انتخابات پارلماني، پاكستان را در يك‌قدمي بحران سياسي قرار داد
جدال رقبا زير سايه ارتش
به گزارش منابع محلي از پاكستان، حزب تحريك انصاف به رهبري دوفاكتو عمران خان، نخست‌وزير سابق پاكستان كه اكنون در بند است، بيشترين كرسي‌ها را در انتخابات پارلماني هفته پيش به دست آورد و به واسطه واكنش‌هاي شديد ژنرال‌هاي قدرتمند اين كشور، نظام سياسي پاكستان درگير تنش‌هاي جدي شده است. رويارويي بين عمران‌خان، نخست‌وزير سابق و مقامات پاكستان در روز شنبه تشديد شد، زيرا حزب او خواستار اعتراضات عليه مقامات انتخاباتي و قضايي بر سر نتايجي است كه ادعا مي‌كنند دستكاري شده است تا اكثريت را طرد كنند. به گفته سياستمداران هر دو طرف قدرت، در انتخابات روز پنجشنبه، ارتش قدرتمند پاكستان از نواز شريف، رقيب اصلي عمران خان حمايت كرده بود، اما نامزدهاي مرتبط با حزب تحريك انصاف پاكستان اكثر كرسي‌ها را به دست آوردند، هر چند كرسي‌هاي به دست آمده كمتر از تعداد موردنياز براي تشكيل دولت است. كارشناسان معتقدند كه راي‌دهندگان به دليل چندين دهه مداخله سياسي ارتش قدرتمند اين كشور در امور سياسي بسيار ناخشنود هستند و حزب تحريك انصاف را گزينه‌اي بهتر براي ايستادن در مقابل ارتش يافته‌اند.
چالش حزب عمران خان
عمران خان، قهرمان سابق كريكت، در سال 2022 پس از درگيري با ارتش، در راي پارلماني از مقام خود بركنار شد. او سپس مبارزاتي را عليه نفوذ ارتش به راه انداخت. روز شنبه، حزب عمران خان خواستار اجازه تشكيل دولت ازسوي حزبش شد. اين در شرايطي است كه دو حزب اصلي ديگر، يعني حزب مسلم ليگ-شاخه نواز شريف و حزب مردم پاكستان مذاكراتي را در روز شنبه بر سر تشكيل دولت ائتلافي پيش بردند كه به عقيده تحليلگران محتمل‌ترين نتيجه در حال حاضر محسوب مي‌شود. به گزارش روزنامه وال استريت ژورنال به نقل از منابع پاكستاني، دو حزب، حزب مسلم ليگ-شاخه نواز شريف و حزب مردم پاكستان جمعه شب با يكديگر ملاقات كردند و دوباره در روز شنبه براي بحث در مورد تشكيل ائتلاف با ساير احزاب كوچك‌تر، براي به‌دست آوردن اكثريت براي دور نگه داشتن حزب تحريك پاكستان از قدرت مذاكره كردند. با وجود اينكه نتايج نشان داد كه نامزدهاي مورد حمايت حزب تحريك انصاف پاكستان بيشترين كرسي‌ها را
به دست آورده‌اند، هنوز مشخص نيست كه چه كسي دولت بعدي پاكستان را تشكيل مي‌دهد و همين امر بر فضاي آشفتگي سياسي افزوده است. گوهرعلي خان، رهبر حزب تحريك انصاف، در گفت‌وگو با روزنامه آبزرور در اسلام‌آباد، بر قصد اين حزب جهت تشكيل دولت، علي‌رغم موانع زيادي كه در مسير آن وجود داشت، تاكيد كرد. درحالي كه نامزدهاي وابسته به حزب تحريك انصاف بيشترين كرسي‌هاي مجلس ملي را به دست آوردند، اما براي ادعاي اكثريت ساده در مجلس كافي نبوده است. در همين حال، عمران خان -رهبر و گزينه نخست‌وزير آنها- بيش از يك دهه را در زندان سپري خواهد كرد. علي خان افزود: «نتايج روشن است: ما حزب اكثريت هستيم و دولت را تشكيل خواهيم داد. عقل سليم بايد غالب باشد. مردم اين را با راي خود گفته‌اند و به ما دستور تشكيل دولت داده‌اند. تشكيل دولت بايد قبل از بيرون ريختن مردم به خيابان رعايت شود.» او اضافه كرد كه «مردم مي‌خواهند پاكستان مستقل و دموكراتيك باشد.» با اين حال، علي خان اعتراف كرد كه حزب تحريك انصاف با «وضعيت سختي» مواجه است. درحالي كه، به‌طور رسمي، نامزدهاي حزب تحريك انصاف بيش از 90 كرسي به دست آوردند، اين تعداد كمتر از 170 كرسي لازم براي اكثريت كلي است. اين حزب مي‌گويد كه تعداد واقعي كسب شده از سوي حزب تحريك انصاف 154 كرسي است، اما ده‌ها كرسي به دليل تقلب و دستكاري گسترده در آرا كه اكنون در حال رقابت با كميسيون انتخابات است، ابطال شدند. شنبه شب، روزنامه پاكستاني داون گزارش داد كه حزب تحريك انصاف 93 كرسي از 264 كرسي مورد رقابت را به دست آورده است كه 20 كرسي بيشتر از نزديك‌ترين رقيب خود پاكستان مسلم ليگ-شاخه نواز شريف است كه 73 كرسي را به دست آورده است. سرنوشت هشت كرسي هنوز اعلام نشده است. علي خان تلاش‌هاي حزب تحريك انصاف براي تشكيل دولت را «رقابت با زمان و تاريخ» توصيف كرد. از نظر تاريخي، دو حزب مسلم ليگ و حزب