تينا جلالي
سینمای ایران تا به اینجا و در فصل بهار وضعیت گیشه مناسبی داشته، اگرچه بعضی فیلم‌ها همچنان در جذب مخاطب ضعیف هستند اما سالن‌های سینما به لطف اکران فیلم‌های کمدی آن‌هم به صورت زنجیروار رونق خوبی دارند، البته که در این میان فیلم تاریخی «مست عشق» ساختارشکنی کرده و توانسته مخاطبان خوبی را به سینماها دعوت کند، اما طبق صحبت‌هایی که سال گذشته می‌شد قرار بر این بود فیلم‌های کمدی با کنترل بیشتری در سینماها اکران شود تا فضا برای فیلم‌های مختلف باز باشد. اگرچه سینمای ایران در بخش فیلم‌های اجتماعی تولیدات قوی خاصی ندارد اما قرار نیست سالن‌های سینما به تسخیر فیلم‌های کمدی نازل و سخیف درآیند. ما این موضوع را با همایون اسعدیان، نویسنده، کارگردان، تهیه‌کننده سینما و دبیر شورای صنفی نمایش در میان گذاشتیم و از او پرسیدیم این روزها سهم سینمای متفکر اجتماعی در میان فیلم‌های روی پرده کجاست؟ پاسخی که این فیلمساز برای سوال ما داشت دربرگیرنده موضوع مهمی بود، اینکه کارگردان‌های مشهور اصلا پروانه ساخت ارائه نمی‌دهند.
جناب اسعديان، در ابتداي سال جديد، سينماها اكران خوبي را آغاز كردند و فيلم‌ها فروش خوبي داشتند. اين فروش خوب البته ادامه دارد، اما نكته‌اي كه اين وسط وجود دارد اين است كه در چند وقت اخير شاهد شلوغي اكران هستيم. ارزيابي شما درباره شرايط اكران چيست؟
امسال ما بر خلاف سال گذشته آزادي اكران فيلم‌ها را برداشتيم و فيلم‌ها با محدوديت‌هاي آيين‌نامه اكران مي‌شوند، سال گذشته براي اينكه فضاي سينما دوباره بازسازي شود مجبور بوديم زمان اكران فيلم‌ها را طولاني كنيم براي همين فسيل يك سال اكران شد، اما امسال ديگر نمي‌توانيم به فيلمي فرصت اكران يك ساله بدهيم. پيش‌بيني ما اين است كه از ابتداي سال تا آخر خرداد نزديك به 15 فيلم اكران كنيم و با توجه به استقبال خوبي كه مخاطبان از فيلم‌ها مي‌كنند پيش‌بيني مي‌كنيم گيشه فيلم‌ها مجموعا تا آخر خرداد به 400 ميليارد تومان برسد كه اين فروش نسبت به پارسال با رشد بيشتري همراه است. امسال فيلم‌هاي بي‌بدن، مست عشق شروع اكران توفاني داشتند، از آن سو فيلم‌هاي تمساح خوني، سال گربه هم فروش خوبي دارند. نظر من اين است كه اكران شلوغي نداريم و حتي به نسبت توليد، فيلم‌هاي زيادي را حتي اكران نكرديم. يعني هر فصلي ما تصميم داريم 15 فيلم اكران كنيم، كه سرجمع مي‌شود 60 فيلم . پارسال 55 فيلم اكران شد، امسال 60 فيلم اكران مي‌شود. به نظرم ميزان توليدات سينمايي ما از اكران بسيار بيشتر است.يعني توليد بيش از ميزاني است كه ظرفيت اكران داريم .
سوال را از اين جهت پرسيدم كه صاحبان بعضي فيلم‌ها از وضعيت اكران فيلم‌شان ناراضي بودند.
اساسا اين فيلم‌هايي كه مي‌گوييد امكان اكران نداشتند و فيلم‌شان توليد دو يا سه سال گذشته است، و مي‌دانم از اينكه فيلم‌شان حتي توانسته در چرخه اكران قرار بگيرد خوشحال هم هستند، يعني مي‌دانم سينمادارها به اكران اين دو فيلم علاقه‌اي نداشتند، ضمن اينكه اين فيلم‌ها در آنلاين هم مي‌توانند فروش داشته باشند.
