اوج‌گیری تنش‌ها در «تفلیس»

هزاران معترض روز شنبه در مرکز تفلیس در تظاهراتی علیه لایحه بحث‌برانگیز «نفوذ بیگانه» راهپیمایی کردند. این لایحه از سوی دولت گرجستان پشتیبانی می‌شود و به قوانین روسیه برای خاموش کردن مخالفان تشبیه شده است. پس از اینکه حزب حاکم «رویای گرجستان» لایحه‌ای را احیا کرد که سال گذشته به دلیل واکنش‌های منفی قابل توجه کنار گذاشته شده بود، تظاهراتی عظیم تقریبا یک ماه است که این کشور قفقاز در حاشیه دریای سیاه را در بر گرفته است. خبرگزاری فرانسه گزارش داد که تظاهرا‌ت‌کنندگان عصر روز شنبه در آخرین دور از تظاهرات در میدان مرکزی تفلیس در میدان اروپا در باران سیل‌آسا گردهم آمدند. آنها شعارهای «نه به قانون روسی» و «نه به دیکتاتوری روسیه» سر دادند و پرچم‌های قرمز و سفید گرجستان و پرچم‌های آبی اتحادیه اروپا را در میدان بزرگ به اهتزاز درآوردند. اتحادیه اروپا، ایالات‌متحده و سازمان ملل متحد با این قانون مخالفت کرده‌اند و فولکر ترک، مسوول حقوق بشر سازمان ملل نیز از خشونت پلیس علیه معترضان ابراز نگرانی کرده است. پلیس گرجستان با خشونت تظاهرات قبلی را در 30 آوریل بر هم زده بود، اما این بار نیز مردم گرجستان به خیابان‌ها آمدند تا علیه این لایحه تظاهرات کنند. لایحه «نفوذ بیگانه» در ماه جاری، پیش از انتخابات پارلمانی در ماه اکتبر، دومین قرائت خود را در پارلمان به تصویب رساند. به عقیده ناظران، این لایحه عنوان آزمونی کلیدی برای دموکراسی در جمهوری اتحاد جماهیر شوروی سابق تلقی می‌شود. در صورت تصویب لایحه، این قانون مستلزم آن است که هر سازمان غیردولتی و رسانه‌ای مستقلی که بیش از 20درصد بودجه خود را از خارج دریافت می‌کند، به عنوان «سازمانی که منافع قدرت بیگانه را دنبال می‌کند» ثبت شود. حزب رویای گرجستان از این لایحه دفاع کرده و گفته است که این لایحه شفافیت را در مورد بودجه خارجی سازمان‌های غیردولتی افزایش خواهد داد. این حزب می‌گوید که قصد دارد تا اواسط ماه مه و پس از تصویب قرائت‌های آن در مجلس، این لایحه را به قانون تبدیل کند. سال گذشته، تظاهرات گسترده خیابانی حزب رویای گرجستان را مجبور کرد تا از طرح‌های اقدامات مشابه دست بکشد، اما پس از آن این حزب این لایحه را دوباره مطرح کرد. گرجستان سال‌ها به دنبال تعمیق روابط با غرب بوده است، اما حزب رویای گرجستان متهم به تلاش برای نزدیک‌تر کردن کشور به روسیه است. ريیس افتخاری این حزب، نخست‌وزیر سابق، بیدزینا ایوانیشویلی، متهم است که به دنبال حرکت به سمت مسکو است. او روابط خود را با مسکو تقویت کرد و در عین حال آینده‌ای در داخل اتحادیه اروپا را نیز نوید داد. ایوانیشویلی ماه گذشته در سخنرانی خود، سازمان‌های غیردولتی را مورد انتقاد قرار داد و آنها را «شبه نخبگانی خواند که توسط یک کشور خارجی پرورش یافته است.» او دولت‌های غربی -نه روسیه- را مسوول حمله مسکو به گرجستان در سال 2008 و حمله