چرا نتانياهو با هرگونه توافق براي صلح در غزه مخالف است
گزينه‌هاي « بي‌بي» براي بقا
پس از 7 اكتبر، شعار رايج در سياست اسراييل اين است كه همه چيز نه مي‌تواند به روز قبل برگردد و نه بايد كه اين‌طور شود. مردم خواهان رفتن نتانياهو هستند و در بحبوحه شديدترين بحران سياسي داخلي، جنگ در مورد قانون اساسي رژيم اسراييل و مديريت جنگ و آزادي اسراي اسراييلي در دست حماس، مردم تنها يك مقصر را مي‌شناسند و آن بنيامين نتانياهو، نخست وزير رژيم اسراييل است. به عقيده ناظران، نتانياهو در تلاش‌هاي مذبوحانه خود براي باقي ماندن در قدرت و در نتيجه فرار از عدالت به اتهام فساد، آماده بود هم قوه قضاييه اين رژيم را تضعيف كند و هم به خواسته‌هاي شركاي افراطي ارتدوكس و ناسيوناليست خود تن دهد. به عقيده داهليا شيندلين، استاد علوم سياسي و كارشناس افكار عمومي و مشاور سياسي، كابينه نتانياهو او را در مسير بنيادگراترين و افراطي‌ترين قوميت‌گرايي و افراطي‌ترين رويكرد جنگ‌طلبانه و نژادپرستانه در قبال فلسطينيان قرار داده است. در نتيجه گسترش شهرك‌هاي يهودي‌نشين تسريع شد، وحشيگري در اشغال مناطق فلسطيني بيشتر شد و چشم بر خشونت شهرك‌نشينان بسته ماند. نرخ محبوبيت نتانياهو حتي قبل از جنگ در غزه نيز متاعي بود رو به كاهش كه پس از شروع جنگ تاكنون در سقوط آزاد بوده است.
اما اكثريت قريب به اتفاق نمي‌توانند نتانياهو را به خاطر نظارت بر شكست فاجعه‌باري ببخشند كه منجر به حمله حماس به اسراييل در 7 اكتبر شد، به ويژه كه او همواره خود را سياستمداري ضامن امنيت اسراييلي‌ها معرفي كرده است. مديريت جنگ او نيز فاجعه‌بار بوده است. او كه درگير جنگ با حماس سرسخت و مقاوم شده است، حال براي حزب‌الله لبنان مسلح به پيشرفته‌ترين سلاح‌ها نيز رجز‌خواني مي‌كند. تنش در مرز لبنان منجر به تخليه اجباري شمال سرزمين‌هاي اشغالي شده است و اسراييلي‌ها را در ناامن‌ترين وضعيتي كه از زمان تاسيس اين رژيم تاكنون داشته‌اند، قرار داده است. در صحنه بين‌المللي نيز اسراييل و كابينه نتانياهو وضع مناسبي ندارند. اكنون اين رژيم از سوي ديوان بين‌المللي دادگستري به اتهام ارتكاب نسل‌كشي در غزه محاكمه و محكوم شده است. با تمامي اين اوصاف، هيچ سازوكار مشخصي براي اجبار به برگزاري انتخابات زودهنگام در اسراييل وجود ندارد، اگرچه راه‌هاي ديگري نيز براي بركناري نخست‌وزير رژيم اسراييل وجود دارد. نتانياهو از نظر تاريخي در نظرسنجي‌ها محبوبيتي ندارد و به خاطر شكست‌هاي داخلي و امنيتي كه مخالفان او معتقدند منجر به حمله حماس در 7 اكتبر شد، سرزنش مي‌شود. او با يك محاكمه طولاني مدت به اتهامات مختلف از جمله فساد مالي نيز روبه‌رو است. او با بايدن در مورد تلاش‌هاي امريكا براي ايجاد مسيري پس از جنگ به سوي راه‌حل دو كشوري نيز مخالفت كرده است. در حالي كه مخالفت با تشكيل دولتي فلسطيني در ميان اكثريت اسراييلي‌ها پذيرفته شده است، سرپيچي او از واشنگتن براي نتانياهو مي‌تواند مشكل‌آفرين باشد. اما به عقيده ناظران، نتانياهو فرد حيله‌گري در صحنه سياست اسراييل و منطقه و همچنين بندباز ماهري در سپهر تودرتوي سياست اسراييل بوده است. او توانسته است از بسياري مسائلي كه مي‌توانست به مرگ سياسي او منجر شود، جان سالم به در برد. اين در حالي است كه انتخابات جديد در اسراييل از نظر قانوني تا اواخر اكتبر 2026 لازم نيست.
