گروه اقتصادي
با گذشت يك نيمه از سال 1403، رشد شاخص توليد و فروش بنگاه‌هاي صنعتي بورسي همچنان در محدوده منفي قرار دارد. اگرچه در شهريورماه نسبت به مرداد ماه شاخص توليد افزايش داشته است، اما شاخص فروش همچنان در مسير كاهشي حركت كرده است.
مشكلات مربوط به تامين مواد اوليه و ارز، تامين نقدينگي و همچنين قطع برق صنايع از جمله عواملي هستند كه به كاهش توليد در بنگاه‌ها دامن زده و رشد منفي شاخص توليد اغلب رشته فعاليت‌هاي صنعتي را به دنبال داشته‌اند. از طرفي تقاضاي موثر بنگاه‌ها در شهريورماه بهتر نشده و شاخص فروش هم كاهشي بوده و حتي ميانگين سالانه شاخص قيمت فعاليت‌هاي صنعتي بورسي در شهريور ماه نسبت به ماه قبل بدون تغيير بوده و 24.6 درصد افزايش را نشان مي‌دهد.
نكته نااميدكننده اينكه در سه ماهه منتهي به شهريورماه رشد ميانگين متحرك سه ماهه شاخص توليد كاهش 3.8 درصدي داشته و همزمان شاخص فروش آن 2دهم درصد كاهش را نشان مي‌دهد.
«شاخص توليد صنعتي و معدني» و «شاخص فروش صنعتي و معدني» نشان‌دهنده وضعيت توليد و فروش در بخش صنعت و معدن اقتصاد است. رشد اين شاخص‌ها نشان‌دهنده تغييرات آنها طي زمان است. براي مثال رشد ماهانه و نقطه به نقطه «شاخص توليد صنعتي» نشان مي‌دهد كه ميزان توليد شركت‌هاي منتخب بورسي در حوزه «صنعت» به ترتيب چقدر نسبت به ماه گذشته و مدت زمان مشابه در سال گذشته تغيير كرده است. اهميت اين شاخص به روز، براي اقتصاد ايران كه تحولات زيادي دارد بيشتر خواهد بود، زيرا بازخورد شوك‌هاي وارده به اقتصاد ايران و واكنش‌هاي سياست‌گذاران بايد در تواتر كمتر از فصل مورد رصد قرار گيرد؛ اين در حالي است كه آمار رسمي بخش حقيقي به صورت فصلي و با تاخير ارايه مي‌شود. شاخص توليد، فروش و قيمت صنايع بورسي با استفاده از داده‌هاي ماهيانه شركت‌هاي صنعتي بورسي پذيرفته شده در بورس محاسبه مي‌شود. در تهيه اين شاخص‌ها از اطلاعات ماهيانه 316 شركت بورسي استفاده مي‌شود و علاوه بر اندازه‌گيري تغييرات ميزان توليد، فروش و قيمت در بخش صنعت، در محاسبات ملي نيز نقش مهمي ايفا مي‌كنند و برآوردي از تغييرات ماهيانه ارزش افزوده ايجاد شده را در صنايع مختلف و به دنبال آن در كل اقتصاد منعكس مي‌كنند. شاخص توليد صنعت را بانك مركزي و مركز آمار ايران با تواتر فصلي و همچنين شاخص قيمت صنعت به صورت فصلي را مركز آمار و ماهيانه را بانك مركزي منتشر مي‌كند، اما الزامي به انتشار شاخص فروش صنعت ندارند. از طرفي، اين آمار چندين ضعف اساسي دارد كه مهم‌ترين آن وقفه سه ماهه در انتشار داده‌ها و بعضا متوقف شدن انتشار آنها و نداشتن تواتر ماهيانه است.