سال 2022 به اوکراین دانست. به نظر می‌رسد تمایل دولت‌های شوروی سابق به نادیده گرفتن متکبرانه خواسته‌های آشکارا بیان شده مردم، نقص آشنا و آشکار اصول دموکراتیک است. برخی ناظران این سیاست را به گستاخی و غرور ناشی از تداوم قدرت کنترل‌نشده نسبت می‌دهند. گرجستان، جمهوری شوروی سابق نمونه بارز این سیاست است. نظرسنجی‌ها به‌طور مداوم نشان می‌دهد که حدود 80درصد از مردم گرجستان می‌خواهند کشورشان به اتحادیه اروپا بپیوندد. هدف دستیابی به عضویت در قانون اساسی ذکر شده است. با این حال، هفته گذشته، دولت گرجستان، حزب حاکم و پلیس تمام تلاش خود را برای از بین بردن امیدهای عضویت در اتحادیه اروپا انجام دادند. اینکه آنها درنهایت موفق به انجام این کار شوند یا خیر، برای گرجستان و اروپا بسیار مهم است. توضیح برای رفتار آنها این است که اصلاحات موردنیاز بروکسل، که در ماه دسامبر به گرجستان وضعیت نامزدی اعطا کرد، حزب حاکم رویای گرجستان را نگران کرده است که زیرنظر بیدزینا ایوانیشویلی، نخست‌وزیر سابق و میلیاردر گرجستانی است. تغییرات قضایی و انتخاباتی پیشنهادی، محدود کردن منافع تجاری الیگارشی‌ها و آزادی بیشتر رسانه‌ها می‌تواند تسلط دموکراسی و مردم این کشور را تضعیف کند. سیاستمداران اپوزیسیون که از سوی سازمان امنیت و همکاری اروپا حمایت می‌شوند، می‌گویند که حزب رویای گرجستان از مشاغل بخش دولتی، با افزایش حقوق و سایر اشکال حمایت، در تقلب، خرید رای و سوءاستفاده نظام‌مند به نفع خود استفاده می‌کند. این حزب از سال 2012 روی کار آمده است. به نظر می‌رسد ایجاد ترس یکی دیگر از سلاح‌های دولت گرجستان است. آنها توسط پلیس مورد حمله قرار گرفتند و در جریان اعتراضات علیه «قانون نفوذ بیگانه» به سبک روسی که گروه‌های مستقل جامعه مدنی، رسانه‌ها و سازمان‌های غیردولتی را هدف قرار می‌دهد، در خیابان‌های تفلیس تعقیب شدند. اتحادیه اروپا هشدار می‌دهد که این قانون با عضویت گرجستان در این اتحادیه ناسازگار است. برخی ناظران معتقدند که توضیح دیگر برای چنین لایحه‌ای این است که مسکو موضع دولت را دیکته می‌کند. در سال 2008، گرجستان در یک جنگ کوتاه با روسیه شکست خورد که هنوز بخش‌هایی از خاک گرجستان را در اشغال دارد. آرزوهای این کشور برای پیوستن به ناتو و اتحادیه اروپا خط قرمز ولادیمیر پوتین است. ادعای دولت مبنی بر اینکه واقعا می‌خواهد به اتحادیه اروپا و ناتو بپیوندد پیچیده‌تر است، اما باید با احتیاط قدم بردارد، چراکه بیم آن دارد سرنوشتی همچون اوکراین پیدا کند. هفته گذشته 20 سال از بزرگ‌ترین توسعه اتحادیه اروپا می‌گذرد. بیست سال پیش، ده کشور، عمدتا از بلوک شوروی سابق، به آن اتحادیه پیوستند. در مجموع، الحاق آنها از نظر سیاسی، اقتصادی و فرهنگی برای آنها و اروپا یک امتیاز بزرگ بوده است. بزرگ‌تر شدن اروپا ضربه‌ای تاریخی به روسیه وارد کرد و روس‌ها به دنبال آنند که بیش از این ضربه نخورند.