بازي با برگ راست‌گرايان
بيش از نيمي از اسراييلي‌ها بر اين باورند كه او بايد به محض پايان جنگ در غزه استعفا دهد و تقريبا از هر ده نفر نه نفر مي‌گويند كه حمله حماس به اسراييل در 7 اكتبر نشان‌دهنده شكست رهبري كابينه او بود. اما نتانياهو بازمانده بزرگ سياست اسراييل نيز است، پس از سه سال نخست‌وزيري در دهه نود و سپس ده‌ها سال ديگر از سال 2009، او - بهرغم مشكلات قانوني بي‌شمار - اخيرا در مقام رييس افراطي‌ترين كابينه تاريخ رژيم اسراييل به قدرت بازگشته است. پس از بحران‌هاي داخلي كه كابينه او به وجود آورد، اكنون بيش از 100 روز از آغاز جنگ غزه مي‌گذرد، ولي اهداف جنگي كه كابينه او مشخص كرده بود، محقق نشده است. وعده نابودي حماس (كه واقع‌بينانه نيست) بهرغم استفاده اسراييل از حداكثر توان و خشونت عليه فلسطيني‌ها در مقياسي گسترده محقق نشده است. علاوه بر اين، تكليف 136 نفر از اسراي اسراييلي كه در 7 اكتبر به اسارت رفته‌اند، هنوز مشخص نيست. آنچه اعضاي كابينه كنوني را در كنار هم نگه مي‌دارد و از اعتباري در ميان اسراييلي‌ها برخوردار است، اين است كه حزب راست ميانه وحدت ملي به رهبري بني گانتز به كابينه جنگ پيوسته است. در مقابل، حزب و رهبر آن در نظرسنجي‌ها بخت زيادي به دست آورده‌اند كه نشان مي‌دهد در صورت برگزاري انتخابات سراسري، كرسي‌هاي خود در كنست را بيش از سه برابر خواهند كرد و به ۳۷ كرسي خواهند رساند. اين امر، در صورت تحقق مي‌تواند آنها را در موقعيت تشكيل كابينه‌اي ائتلافي قرار دهد. اما آيا شكست نتانياهو به اين راحتي امكان دارد؟ نتانياهو، چند ماه گذشته را صرف مانور حفظ قدرت و حمايت عمومي در ميان حملات رقباي سياسي، فشار دولت بايدن و افزايش انتقادهاي بين‌المللي از مديريت جنگ با حماس كرده است. نتانياهو در تلاشي آشكار براي بازي با برگ پايگاه راست‌گراي خود، اخيرا در گفت‌وگو با جو بايدن، رييس‌جمهور امريكا به صراحت هر گونه صحبت درباره راه‌حل دو كشوري براي درگيري اسراييل و فلسطين را رد كرده است. برخي مقامات كنوني و سابق اسراييل كه خواستند نام‌شان فاش نشود، به نيويورك‌تايمز گفته‌اند كه اقدام نتانياهو از الگوي طولاني مدتي پيروي مي‌كند، چراكه پيش از اين نيز سران اسراييل براي منافع سياسي خود اظهارات تندروانه و افراطي مي‌كرده‌اند. نتانياهو، باسابقه‌ترين نخست‌وزير رژيم اسراييل، در سال‌هاي اخير بارها با ايجاد ائتلاف با احزاب سياسي