به نظر شما در حال حاضر در چينش فيلم‌هاي اكران، تعداد كمدي‌ها زياد نيست ؟ قرار بود نمايش فيلم كمدي در سينماها با كنترل بيشتري صورت بگيرد .
با صحبت شما موافق نيستم، براي اينكه ما از ابتداي سال، فيلم‌هاي مختلفي در چرخه اكران داشتيم، از فيلم بي‌بدن كه موضوع اجتماعي دارد، آپارتچي كه فيلم شيريني با موضوع سينماست، مست عشق كه فيلم تاريخي است، آسمان غرب كه فيلم جنگي است . يك بحثي هم وجود دارد و آن اينكه وقتي فيلم كمدي توليد شده كه ما نمي‌توانيم جلوي اكران آن را بگيريم.
بله توليد كمدي در سال گذشته زياد بود به‌طوري‌كه مسوولان سينما صريح اعلام كردند ظرفيت دراين بخش كامل است و تا اطلاع ثانوي فعلا نيازي به ساخته شدن فيلم كمدي نيست.
ما حتي جلوي يك فيلم كمدي را كه قرار بود براي عيد فطر اكران شود گرفتيم، تگزاس را كمي با تاخير اكران كرديم، در آيين‌نامه جديد اكران كه به زودي ابلاغ مي‌شود صراحتا اعلام شده كه در هر بازه اكراني، بيش از دو فيلم كمدي نبايد اكران شود. من واقعا آرزو مي‌كنم تعداد سينماهاي ايران آنقدر افزايش پيداكند كه فيلم‌ها در اكران عرض، گسترش پيدا كنند.
با اين حال موافق هستيد فيلم جدي قوي براي اكران عمومي امسال نداشته باشيم؟
بله، موافقم و مي‌دانم با مشكل اكران فيلم جدي اجتماعي مواجه مي‌شويم.
جناب اسعديان به نظر شما چرا از فيلم تاريخي مست عشق استقبال شد؟
من در مورد كيفيت فيلم هيچ نظري نمي‌دهم، چون اين موضوع بر عهده منتقدان است، اما به نظرم فيلم مست عشق فضاي جديدي به مخاطب ارائه مي‌دهد، تبليغات خوبي براي فيلم مي‌شود، ضمن اينكه بازيگران اين فيلم هم در جذب مخاطب بي‌تاثير نيستند.اين چند عامل در كنار هم باعث مي‌شود مست عشق در اكران عمومي موفق باشد. همان‌طور كه مي‌دانيد اكثر فيلم‌هاي سينماي ايران فضاي يكدست و كسالت‌باري دارند، به دليل هزينه‌هاي بالاي توليد، معمولا اولين گزينه‌اي كه به ذهن ما سينماگران براي لوكيشن و نوع فيلمسازي مي‌رسد فيلم‌هاي آپارتماني است چون ساخت چنين فيلم‌هايي براي فيلمسازان هزينه كمتري دارد، همين مي‌شود كه دايره جغرافياي كاري محدود و تكراري مي‌شود، شما را به فضاي فيلم اژدها وارد مي‌شود ساخته ماني حقيقي ارجاع ميدهم كه متفاوت و جديد بود، من فكر مي‌كنم بخش مهمي از موفقيت فيلم‌ها در اكران عمومي به فضاي بصري نو و جديدي است كه به مخاطب ارائه مي‌دهد، از اين روست كه فيلمي مثل مست عشق در اكران عمومي موفق مي‌شود.
ماجراي بليت 300 هزار توماني مست عشق
در هتل اسپيناس چه بود؟
هتل اسپيناس سالني به معناي اينكه فيلم در آن اكران شود ندارد، سالن نمايش فيلم نيست، از سالن اسپيناس بيشتر براي اجراي كنسرت استفاده مي‌شود، پس نمايش فيلم مست عشق در اسپيناس خارج از وظيفه شوراي صنفي نمايش است و در اين مورد به خصوص، مسوولان ارشاد وظيفه چگونگي نمايش فيلم را بر عهده داشتند، تا جايي كه مي‌دانم قيمت بليت براي فيلم مست عشق در همان روز، از 100 هزار تومان شروع مي‌شد تا 300 هزار تومان بود.اينكه چقدر فروختند و ماجرا چه شد من در جريانش نيستم. پاسخگو طبيعتا اداره نظارت و ارزشيابي سازمان سينمايي است .
