اكسيوس مدعي شده است كه امريكا و ايران هفته گذشته مذاكراتي غيرمستقيم براي پرهيز از تشديد تنش و حملات به منافع يكديگر داشتند. اين پايگاه خبري- تحليلي ادعا مي‌كند دو منبع آگاه به اين منبع خبري گزارش داده‌اند كه دو مقام ارشد دولت بايدن در اين هفته با مقامات ايران در عمان در مورد چگونگي جلوگيري از تشديد حملات منطقه‌اي گفت‌وگو كردند. طبق گزارش اكسيوس، اين گفت‌وگوها با حضور برت مك گورك، مشاور ارشد بايدن در امور خاورميانه و آبرام پيلي، نماينده موقت ايالات متحده در امور ايران صورت گرفته است. اين دور گفت‌وگوهاي ادعايي اكسيوس، اولين دور گفت‌وگوها بين ايالات متحده و ايران از ماه ژانويه قلمداد مي‌شود. در ژانويه نيز خبرهايي مبني بر برگزاري مذاكرات مشابهي در عمان منتشر شد. اين گفت‌وگوها تنها يك ماه پس از پاسخ موشكي بي‌سابقه ايران به اسراييل در 13 آوريل انجام شد، رخدادي كه خاورميانه را به نقطه جوش رساند چرا كه اسراييل نيز پيش از آن به كنسولگري ايران در دمشق حمله كرده بود كه منجر به شهادت چند تن از فرماندهان ارشد سپاه پاسداران شد.
يكي از اهداف اصلي دولت بايدن از 7 اكتبر اين بوده است تا از مناقشه غزه جلوگيري كند، چرا كه همگان هشدار داده و مي‌دهند كه اين درگيري مي‌تواند گسترش يابد و به درگيري منطقه‌اي منجر شود. ايالات متحده ايران را متهم مي‌كند كه به نيروهاي مقاومت كمك نظامي مي‌كند. اما ايران بارها اذعان كرده است كه آنها خود مستقل عمل مي‌كنند و حمايت ايران سياسي و معنوي است. اين منابع به اكسيوس گفتند مك گورك و پيلي روز سه‌شنبه وارد عمان شدند و با مقام‌هاي عماني ديدار كردند. مشخص نيست چه كسي به نمايندگي از ايران در اين مذاكرات ادعايي حضور داشته است. اكسيوس همچنين مدعي است كه اين گفت‌وگوها بر شفاف‌سازي برنامه‌هاي ايران و فعاليت نيروهاي مقاومت متحد تهران در منطقه و بحث درباره نگراني‌هاي امريكا در مورد وضعيت برنامه هسته‌اي ايران متمركز بود. اخيرا، چند مقام بلند پايه ايران در هفته‌هاي اخير در باب تغيير دكترين هسته‌اي ايران، در صورت ماجراجويي اسراييل اشاره كردند.
ادانت پاتل، معاون سخنگوي وزارت خارجه ايالات متحده نيز گفت كه دولت بايدن روز دوشنبه راه‌هايي براي برقراري ارتباط با ايران در صورت لزوم در اختيار دارد. او گفت كه دولت بايدن به ارزيابي اين موضوع ادامه مي‌دهد كه ايران در حال حاضر فعاليت‌هاي كليدي را كه براي گذر از آستانه گريز هسته‌اي لازم است، انجام نمي‌دهد. پاتل افزود كه ايالات متحده معتقد نيست كه مقامات ايران تصميم به اين اقدام داشته باشند. كاخ سفيد و وزارت امور خارجه از اظهارنظر درباره مذاكرات در عمان خودداري كردند.
ادعاي اكسيوس در حالي مطرح مي‌شود كه اخيرا رافائل گروسي، مديركل آژانس بين‌المللي هسته‌اي به ايران سفر كرده است تا بتواند با ايران به تعاملي بر حسب بيانيه مشترك اخير ماه مارس به دست بياورد. طي مذاكرات ميان طرفين، توافق شد كه توافقنامه مشترك ماه مارس كه در يكي از سفرهاي گروسي به ايران منعقد شد، زمينه‌ساز تعامل و همكاري دوجانبه و مذاكرات معاونان سازمان انرژي اتمي ايران و سازمان بين‌المللي اتمي باشد. ايران و آژانس در تلاش هستند تا مذاكرات خود را در مورد اين پيش‌نويس قبل از ارايه گزارش دوره‌اي مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي به شوراي حكام در 7 ژوئن سال جاري به پايان برسانند. بر اساس اين پيش‌نويس، فعاليت‌ها و همكاري‌هاي ايران و آژانس در سه حوزه پيگيري مي‌شود. بخش اول مربوط به مسائل گذشته است كه در سند برجام در قالب پرونده پي‌ام دي بسته شده است.