راست‌گرا، از تلاش‌هاي بركناري خود جلوگيري كرده است. به علاوه، برخي مقامات امريكايي و اسراييلي به ان‌بي‌سي نيوز نيز گفته‌اند كه بيم آن دارند كه نتانياهو مواضعي را در جنگ عليه حماس اتخاذ كرده است تا بقاي سياسي خود را طولاني كند. آنها همچنين اظهار داشتند كه با توجه به موقعيت ضعيف سياسي نتانياهو و انتظار گسترده مبني بر اينكه ممكن است پس از پايان جنگ در غزه كنار گذاشته شود، نتانياهو انگيزه‌اي قوي براي طولاني كردن حمله نظامي دارد. در عين حال، اسراييل به‌طور فزاينده‌اي در سطح بين‌المللي در انزوا قرار گرفته، زيرا به گفته وزارت بهداشت غزه، تعداد كشته‌شدگان فلسطيني در درگيري به بيش از 27 هزار تن رسيده است كه بالغ بر 70 درصد آنها زن و كودك بودند. بر اساس گزارش سازمان ملل، اكثريت قريب به اتفاق 2/2 ميليون نفر در اين باريكه آواره هستند و تخمين زده مي‌شود كه نيمي از آنها با گرسنگي مواجه باشند. پس از حمله حماس در 7 اكتبر، نتانياهو سعي كرد كابينه جنگ ائتلافي متشكل از پنج مقام ارشد اسراييلي تشكيل دهد كه شامل نتانياهو؛ يوآو گالانت، يكي از اعضاي حزب نتانياهو و وزير جنگ؛ بني گانتز، يكي از رقباي سياسي اصلي نتانياهو؛ گادي آيزنكوت، سياستمدار راست‌گراي ميانه و ران درمر، يكي از نزديك‌ترين مشاوران نتانياهو مي‌شد. شش هفته بعد، يايير لاپيد، رهبر اپوزيسيون كابينه نتانياهو، اولين شخصيت سياسي اصلي اسراييل شد كه نتانياهو را به استعفا دعوت و از او به خاطر مديريت جنگ انتقاد كرد. لاپيد در كانال 12 اسراييل گفت: «نتانياهو و سياست‌هاي او در قبال جنگ اسراييل را به سمت بدي سوق داده است.» هنگامي كه ميزان تلفات اسراييل، از جمله از جانب ارتش و سهل‌انگاري كابينه نتانياهو مشخص شد، تحليلگران خبره، به ويژه یک افسر ارشد نظامي در تلويزيون اسراييل و ديگر رسانه‌ها شروع به انتقاد از كابينه و شخص نتانياهو كردند. آنها او را مسوول شكست كامل در 7 اكتبر و در برخورد با نتايج «عمليات سيل الاقصي» دانستند. بسياري از تحليلگران نظامي و امنيتي در اسراييل، به ويژه افسران ارشد بازنشسته نظامي، «كودتاي قضايي» به رهبري كابينه نتانياهو را با شكست بزرگ در 7 اكتبر مرتبط مي‌دانند. اين تحليلگران به اعلام خطر رهبران نظامي و امنيتي به نتانياهو درباره خطرات كودتاي قضايي كه «بي‌بي» آن را رد كرده بود، اشاره داشتند. او و كابينه‌اش را مسوول دانستند و برخي از او خواستند فورا استعفا دهد.
