پيام عراقچي از عمان به امريكا
پيام‌رسان مسقط فعال مي‌شود؟
احسان پناه‌بر
شرايط ملتهب در منطقه ادامه دارد و تلاش‌هاي ديپلماتيك براي كاهش تنش از مجاري مختلف در حال پيگيري است. همزمان، تيم ديپلماسي ايران به سرپرستي عباس عراقچي، وزير امور خارجه ايران در ادامه تور ديپلماتيك خود، روز دوشنبه وارد مسقط پايتخت عمان شد تا با مقامات اين كشور ديدار و گفت‌وگو كند. در حاشيه اين ديدارها، عراقچي به خبرنگاران گفت مذاكرات غيرمستقيم با امريكا از طريق عمان متوقف شده زيرا تهران در بحبوحه جنگ‌ها و گسترش تنش‌هاي منطقه‌اي، «پايه‌اي براي آنها نمي‌بيند». عمان ميانجي و كانال ارتباطي رايزني‌هاي غيرمستقيم ايران و كشورهاي غربي به ويژه ايالات متحده است و نقش كليدي در مذاكرات غيرمستقيم هسته‌اي و همچنين مبادله زندانيان ميان دو طرف داشته است. عراقچي در مسقط افزود: تا زماني كه نتوانيم بر بحران كنوني غلبه كنيم، مبنايي براي اين گفت‌وگوها نمي‌بينيم و سپس بايد تصميم بگيريم كه دوباره كار را شروع كنيم يا خير. موضع‌گيري عراقچي در حالي است كه تهران در ماه ژوئن اعلام كرد به رغم اينكه ايران و ايالات متحده هيچ روابط ديپلماتيكي ندارند، از طريق عمان با امريكا در حال مذاكره است. پايگاه خبري امريكايي اكسيوس نيز مدعي شد مقامات ايران و ايالات متحده بارها در عمان «درباره چگونگي جلوگيري از گسترش حملات منطقه‌اي» گفت‌وگوهاي غيرمستقيم داشته‌اند.
عمان مدت‌هاست ميان ايران و ايالات متحده كه پس از انقلاب اسلامي در سال 1979 روابط خود را قطع كردند، ميانجيگري كرده است. عراقچي در مسقط با محمد عبدالسلام، يكي از مقامات ارشد انصارالله در يمن نيز ملاقات كرد. انصارالله در كنار حزب‌الله، حماس و ساير جنبش‌هاي مقاومت در منطقه، به عنوان بخشي از محور مقاومت عليه اشغالگري امريكا و اسراييل فعاليت دارد. حضور نظامي ايالات متحده در خاورميانه براي ايران و مقاومت به يك موضوع امنيتي تبديل شده است.بالاخص آنكه واشنگتن، متحد نزديك تل‌آويو، با حمايت‌هاي سياسي و نظامي خود، باعث شده اشغالگري اسراييل در منطقه گسترش يابد. رژيم اسراييل اخيرا ايران را به حمله تلافي‌جويانه عليه تاسيسات حساس در ايران تهديد كرده است. در همين حال، روزنامه واشنگتن‌پست به نقل از مقامات امريكايي مدعي شده تل‌آويو به واشنگتن اطلاع داده اسراييل قصد ندارد به تاسيسات هسته‌اي و ميادين نفتي ايران حمله كند. اين روزنامه جزيياتي از تماس چند روز پيش بنيامين نتانياهو، نخست وزير اسراييل با جو بايدن، رييس‌جمهور امريكا را منتشر كرد و مدعي شد «موضع نتانياهو در ارتباط با تصميم بايدن براي ارسال محموله پدافند «تاد» به اسراييل مربوط مي‌شود ».
عراقچي در سفر به مسقط با بدر البوسعيدي وزير امور خارجه عمان نيز ديدار كرد. هفته گذشته، عمان و ايران مانورهاي مشترك دريايي و زميني را با هدف افزايش آمادگي رزمي همسايگاني كه داراي مرز مشترك دريايي در امتداد خليج عمان هستند، برگزار كردند. اسماعيل بقايي سخنگوي وزارت امور خارجه ايران نيز در صفحه خود در شبكه اجتماعي ايكس نوشت عراقچي در ديدار با همتاي عماني خود درباره تحولات لبنان و غزه گفت‌وگو كرد و خواستار «پايان فوري» درگيري‌ها شد. وزارت امور خارجه عمان اعلام كرد كه دو مقام در مورد «بهره‌گيري از ديپلماسي به عنوان ابزاري ضروري براي حل و فصل اختلافات و منازعات » در منطقه توافق كردند.