مردم به عنوان احزاب خانوادگي ديده مي‌شوند كه از سوي دو سلسله قدرتمند سياسي پاكستان -خانواده شريف و خانواده بوتو- اداره مي‌شوند. اين دو حزب در زمان‌هاي مختلف در طول نسل‌ها قدرت را در پاكستان در دست داشته‌اند. خرم دستگيرخان، يكي از شخصيت‌هاي ارشد حزب مسلم ليگ-شاخه نواز شريف و وزير سابق فدرال، به گاردين گفت: «ما دولت تشكيل خواهيم داد اما درباره ائتلاف كامل هنوز تصميم‌گيري نشده است.» هر دو طرف تاييد كردند كه هيچ بحثي براي پيوستن به ائتلاف حزب تحريك انصاف صورت نگرفته است. تحليلگران معتقدند كه ممكن است روزهاي بيشتري در التهاب سياسي در پاكستان سپري شود تا حزب يا ائتلافي بتواند دولت تشكيل دهد. به‌طور گسترده تصور مي‌شد كه نواز شريف، كه سه بار پيش از اين نخست‌وزير بوده است و اكنون رهبر حزب مسلم ليگ است، نخست‌وزير بعدي خواهد بود. به نظر مي‌رسيد او از حمايت ضمني تشكيلات نظامي با نفوذ پاكستان برخوردار شده است. ارتش به طور گسترده واسطه توزيع قدرت سياسي كشور توصيف مي‌شود و نتايج انتخابات را براي دهه‌ها مهندسي مي‌كند. در واقع، اين نهاد مستقيما پس از به دست گرفتن قدرت در چهار كودتا، بر پاكستان حكومت مي‌كند. قبل از انتخابات، كاملا روشن شده بود كه رهبري نظامي هر كاري را انجام خواهد داد تا از
به دست آوردن مجدد قدرت حزب عمران خان جلوگيري كند. عمران خان در سال 2018 با حمايت ارتش به نخست‌وزيري انتخاب شد، اما ژنرال‌ها ترتيبي براي سقوط او پس از فروپاشي اتحاد بين‌شان اتخاذ كردند.
هراس از واكنش ارتش
علي خان، رهبر در صحنه حزب تحريك انصاف معتقد است كه «تشكيلات»، اصطلاح رايج در پاكستان به معناي ارتش، «نيروي محركه همه‌چيز» است. او در گفت‌وگو با روزنامه آبزرور گفت كه ارتش احتمالا درباره همه چيز قبل از انتخابات تصميم‌گيري كرده بودند، اما فكر نمي‌كنم آنها انتظار داشتند كه حزب ما تا اين اندازه ازسوي مردم حمايت شود. او افزود كه اكنون مستقيما از «نهاد اصلي»، تعبير رايج ديگري براي ارتش، خواسته است كه «حكميت مردم را بپذيرد.» علي خان گفت كه حزب تحريك انصاف بر پيام خود مبني بر اينكه «تشكيلات بايد از سياست دور بماند، محكم ايستاده است. تشكيلات نبايد در صحنه سياسي دخالت كنند. آنها نبايد دولت تشكيل دهند. اين امر بايد اكنون متوقف شود.» با اين وجود، به نظر مي‌رسد دست پنهان ارتش همچنان در نتيجه انتخابات نقش دارد. درحالي كه به نظر مي‌رسيد شريف پس از يك «معامله براي پشتيباني» از سوي ارتش از تبعيد سياسي بازگردانده شده است، تاريخ نشان مي‌دهد روابط او با ارتش پرتلاطم بوده است. هر سه دوره قبلي او پس از به چالش كشيدن قدرتش ازسوي ارتش پايان يافت. تحليلگران و كساني كه در حزب او بودند بر آنند كه نتايج انتخابات و دولت ائتلافي ضعيف كه اكنون به نظر مي‌رسد احتمالا به قدرت مي‌رسد، در خدمت دستور كار ارتش بوده است و اين امر نشان مي‌دهد كه هيچ چالشي براي منافع سياسي و تجاري آنها وجود ندارد. شقيق همدرد، تحليلگر سياسي پاكستان معتقد است دخالت ارتش به شدت بر دولت آينده سايه انداخته است و احتمالا ارتش بيشترين نفوذ را در آن داشته باشد. مهم نيست رهبر دولت بعدي كيست، بلكه اين ارتش است كه دولت را اداره خواهد كرد وگرنه نخست‌وزير بعدي در تضاد با ارتش ممكن است به سرنوشت عمران خان دچار شود. به گفته اطرافيان شريف، او نتايج انتخابات را «خيانت مهم» تلقي كرد. بسياري بر اين باورند كه در صورت توافق با شركاي ائتلافي، ممكن است برادر كوچك‌ترش شهباز شريف به جاي آن نخست‌وزير شود. «فكر مي‌كنم تمايل نواز شريف براي كسب اكثريت در پارلمان باعث ايجاد سوءظن در دستگاه نظامي شد. آنها مي‌ترسيدند نواز شريف سركش قديمي بازگردد، بنابراين مي‌خواستند او را به جاي او بگذارند.» طاهر نعيم مالك، تحليلگر سياسي نيز نظري مشابه داشت. او در گفت‌وگو با شبكه اسكاي نيوز گفت: «فكر مي‌كنم اين نتايج ارتش را راضي خواهد كرد. اگر جامعه دوپاره و قطبي شود، براي ارتش مناسب خواهد بود. آنها از طريق سركوب مي‌توانند كشور را كنترل كنند، بنابراين پارلماني معلق به نفع كساني است كه قدرت را كنترل مي‌كنند. فضاي آنها در عرصه سياسي مانند هميشه امن و بدون چالش باقي مي‌ماند.»