پلن « بي‌بي » براي بقا
نظرسنجي‌هاي مختلف افكار عمومي در اسراييل كه از زمان «عمليات توفان الاقصي» و شروع جنگ اسراييل در نوار غزه انجام شده است، نشان مي‌دهد كه اعتماد اسراييلي‌ها به نتانياهو و كابينه ائتلافي او كاهش يافته، همچنين محبوبيت نتانياهو و ليكود در حال كاهش است. افكار عمومي به ما مي‌گويد آينده سياسي نتانياهو به پايان خود نزديك مي‌شود و او شبح سه پرونده فساد را كه بر سرش پرواز مي‌كند، احساس مي‌كند. به گزارش روزنامه اسراييلي هاآرتص، نتانياهو نه تنها شاهد كاهش محبوبيت خود در ميان راي‌دهندگان عمومي، بلكه در حال از دست دادن محبوبيت حتي در ميان راي‌دهندگان حزب ليكود است. بيش از يك‌سوم از راي‌دهندگان حزب ليكود از شخص ديگري مي‌خواهند كه پس از پايان جنگ، به جاي نتانياهو به عنوان نخست وزير جايگزين شود. به علاوه، افزايش قابل توجه ناخشنودي در ميان بسياري از اعضاي كنست از حزب ليكود و حتي برخي اعضاي كابينه وجود دارد. افشاگري‌هاي متعدد در رسانه‌هاي اسراييلي نشان مي‌دهد كه وزرا او را به خاطر اين شكست مورد انتقاد قرار داده‌اند. در نتيجه، نتانياهو در موقعيت دشواري قرار دارد و درگيري را با اعضاي حزب خود و تشكيلات نظامي متعادل مي‌كند كه مي‌تواند جنگ در غزه را طولاني‌تر كند. به ادعاي برخي رسانه‌هاي اسراييلي، اگر تل‌آويو مجبور شود قبل از دستيابي به اهداف خود، جنگ با غزه را متوقف كند، احتمالا يوآو گالانت، وزير جنگ و نهادهاي نظامي، نتانياهو را به وقفه در از بين بردن حماس و حاكميت آن در نوار غزه متهم كنند.
اما به نظر مي‌رسد كه نتانياهو بتواند با چرخشي در سياست‌هاي خود، گزينه‌هاي كنوني دكترين ناسيوناليسم افراطي، سكولاريسم و نظامي‌گري را با هم تركيب كرده تا بتواند در قدرت بماند. در بحث ناسيوناليسم افراطي، او با تكيه بر افكار عمومي عمدتا مخالف راهكار دو كشوري و همچنين پافشاري بر مساله هويت يهودي بخش مهمي از اسراييلي‌ها را كه اتفاقا ثروت و قدرت قابل توجهي هم دارند، به خود جلب مي‌كند. او در آينده ممكن است از يهوديت ارتدوكس نيز كمي فاصله بگيرد و با بخش ديگري از جامعه اسراييلي همصدا و سكولاريسم را با آنها شريك شود، امري كه اگرچه ممكن است ناخشنودي جامعه ارتدوكس يهودي را در پي داشته باشد، اما مي‌تواند به جلب نظر گروه جوان‌تر اسراييلي به سمت نتانياهو بينجامد. در بعد نظامي‌گري نيز با ادامه‌دار و دامنه‌دار كردن جنگ در غزه و كشاندن آن به مرزهاي لبنان، نتانياهو مي‌تواند اسراييل و كابينه را در وضعيت اضطراري حفظ كند تا بتواند در قدرت بماند، به اميد آنكه بتواند به قهرمان جنگ بدل شود و آينده سياسي خود را تضمين كند. مزال معلم، تحليلگر سياسي اسراييلي و نويسنده كتاب «شكستن رمز نتانياهو» معتقد است: نتانياهو يك سياستمدار حيله‌گر است كه از بحران‌هاي بسياري در دوران حرفه‌اي خود جان سالم به در برده است. او معتقد است كه جنگ غزه مي‌تواند براي او تيغي دولبه باشد كه يا به تقويت قدرت او كمك يا به‌طور كلي او را از صحنه سياست حذف خواهد كرد.