به گفته رييس آژانس، ايران براي اولين‌بار در بيش از يك سال گذشته تمايل خود را براي شركت در «گفت‌وگوي جدي » با آژانس هسته‌اي سازمان ملل نشان داده است. رافائل گروسي مدعي است كه اين امر نشانه اين است كه تهران به دنبال كاهش تنش با امريكاست. مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در مصاحبه اخير خود به فايننشال تايمز گفت كه تهران و آژانس پس از ماه‌ها روابط پرتنش، اكنون مي‌توانند پس از گفت‌وگوهاي او در ايران وارد «مرحله ديگري» شوند. او گفت كه به نظر مي‌رسد تهران مايل به گفت‌وگو درباره موضوعات «بحث برانگيز » است.
گروسي مدعي است تغيير لحن تهران به دليل دعوت محمد اسلامي، رييس سازمان انرژي هسته‌اي ايران از او براي حضور در پنجاهمين سالگرد تاسيس سازمان انرژي اتمي ايران و اولين كنفرانس بين‌المللي انرژي اتمي به تهران قابل تامل بود. اين تماس در اواسط آوريل و در زمان تشديد تنش‌ها بين ايران، اسراييل و ايالات متحده انجام شد.
در همان زمان، مقامات ايراني در باب اينكه تهران مي‌تواند دكترين هسته‌اي خود را تغيير دهد، تهديد كردند. اما پس از ديدار با اسلامي و ساير مقامات ارشد ايران در دو هفته پيش، گروسي گفت كه فرصتي براي حل و فصل برخي موارد اختلاف، از جمله بهبود توانايي آژانس بين‌المللي انرژي اتمي براي نظارت بر فعاليت‌هاي هسته‌اي جمهوري اسلامي ايران احساس شود. گروسي ادعا كرد: «ايران خواهان تعامل با آژانس است تا زمينه براي كاهش تنش و جلوگيري از جنگ هموار شود... اين امر ضروري است، زيرا ما پس از چندين ماه صحبت با يكديگر دوباره به هم پيوند يافته‌ايم. »
گروسي افزود: واشنگتن و تهران يك كانال دوجانبه را باز نگه داشته‌اند. فايننشال تايمز اخيرا فاش كرد كه مقامات ارشد ايالات متحده و ايران در ماه ژانويه در عمان گفت‌وگوهاي غيرمستقيم محرمانه‌اي انجام دادند، زيرا هر دو طرف به دنبال جلوگيري از انفجار جنگ اسراييل و حماس به يك درگيري منطقه‌اي تمام عيار بودند. گروسي معتقد است كه ايران از زمان حمله حماس در 7 اكتبر و حمله تلافي‌جويانه اسراييل به غزه كه جرقه خصومت‌ها در سراسر خاورميانه را زده، مقياس يا سرعت فعاليت هسته‌اي خود را تغيير نداده است. او افزود: «هيچ مدركي وجود ندارد كه نشان دهد ايران به سمت يك برنامه براي گذر از آستانه گريز هسته‌اي حركت كرده يا در حال حركت يا برنامه‌ريزي براي حركت در آن مسير است.» ايران بيش از دو سال است كه اورانيوم با خلوص 60 درصد نزديك به درجه تسليحات غني‌سازي مي‌كند. اين بخشي از پاسخ تهران به تصميم دونالد ترامپ، رييس‌جمهور سابق امريكا براي كنار گذاشتن يكجانبه توافق هسته‌اي سال ۲۰۱۵ است كه تهران با قدرت‌هاي جهاني امضا كرد.