شاخص‌هاي ماهيانه توليد، فروش و قيمت استخراج شده از اطلاعات عملكرد شركت‌هاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تا حد زيادي مي‌توانند با دقت مناسب و به صورت بهنگام تحولات بخش صنعت و معدن كشور را توضيح دهند و با توجه به بررسي‌هاي انجام شده و تطبيق دادن اين شاخص با شاخص توليد صنعتي بانك مركزي و مركز آمار ايران كه به صورت فصلي منتشر مي‌شود، مشخص شده اين شاخص به خوبي مي‌تواند در وقفه انتشار اين شاخص‌هاي رسمي، شاخص جايگزين مناسبي براي آن باشد. در اين مطالعه تغييرات شاخص‌هاي توليد، فروش و قيمت شركت‌هاي صنعتي و معدني پذيرفته شده در بورس و همچنين مهم‌ترين رشته فعاليت‌هاي آن در شهريور ماه امسال مورد بررسي قرار گرفته است.
نگاهي كلي به وضعيت بخش حقيقي اقتصاد
در شهريور سال 1403، شاخص توليد شركت‌هاي صنعتي بورسي نسبت به شهريور پارسال با كاهش 3.3 درصدي داشته اما در بازه يك ماهه 6.1 درصد با افزايش مواجه شده است . در شهريور ماه نسبت به ماه مشابه سال قبل، از بين 15رشته فعاليت صنعتي بورسي، 5رشته فعاليت افزايش در شاخص توليد و 10رشته فعاليت كاهش در شاخص توليد را تجربه كرده‌اند. دقيقا اين اتفاق در مرداد ماه امسال نيز رخ داده بود و اين موضوع نشان مي‌دهد كه تغييري در اين رشته فعاليت‌ها طي يك ماه ديده نشده است.
در بازه يك ساله (شهريور امسال نسبت به شهريور سال گذشته)، 6 رشته فعاليت افزايش در شاخص فروش و 9 رشته فعاليت كاهش در شاخص فروش را تجربه كرده‌اند. اين در حالي است كه در مرداد ماه، تعداد رشته فعاليت‌هايي كه افزايش در شاخص فروش داشتند 7 رشته فعاليت بود.
وضعيت نامساعد شركت‌هاي شيميايي
در ميان رشته فعاليت‌هاي بررسي شده در اين گزارش، وضعيت شركت‌هاي شيميايي به جز دارو بسيار نامساعد بوده است. شاخص توليد اين شركت‌ها نسبت به شهريور سال گذشته 4.5 درصد كاهش داشته. شاخص فروش آنها نيز در بازه يك ماهه (مرداد تا شهريور) 2.5 درصد افت كرده است.
شرايط عجيب در خودرو و قطعات
از اين گذشته، در رشته فعاليت خودرو و قطعات وابسته، شرايط عجيب و غريبي رخ داده است. شاخص فروش اين شركت‌ها در شهريور امسال نسبت به سال گذشته 7.4 درصد كاهش پيدا كرده و اين موضوع باعث شده تا شاخص فروش اين شركت‌ها نيز در بازه يك ساله نزديك به 16 درصد ريزش كند.
رشته فعاليت خودرو و قطعات وابسته در بازه نيمه اول امسال نسبت به نيمه اول سال گذشته كاهش شاخص توليد و فروش در رقم 12.3 درصد را به ثبت رسانده‌اند كه عدد بزرگي است و نشان از وضعيت وخيم خودروسازي‌ها و قطعه‌سازي‌هاي كشور دارد.
افت شاخص توليد و فروش دارو
فعاليت‌هاي شركت‌هاي بزرگ بورسي فعال در حوزه دارو نيز به مانند خودرو در شرايط وخيمي دنبال شده است. شاخص توليد و فروش اين شركت‌ها نسبت به ماه قبل در تمام زيربخش‌ها كاهش يافته است. مثلا شاخص توليد شربت و سوسپانسيون در بازه يك ساله، نزديك به 36 درصد كاهش پيدا كرده است. يا شاخص توليد قرص و كپسول كه در همين مدت زمان حدود 25 درصد افت كرده است. در شهريورماه سال 1403 شاخص توليد رشته فعاليت دارو برمبناي شركت‌هاي بورسي نسبت به ماه مشابه سال قبل كاهش 21.6 درصدي و نسبت به ماه قبل كاهش 10.2 درصدي داشته است. همچنين شاخص فروش آن نسبت به ماه مشابه سال قبل كاهش 23.4 درصدي و نسبت به ماه قبل كاهش 13.2 درصدي داشته است.