گويا قرار شد دريافتي براي فروش اين فيلم در هتل اسپيناس به افراد سالخورده خانه سينما اختصاص پيدا كند.
نمي دانم، خدا كند اين‌طور باشد، چون دراين صورت اين مبلغ به من هم مي‌رسد (مي‌خندد)
جناب اسعديان بحثي كه در چند وقت اخير در سينما مطرح بود نحوه تبليغات فيلم‌ها در شبكه‌هاي ماهواره‌اي بود . اين موضوع اگرچه باعث فروش بالاي فيلم‌هاي سينماي ايران مي‌شود اما به هر حال خروج سرمايه‌هاي زيادي را از كشور در پي دارد . شما در اين باره چه نظري داريد؟
اجازه بدهيد كمي كلان‌تر به اين ماجرا نگاه كنيم، ما يك كالايي داريم به نام فيلم كه براي عرضه و معرفي آن به مخاطب، نياز به تبليغ داريم. يعني كالايي كه براي آن هزينه داده شده بايد به مخاطب معرفي شود تا به دستش برسد، خب صداوسيما كه كوچك‌ترين همكاري نمي‌كند، تازه اگر همكاري كند مميزي‌هايش را نمي‌توان تحمل كرد و اصلا پذيرفتني نيست. از سوي ديگر بيلبوردهاي شهر هم كه يا قيمت‌هاي بالايي دارند يا كارايي آنچناني ندارند خب به نظر شما تهيه‌كنندگان براي عرضه محصول‌شان چه بايد كنند؟ من با اطمينان به شما مي‌گويم كه اگر فيلم مست عشق در ماهواره تبليغ نمي‌شد 5 ميليارد هم نمي‌فروخت. وقتي صداوسيماي ما نه همكاري مي‌كند و نه بيننده‌اي دارد، خب توليد‌كننده مجبور است براي معرفي محصول خود به شبكه‌اي پناه ببرد كه بيننده زياد دارد . به شما قول ميدهم امروز اگر جلوي تبليغ فيلم‌ها را بگيريم فروش فيلم‌ها به يك سوم حال حاضر مي‌رسد . الان ديگر فقط بحث سينما نيست، محصولات ديگر هم براي معرفي كالاي‌شان به جم و ديگر شبكه‌هاي ماهواره‌اي پناه آورده‌اند. من مي‌دانم دراين شرايط وزارت ارشاد تحت فشار است كه جلوي تبليغات فيلم‌ها درماهواره گرفته شود، اما خوشبختانه آنها با سينماگران همراهي مي‌كنند تا جلوي اين قضيه گرفته نشود.
چقدر موافق اين گزينه هستيد كه« مسوولان فروش فيلم‌ها را به دولت خود مربوط مي‌دانند؟»
بله من فكر مي‌كنم آنها در فروش فيلم‌ها سهيم هستند براي اينكه مي‌توانند جلوي تبليغ فيلم‌ها در ماهواره را بگيرند اما اين موضوع را نديد مي‌گيرند، زورشان به بالادستي مي‌رسد و نمي‌خواهند جلوي فروش فيلم‌ها گرفته شود، اين همراهي آنها به نظر من اهميت زيادي دارد، چرا كه امشب جلوي تبليغات فيلم‌ها در ماهواره گرفته شود فروش فيلم‌ها افت مي‌كند. شما فكر مي‌كنيد اگر فسيل در ماهواره تبليغ نمي‌كرد اين ميزان فروش داشت؟ من نظرم اين است كه اگر فسيل در ماهواره تبليغ نداشت يك سوم اين فروش را هم كسب نمي‌كرد.
با اين صحبت‌هاي شما، پس سهم سينماي متفكر چه مي‌شود؟ سينما فقط محدود شود به تبليغ فيلم‌هاي كمدي؟
آن بحثش جداست كه بايد مفصل در اين باره صحبت كنيم، اينكه سهم سينماي متفكر اجتماعي از سينماي ايران كم شده نكات مهم ديگري هم دخيل است از سانسور گرفته تا افزايش هزينه‌هاي توليد و... نكته مهم ديگر اين است كه ما فيلمسازان، خودمان هم مقصريم .