پيامدهاي رويكرد نادرست بايدن
بسياري از كارشناسان امريكايي معتقدند كه جنگ‌هاي كنوني در جهان اگر تقصير واشنگتن هم نباشد، دست كم عواقب آنها بر عهده اين بازيگر است. جرارد بيكر در روزنامه وال استريت ژورنال معتقد است كه تشديد شديد رقابت و رويارويي ژئوپليتيكي تهران و تل آويو به خاطر آن است كه يك دريا و يك اقيانوس آن‌سوتر در واشنگتن، جو بايدن تمامي هشدارها را نسبت به وقوع يك زلزله بزرگ در خاورميانه ناديده مي‌گرفت. اين روزنامه‌نگار مي‌نويسد كه آتشي كه دونالد ترامپ با خروج از برجام به پا كرد، با دستان جو بايدن بر آن هيزم ريخته شد و كار را به تنش‌هاي اخير در خاورميانه كشانده است. به باور بيكر، بازدارندگي ايالات متحده اين‌بار هم از سوي ايران در هم شكسته شد، چرا كه پس از پاسخ موشكي ايران به پايگاه امريكايي عين‌الاسد در سال 2019، پاسخ نظامي اخير ايران به اسراييل نيز از سوي كارشناسان راهبردي نوعي شكست بازدارندگي امريكا تلقي شده است.
داگ باندو، تحليلگر مسائل امنيتي از موسسه كاتو نيز معتقد است كه سياست‌هاي سردرگم جو بايدن در گوشه و كنار جهان باعث شده است كه بازدارندگي ايالات متحده مدام به چالش كشيده شود. باندو يكي از اين دلايل سردرگمي را تمركز بيش از حد دولت بايدن بر مساله رويارويي با رقيب خود چين مي‌داند. اين امر باعث شد كاخ سفيد در خاورميانه راهبرد مدوني را دنبال نكند. به عقيده باندو، اگرچه ايالات متحده در قبال پاسخ موشكي ايران از اسراييل دفاع كرد، عملا در بازدارندگي شكست خورده است. باندو مي‌نويسد كه تل آويو كه تجهيزات مدرني از ايالات متحده خريده است و به سلاح‌هاي هسته‌اي نيز دسترسي دارد، در مقابل تهران متحمل ضربه شده و اين بيش از آنكه اسراييل را نگران كند، واشنگتن را نگران كرده است. از سوي ديگر، هشدار‌هاي مقامات ايران در خصوص تغيير دكترين هسته‌اي نيز خود نشان مي‌دهد راهبرد ايالات متحده در منطقه به شكست انجاميده است. اين تحليلگر امور راهبردي هشدار مي‌دهد، تهران نشان داد كه مي‌تواند در آينده با قدرت بيشتري به هر‌گونه تجاوز به منافعش پاسخ دهد. ايران سعي داشت پاسخش محدود و تعديل شده باشد تا هم قدرت بازدارنگي خود را نشان دهد و هم از افزايش تنش جلوگيري كند، اما در صورت ادامه‌دار شدن وضع، ممكن است آينده براي بازدارندگي ايالات متحده در منطقه قابل پيش‌بيني نباشد. جيك واليس سايمونز نيز در روزنامه ديلي‌تلگراف نوشت كه همين حمله محدود به اهدافي در سرزمين‌هاي اشغالي نيز مي‌تواند براي تهران رضايت بخش باشد، چرا كه نشان داد مي‌تواند بازدارندگي ايالات متحده در منطقه را با چالش روبه‌رو كند.
پلن واشنگتن براي كاهش نفوذ ايران
ايالات متحده همواره از نفوذ جمهوري اسلامي ايران در منطقه هراس داشته است. اين امر به ويژه در سال‌هاي اخير و با افزايش نفوذ ايران در سوريه و عراق كه ايالات متحده پايگاه‌هاي نظامي دارد، بيشتر شده است. از سوي ديگر، ايالات متحده تهران را تهديدي جدي عليه متحد منطقه‌اي خود، تل آويو مي‌داند. از اين رو، به دنبال آن است تا با ايجاد ائتلاف‌هايي در قالب پيمان ابراهيم و اخيرا عادي‌سازي روابط رياض و تل‌آويو، تشكيل ناتوي خاورميانه و ايجاد كريدورهايي براي همگرايي بازيگران منطقه عليه نفوذ ايران اقدام كند.
