جایگاه فلسطین در موازنه جدید قدرت ترکیه
محمود فاضلی
جف فلیک سفیر امریکا اعلام کرده کشورش از ترکیه خواسته تا در جریان مذاکرات آتش‌بس، پیام‌هایی را به رهبران حماس برساند و ظاهرا مذاکراتی میان امریکا و ترکیه در این زمینه انجام شده. اگرچه طرفین در مورد جنگ غزه اختلاف‌نظر دارند، اما مشارکت ترکیه با امریکا هیچ‌وقت به این اندازه قوی نبوده است.
آنکارا از مقامات امریکایی درباره دوران پس از آتش‌بس سوال دشواری مبنی بر اینکه: «چه کسی تضمین خواهد کرد که اسرايیل قتل‌عام یا حمله مجدد را از سر نخواهد گرفت؟ را پرسیده و امریکایی‌ها نیز در پاسخ گفته‌اند: «ما قول می‌دهیم.» ولی معلوم شد که حماس و ترکیه خواستار قول کتبی به‌جای وعده‌های شفاهی شده‌اند. گفته می‌شود حماس در توافق آتش‌بس که شامل آزادی گروگان‌ها نیز می‌شود، خواسته است چین، روسیه و ترکیه هم ضامن شوند که این پیشنهاد هم از سوی اسرايیل و هم ازسوی امریکا رشد شده است.
ريیس‌جمهور ترکیه تاکید دارد ما تنها کشوری هستیم که شدیدترین واکنش را نسبت به کشتار غزه از 7 اکتبر نشان داده و اقدامات مشخصی را علیه رژیم اسرايیل انجام داده‌ایم. معاملات تجاری با اسرايیل را ابتدا در 54 قلم کالا و سپس در همه موارد متوقف کردیم. مجموع کمک‌های بشردوستانه‌ای که ما برای غزه فرستادیم بیش از 55 هزار تن است. ما در کنار مردم قهرمان فلسطین که از میهن خود دفاع می‌کنند، ایستاده‌ایم. حتی اگر تنها بمانیم و بهای این امر را بپردازیم، امیدوارم از مواضع شرافتمندانه و شجاعانه خود دست نکشیم. سیاست اشغال، ظلم و تخریب تازه آغاز نشده است. مردم فلسطین 76 سال است که تحت ظلم و ستم قرار داشته و سرزمین‌های فلسطین گام‌به‌گام غصب می‌شود. 76 سال است که توسط رژیم صهیونیستی کشته می‌شوند. وحشیگری که از 7 اکتبر در غزه جریان دارد، امکان مشاهده وحشیگری که مردم فلسطین 76 سال است هرروز تجربه می‌کنند را برای مابقی بشریت فراهم کرد. حماس و مردم فلسطین نه‌تنها از سرزمین خود دفاع می‌کنند، بلکه از آناتولی نیز در برابر توهم سرزمین موعود و از انسانیت و ارزش‌های انسانی در غزه دفاع می‌کنند. کمک‌های ما به غزه بدون وقفه ادامه دارد. ما به طرق مختلف برای افزایش فشار اقتصادی بر اسرايیل تلاش می‌کنیم. ما در حال گفت‌وگوی نزدیک با حماس و دولت فلسطین هستیم و قویا از تلاش‌ها برای بهرسمیت شناختن کشور مستقل فلسطین حمایت می‌کنیم. تعداد کشورهایی که فلسطین را بهرسمیت می‌شناسند، از جمله اسپانیا، ایرلند و نروژ به 147 کشور افزایش یافت. افزایش این تعداد، یکی از شرافتمندانه‌ترین پاسخ‌ها به سیاست‌های اشغالگری و ظلم اسرايیل خواهد بود. وزیر امور خارجه ترکیه نیز اعتقاد دارد تلاش‌هایی که به‌عنوان ترکیه مدت‌هاست در عرصه بین‌المللی برای اعمال انواع فشارهای دیپلماتیک بر اسرايیل انجام می‌دهیم، به ثمر می‌رسد. فشار بین‌المللی بر اسرايیل با سرعت بی‌سابقه‌ای در حال افزایش است و اسرايیل به‌طور فزاینده‌ای