آيت‌الله خميني داراي عنوان رهبري مخالفان مذهبي و سياسي است. حزب توده از كوشش‌هاي وي در راه تحقق بخشيدن به اهداف انقلابي و برقراري شوراي انقلاب اسلامي حمايت مي‌كند.»
گول كمونيست‌هاي امريكايي را نخوريد
بعد از پخش راديويي اين خبر كه حزب كمونيست ايران از دولت بازرگان خواسته است تا جايگاه اين حزب را در حكومت آينده ايران مشخص سازد، چريك‌هاي فدايي خلق به گزارش آيندگان در مراسم يادبود واقعه سياهكل به آن واكنش نشان داده و با اعلام حمايت از آيت‌الله خميني گفتند: «حزب كمونيست ايران ادعا داشت از ثمرات جنبش بايد سهمي به كمونيست‌ها پرداخت شود. ما اين ادعاهاي تو خالي و جدا از مردم را توطئه رژيم وابسته به امپرياليسم مي‌دانيم.»
يكي از وابستگان سازمان چريك‌هاي فدايي خلق در گفت‌وگو با آيندگان در اين باره مي‌گويد: «خلق انقلابي ايران نبايد از چنين ادعاهاي ضدانقلابي و مشكوك جا بخورد. ما مي‌دانيم كه سازمان جاسوسي امريكا- سيا- به دليل آنكه نتوانست ميان مردم انقلابي و سازمان‌هاي اصيل ماركسيستي ايران جدايي بيندازد، خود راسا دست به ايجاد سازماني به ظاهر ماركسيست زده است و هدف اصلي‌اش از اين كار، بدبين ساختن خلق مبارز و مسلمانان ايران به حقانيت و درستي اعمال ماركسيست‌هاي راستين است.»