اهميت هنر فتانه وليدي در گفت‌وگو با ژيوار شيخ‌الاسلامي
سنت‌شكني كه آثارش هنوز تازگي دارد
سيمين سليماني
فتانه وليدي 3 مهرماه در ۷۱ سالگي در سنندج از دنيا رفت؛ پيكر اين خواننده كرد ۶ مهر پس از تشييع بر دوش زنان و همراه با نواي دف و ترانه «لاي لاي دلم لاي» با حضور مردم، در آرامستان بهشت محمدي سنندج خاكسپاري شد. فتانه وليدي نزد اساتيد موسيقي همچون حسن كامكار و پدرش محمدشريف وليدي، هنر موسيقي را آموخت. خبر درگذشت اين خواننده بازخوردهاي زيادي را به دنبال داشت. به اين مناسبت با ژيوار شيخ‌الاسلامي، خواننده و سرپرست گروه ژيوار، درباره جايگاه هنري و تاثير فتانه وليدي با او گفت‌وگو كرديم.
ابتدا از جايگاه هنري فتانه وليدي بگوييد.
استاد فتانه وليدي در زمان، مكان و موقعيتي كه بودند، در عرصه خوانندگي سنت‌شكني و ساختارشكني كردند؛ محدوديت براي آواز زنان پيش از اين هم بود، اما ايشان در راستاي گذر از اين محدوديت تلاش كردند؛ به هنرستان موسيقي رفتند، پدر بانو فتانه موزيسين بودند و جايگاه خاصي هم داشتند. خانم وليدي هم موسيقي كردي را به خوبي اجرا مي‌كردند و هم به موسيقي ايراني تسلط داشتند و تحريرهاي فوق‌العاده قشنگي مي‌زدند. هنرمندان كرد ايشان و هنرشان را به خوبي مي‌شناسند و البته تمام فعاليت‌هاي ايشان تا 21 سالگي ادامه يافت و بعد از آن ديگر نخواندند.
يعني تمام اين شهرت و صدايي كه ماندگار شد، مربوط به فعاليت‌هاي ايشان تا 21 سالگي‌شان است؟
بله، ديگر بعد از آن نخواندند...
چرا ديگر نخواندند؟
نمي‌دانم؛ صحبت‌هاي زيادي شده هر كس چيزي مي‌گويد. دقيقا مشخص نيست چرا نخواندند ولي كارهاي ايشان هنوز هم در شمار كارهايي است كه به ياد مانده و اگر آثار ايشان را الان هم بشنويم، تازگي دارند.
سال‌هاي زيادي از خلق آثار ايشان مي‌گذرد، حدود 5 دهه؛ اما خبر درگذشت ايشان ميان هنرمندان و مردم هنردوست بازخوردهاي زيادي داشت؛ ويژگي آثار خانم وليدي چه بود؟
من فكر مي‌كنم چند چيز در ماندگاري آثارشان مهم بود، در وهله اول كلام و آهنگسازي خوب كه البته اين به دوراني برمي‌گردد كه هميشه خواننده، آهنگساز و شاعر بايد كار را گروهي انجام مي‌دادند و هر كس در تخصص خود كار مي‌كرد و همين موضوع، آثار دوره‌هاي قبل را ماندگار كرده است. مثل حالا نبود كه هر خواننده‌اي خودش آهنگ بسازد و شعر بگويد يا برعكس. از طرفي جنس صداي ايشان خاص بود. ظرافت و زنانگي در صداي بانو فتانه، آوازهاي‌شان را بسيار دلنشين كرده؛ تمام اينها باعث ماندگاري و زيبايي كار خانم وليدي شده است.
براي شما كه خواننده كردزبان و مدرس آواز ايراني هستيد، ايشان چه جايگاهي دارند و چرا به نظرتان هنر خانم وليدي اهميت دارد؟
واقعيت اين است كه الگوي خوانندگي من خانم فتانه وليدي بوده؛ يعني من اول بار به شوق و ذوق ايشان خواندم. خود من در شمار نخستين كساني بودم كه در حوزه موسيقي و خوانندگي، هرگز فعاليتم را قطع نكردم و همواره در صحنه بودم. خانم فتانه وليدي و سپس ديگر بانوان آوازخوان الگوهاي من هستند. بايد بگويم كه من به عشق فتانه وليدي به آواز كردي روي آوردم و در همان ابتداي خوانندگي‌‌ام كارهاي خانم وليدي را بازخواني مي‌كردم.
با اين اوصاف اگر بخواهيد از ميان كارهاي خانم وليدي كه بازخواني هم از ايشان داشتيد، انتخاب كنيد، كدام كارها را دوست داريد؟
تمام آثار بانو فتانه وليدي زيبا هستند؛ ولي اثري دارند كه حكايت عاشقانه‌اي را از زبان يك زن مطرح مي‌كند، براي دل خويش لالايي مي‌خواند و خود را تسكين مي‌دهد: آوازي كه با آن فتانه وليدي با تمام وجودش عاشقي را فرياد مي‌زند و انگار شعرش معناي واقعي زندگي‌اش را تداعي مي‌كند، قطعه «لاي لاي دلم لاي له باغي سينه» است. اثر ديگري هم با عنوان «بهار و گلزار و عشق» دارند كه اين اثر هم فوق‌العاده زيبا و بسيار پراحساس خوانده شده است. تمام كارهاي ايشان سرزنده است، جان و حس دارد و من فكر مي‌كنم هر آوازي كه فتانه وليدي خوانده هيچ‌گاه قديمي نمي‌شود و تاريخ مصرف ندارد. ايشان با موسيقي بزرگ شدند، از اوايل ۷ سالگي در دهه ۴۰ خورشيدي؛ آواز خواندن را در راديو ملي آغاز كردند و تا ۲۱ سالگي در مجموع ۶۵ ترانه كردي و فارسي را در راديو كرمانشاه و سنندج ضبط كردند؛ دوست دارم اين را بگويم كه بانو فتانه وليدي از نظر من ماه بانوي موسيقي كردستان هستند كه مدت‌ها سكوت كرده و زندگي سختي داشتند؛ فتانه وليدي با درد و تنهايي از دنيا رفت؛ زني بود كه در ۲۱ سالگي و با وجود زيبايي و شهرتي كه داشت همه چيز برايش تبديل به سكوت شد و بسيار رنج كشيد. يادش جاودان و صدايش ماندگار خواهد ماند.