به‌طور كلي، واشنگتن از دو منظر ديگر غير از نفوذ ايران در منطقه، تهران را تهديد عليه خود و متحدينش مي‌داند. اين مقوله يكي مباحثي است كه اخيرا مقامات سياسي و امنيتي تهران در واكنش بدان از تغيير دكترين هسته‌اي ايران و پاسخ قاطع موشكي و پهپادي ايران به اهدافي اسراييلي در سرزمين‌هاي اشغالي گفته‌اند. مورد دوم نشان داد كه ايران حتي در استفاده از سلاح‌هاي متعارف نيز توان آن را دارد كه هيمنه امريكا و اسراييل را در منطقه با چالش جدي مواجه كند.
مقامات ايران بارها اعلام كرده‌اند كه گرچه قابليت فني گذر از آستانه گريز هسته‌اي را دارند، اما دكترين جمهوري اسلامي ايران بر توليد و اشاعه برنامه صرفا صلح آميز هسته‌اي استوار است. اما پس از لفاظي‌هاي اخير سران رژيم اسراييل عليه ايران، ابتدا سردار سرتيپ احمد حق‌طلب، فرمانده سپاه حفاظت و امنيت مراكز هسته‌اي كشور و سپس كمال خرازي، رييس شوراي راهبردي روابط خارجي و مشاور رهبر انقلاب، هشدار دادند كه هر‌گونه تعرض به موجوديت ايران يا تاسيسات حساس و هسته‌اي در ايران مي‌تواند به تغيير در دكترين هسته‌اي ايران بينجامد. اين امر هشداري نه به اسراييل كه به واشنگتن قلمداد شده است.
همين هشدار كافي است تا اخيرا نيويورك تايمز مدعي شود كه واشنگتن اين‌بار در تلاش است تا از طريق رافائل گروسي و آژانس بين‌المللي هسته‌اي مذاكرات با ايران را از سر گيرد. در اين زمينه، سفر اخير رافائل گروسي، مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي به ايران با علاقه خاصي دنبال شد. گروسي روز سه‌شنبه دو هفته پيش در همايش فناوري هسته‌اي در اصفهان هشدار داد كه براي تعميق همكاري‌ها ميان ايران و آژانس، اقدامات ملموس و عملي نياز است. گروسي گفت كه وضعيت فعلي كاملا رضايت بخش نيست. به ادعاي او، آژانس بين‌المللي انرژي اتمي و ايران «تقريبا در بن‌بستي هستند كه هيچ حركت ملموس و موثري در آن ديده نمي‌شود». اين هشدار البته پيامي ژرف‌تر براي جامعه جهاني و به ويژه ايالات متحده داشت كه در سال 2018 به‌طور يكجانبه از برجام خارج شد و عملا آن را از كار انداخت.
از منظري ديگر، تهران همواره اذعان كرده است كه خواهان مذاكرات با حفظ احترام به خواسته‌هاي مشروع خود است. تازه‌ترين سفر گروسي به ايران نيز نشان مي‌دهد كه مقامات تهران نمي‌خواهند مذاكرات با آژانس را به‌طور كامل كنار بگذارند، اما معتقدند كه آژانس در قبال پرونده ايران سياسي عمل مي‌كند و تحت تاثير اطلاعات غلط رژيم اسراييل و فشار از سوي ايالات متحده است. با اين حال، به نظر مي‌رسد كه طرف غربي اراده و تمايل لازم را براي تحقق خواسته‌هاي ايران ندارد و بارها مذاكرات هسته‌اي را به بن بست كشانده است. حسين اميرعبداللهيان، وزير امور خارجه ايران، در سفر گروسي از آژانس بين‌المللي انرژي اتمي خواست كه اجازه ندهد تحت فشار امريكا قرار گيرد. بنابراين ناظران معتقدند كه سفر اخير گروسي نه يك سفر معمول براي مذاكره ميان ايران و آژانس، بلكه سفري ويژه از سوي غرب براي متقاعد كردن ايران براي انجام مذاكرات تلقي شده است. حال، گزارش ادعايي اكسيوس نشان مي‌دهد طرفين در عمان در خصوص كاهش تنش‌ها به گفت‌وگو نشسته‌اند و اين امر مي‌تواند پيش زمينه‌اي براي مذاكرات جدي‌تر در زمينه مسائل هسته‌اي نيز باشد.