از چه نظر؟
از جامعه امروز عقب هستيم، سرعت تحولات در يكي دو سال اخير آنقدر زياد بوده كه انگار ما جامعه امروز را نمي‌شناسيم و از خواسته‌هاي آنها بي‌اطلاعيم، مانده‌ايم چه بسازيم.
بخشي به اين مربوط مي‌شود كه اجازه ساخت بعضي موضوعات به شما داده نمي‌شود.
ببينيد كارگردان‌هاي مشهور اصلا پروانه ساخت ارائه نمي‌دهند؛ براي من سوال است كه چرا كارگردان‌هاي شناخته شده ما درخواستي براي فيلم ساختن ندارند؟ من فكر مي‌كنم خودمان كم آورده‌ايم، حداقل بايد كمي صبورتر و آرام‌تر گام‌برداريم تا جا بيفتيم، اين جامعه اصلا جامعه دو سال گذشته نيست، از هر نظر تغيير كرده است . اين را من نمي‌گويم ؛جامعه‌شناسان ،تحليلگران در اين باره نظر دارند، حداقل درباره خودم مي‌گويم كه هنوز نتوانستم خودم را با جامعه امروز وفق بدهم و بدانم جوانان امروز ما به چه خوراكي نياز دارند كه عقب نباشم، سنجش اينكه مردم جامعه ما با اين سرعت تحولات و تغييرات چه مي‌خواهند بسيار اهميت دارد.
به هر روي اگر ما مي‌گوييم كه تبليغ فيلم‌ها در ماهواره به ضرر منافع ايران است اين در دراز مدت بيشتر خودش را نشان مي‌دهد.
من تبليغ فيلم‌ها در ماهواره را تاييد نمي‌كنم، اما مي‌گويم كمي به اين موضوع فكر كنيم . وقتي ميزان ببينده صداوسيما هر روز از روز قبل كمتر مي‌شود واز آن طرف شبكه هاي ماهواره مخاطبانش افزايش پيدا مي‌كند، معلوم است كه توليد‌كننده به منافعش بايد فكر كند و محصول خود را در جايي كه مخاطب بيشتري دارد تبليغ كند. اصلا نكته مهم‌تر در سال‌هاي گذشته اين است كه تلويزيون با رويكردي كه اتخاذ كرده كاملا مشخص كرده كه علاقه‌اي به ارتباط با سينما ندارد كه خوشحال هم مي‌شود سينما تعطيل شود. اين را از روي دليل مي‌گويم . دوسال پيش بود كه برگه‌اي باتاييد مسوولان وزارت ارشاد براي صداوسيما گرفتم كه يك فيلم مي‌بايست 100 ميليارد تومان برايش در تلويزيون تبليغ مي‌شد. ناراحتي من اين است كه حداقل مسوولان صداوسيما به اين برگه بايد تمكين مي‌كردند كه نكردند و فقط و فقط به 6 زير‌نويس اكتفا كردند.
چه فيلمي؟
اجازه بدهيم نام نبرم. اما مي‌خواهم بگويم رويكرد تلويزيون در قبال سينما خصمانه است، در اين شرايط سينماگر داخلي ناچار است به ماهواره پناه ببرد. چرا؟ چون بايد هزينه صرف شده توليد فيلم برگردد.
جالب اينجاست كه كسب و كار شبكه‌هاي ماهواره‌اي حسابي رونق گرفته است. از آن طرف صداوسيما هر روز بي‌مخاطب‌تر مي‌شود.
اين موضوع واقعا دردناك و تاسف‌آور است. سينماي تركيه سال‌ها قبل صد پله از ما عقب‌تر بود فيلم‌هاي ما را كپي مي‌كردند و از تلويزيون‌شان پخش مي‌كردند اما امروز تبديل به مركزي براي توليد فيلم و سريال شدند كه محصولات‌شان را به جهان عرضه مي‌كنند . همين سال گذشته 20ميليارد دلار سريال به شبكه‌هاي خارجي فروختند .حالا ما هر روز عقب و عقب‌تر مي‌رويم، شرم‌آور است كه حتي يك پلاتو نداريم . خدا رحمت كند علي حاتمي كه اگر شهرك غزالي را نمي‌ساخت معلوم نبود كه امروز اين شهرك را هم داشته باشيم، حقايقي تلخ كه بايد به آن اذعان كرد.