وزير امور خارجه ايران در زمان حضور در عمان با همتاي چيني خود وانگ‌يي نيز تلفني گفت‌وگو داشت. عراقچي در اين تماس تلفني آنچه را كه مانع‌تراشي امريكا در برجام و در خصوص جنگ لبنان و غزه مي‌داند، «فاجعه » خواند. وزراي امور خارجه چين و ايران در اين گفت‌وگو آخرين تحولات غرب آسيا را مورد بررسي قرار دادند. وزير امور خارجه چين با اشاره به روابط ضروري و راهبردي چين و ايران، بر لزوم افزايش تلاش‌ها و ابتكارات ديپلماتيك با طرف‌هاي مختلف منطقه‌اي و بين‌المللي براي جلوگيري از تشديد تنش و ناامني در غرب آسيا تاكيد كرد.عراقچي نيز از تلاش‌هاي دولت چين براي توقف جنگ‌افروزي و جنايات رژيم صهيونيستي در غزه و لبنان استقبال كرد. سرپرست دستگاه ديپلماسي ايران انفعال شوراي امنيت سازمان ملل متحد به دليل رويكرد منفعلانه امريكا را فاجعه‌بار توصيف كرد. عراقچي همچنين نقش چين در كمك به حفظ صلح و امنيت منطقه را ستود. در اين گفت‌وگوي تلفني، روابط دوجانبه و ديدار روساي جمهور دو كشور در حاشيه اجلاس سران بريكس در كازان روسيه نيز مورد بحث و بررسي قرار گرفت. عراقچي قبل از ورود به عمان براي گفت‌وگو با مقامات عراقي در بغداد بود. هفته گذشته، او از قطر و عربستان سعودي نيز ديدار كرد. در اين ديدارها نيز مذاكرات عمدتا حول محور برقراري آتش‌بس در لبنان و غزه و يافتن راه‌هايي براي مهار درگيري جريان داشت. اين آخرين سفر از يك سلسله سفرهاي ديپلماتيك در منطقه پس از لفاظي‌هاي تلافي‌جويانه اسراييل عليه پاسخ موشكي ايران دو هفته پيش به سرزمين‌هاي اشغالي بود. ايران از زمان آغاز درگيري‌ها بارها امريكا را به كمك به اسراييل در ارتكاب نسل‌كشي و جنايات جنگي در غزه متهم كرده و حملات 7 اكتبر حماس عليه اسراييل را نقطه عطفي در تاريخ مبارزات مشروع مردم فلسطين در غزه توصيف كرده است. عراقچي در عمان در گفت‌وگو با خبرنگاران گفت: در سفر منطقه‌اي هيات ديپلماتيك ايران، پيامي به امريكا ارسال نشده است، اما مواضع روشن ايران به غرب منتقل شده است. عراقچي در پيامي به امريكا و كشورهاي اروپايي گفت: موضع ما كاملا روشن است و بارها تكرار كرده‌ايم كه خواهان جنگ و درگيري نيستيم، هرچند آمادگي كامل براي آن را داريم. او تاكيد كرد كه ديپلماسي بايد براي جلوگيري از وقوع جنگ با اسراييل كافي باشد.
وزير امور خارجه ايران همچنين افزود: منطقه در وضعيت هشدار قرار دارد و ممكن است در آستانه درگيري‌هاي گسترده باشد. عراقچي تصريح كرد ديپلماسي تنها راه پيشگيري و اجتناب از بحران‌هاي بزرگ است. سرپرست دستگاه ديپلماسي ايران از نقش مهم عمان در حل و فصل مسائل متعدد از طريق ميانجيگري قدرداني كرد. در دوران رياست مسعود پزشكيان، رييس‌جمهوري ايران، تهران تمايل خود را براي بازگشت به مذاكرات با امريكا براي احياي توافق هسته‌اي نشان داد؛ رايزني‌هايي كه هدفش عبور از تحريم‌ها است. از زماني كه دونالد ترامپ، رييس‌جمهور پيشين ايالات متحده، واشنگتن را در سال 2018 از اين توافق خارج كرد، غرب تهران را متهم به غني‌سازي اورانيوم تا آستانه گريز هسته‌اي كرده است. عراقچي گفت تصميمات آينده در مورد از سرگيري مذاكرات غيرمستقيم با امريكا «پس از ارزيابي بيشتر» اتخاذ خواهد شد. با توجه به تنش موجود در منطقه، چشم‌انداز گرم شدن احتمالي روابط ايران و غرب فعلا دور از ذهن به نظر مي‌رسد. اتحاديه اروپا روز دوشنبه تحريم‌هاي جديدي را عليه مقامات و برخي شخصيت‌هاي نظامي ايراني وضع كرد. اروپا مدعي است مقامات سياسي و نظامي تعريف شده در ليست ادعايي در انتقال موشك و پهپاد به روسيه براي استفاده در جنگ اوكراين دخيل بوده‌اند. اتهامي ادعايي كه ايران همواره آن را رد مي‌كند و خواستار مذاكره بر سر آن شده است.