منزوی می‌شود. برخی کشورهای دیگر نیز قصد پیوستن به پرونده تشکیل‌شده توسط آفریقای جنوبی در دیوان بین‌المللی دادگستری رادارند. ما نیز به‌عنوان ترکیه در این پرونده طرف خواهیم بود. بدین ترتیب اسرايیل به‌طور فزاینده‌ای در زمینه‌های دیپلماتیک و حقوقی منزوی خواهد شد. ما به سیاست خود برای انزوای اسرايیل در عرصه بین‌المللی و دفاع از آرمان عادلانه فلسطین ادامه خواهیم داد. تاکنون حدود 150 کشور فلسطین را بهرسمیت شناختند. ما فکر می‌کنیم این رقم حتی بیشتر خواهد شد. تمام جهان آرمان عادلانه فلسطین را می‌پذیرد. چاره‌ای جز راه‌حل دو دولتی وجود ندارد. از دیدگاه فیدان، درد و رنج فلسطینیان پدیده جدیدی نیست ولی از 7 اکتبر 2023 به سطح بی‌سابقه‌ای رسیده است. غزه به‌عنوان بزرگ‌ترین زندان روباز جهان شناخته می‌شد و اکنون به بزرگ‌ترین قبرستان روباز جهان تبدیل‌شده است. در حال حاضر هیچ مکان امنی در غزه وجود ندارد. تراژدی انسانی که در جلوی چشم جهانیان جریان دارد با حمله اسرايیل به رفح وخیم‌تر می‌شود. ترکیه از زمان حمله اسرايیل به غزه در اکتبر 2023 برای تضمین آتش‌بس، جلوگیری از گسترش جغرافیایی درگیری و ارسال بی‌وقفه کمک‌های بشردوستانه به نوار غزه تلاش کرده و مانند چین بر ضرورت تشکیل کشور مستقل فلسطین به پایتختی قدس شرقی بر اساس مرزهای 1967 در چارچوب راه‌حل دو دولتی تاکید کرده است.
توجه ترکیه به موضوع غزه بسیار مهم است، زیرا این موضوع می‌تواند فراتر از یک مساله منطقه‌ای به یک مشکل امنیتی جهانی تبدیل شود، بههمین دلیل در دستور کار قرار دادن وضعیت غزه و مساله اسرايیل و فلسطین از سوی ترکیه، توجه جامعه جهانی را به این سمت جلب خواهد نمود. وزیر خارجه اسرايیل در پاسخ به سخنان اردوغان مدعی شد فردی که باید به نسل‌کشی متهم شود، اردوغان است که شهروندان «کرد» را به قتل رسانده، قبرس شمالی را اشغال کرده و جرائمی علیه بشریت مرتکب می‌شود. وزارت خارجه ترکیه نیز با انتشار اطلاعیه‌ای، به سخان وزیر خارجه اسرايیل پاسخ داد و تاکید کرد لحن توهین‌آمیز و اتهامات بیاساس طرف اسرايیلی تلاشی بیهوده برای تغییر دستور کار مربوط به جنایاتی که اسرايیل علیه فلسطینی‌ها مرتکب می‌شود، است. اسرايیل از ماه اکتبر تاکنون نزدیک به 40 هزار فلسطینی را کشته و به یک اردوگاه چادری حمله کرده و ده‌ها فلسطینی بی‌گناه را به قتل رساند. هر کس که در این جنایات شریک باشد، در دادگاه بین‌المللی محاکمه خواهد شد. ترکیه برای تعیین جایگاه خود در موازنه جدید قدرت و تشخیص نحوه تاثیرگذاری این موازنه بر منافع خودش، به دیپلماسی خود سرعت بخشیده است. باید سفر فیدان وزیر خارجه ترکیه به چین را در این چارچوب ارزیابی کرد. در دوره وزارت فیدان، ظرفیت تمایل سیاست خارجی ترکیه به یک مسیر متفاوت مطرح است. فیدان که ريیس سابق «میت» بود، به‌خوبی بر کانال‌های پشت پرده حساس با بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی واقف است.