درنگي بر اجراهاي يوكيو نيناگاوا، كارگردان ژاپني
اجراهايي از متون ژاپن تا شكسپير چخوف و بكت
حسن فرضي پور
در دوران معاصر و به خصوص در قرن بيست ويكم، هنرمندان تئاتر ژاپني، در نقاط گسست و پيوست بين فرهنگها كار كردهاند، آنها با عبور از مرزهاي متداول و با نوعي ديالكتيك بين دنياي سنتي و دوران جديد، كوشيدند بيان تئاتري جديدي را كشف كنند. در اين اكتشاف كه نوعي اختلاط و دورنگي مشخصه آن است، گفتوگوهاي ميانفرهنگي شكل ميگيرد كه در تاريخ تئاتر چيز تازهاي نيست. در بين هنرمندان نسل جديد ژاپن كه در پي احياي اين نگرش در تئاتر بودند، نيناگاوا يوكيو (2016- 1935) با پيگيري و توليد مجموعه آثار شكسپير هنرمند منحصر به فردي محسوب ميشود. اگرچه نيناگاوا يوكيو با مكبث (1987) شهرت جهاني كسب كرد اما او پيشتر در 1974 رومئو ژوليت را به روي صحنه برده بود. آنچه نيناگاوا را در بين هنرمندان تئاتر ژاپن يگانه ميكند پروژهاي طولاني و معتبر در مورد مجموعه شكسپير ساينوكوني است كه نمايشنامههاي شكسپير با نگرشي ژاپني توليد ميکردند. «مجموعه شكسپير ساينوكوني» پروژهاي است كه ميكوشد تمامي 37 نمايشنامه شكسپير را در تئاتر هنري سايتاما در شهر سايتاماي ژاپن اجرا نمايد. آثار نمايشي اين پروژه، كه توسط بنياد فرهنگي- هنري سايتاما حمايت گرديد توسط يوكيونيناگاوا به عنوان نخستين مدير هنري اين تئاتر، كارگرداني شد. در يك توافق ميان اعضای تصميمگير، در ابتداي اين مجموعه عنوان ميشود كه تمامي آثار در طول 13 سال اجرا ميشوند با مرگ نيناگاوا در 12 مي2016، كوتارو يوشيدا بازيگر و كارگردان به عنوان دومين مدير هنري براي كارگرداني آثار باقي مانده دعوت ميشود. قسمت نخست رومئو و ژوليت 21 ژانويه 1998 تا اول فوريه 1998 در سالن بزرگ به كارگرداني نيناگاوا اجرا گرديد. شب دوازدهم (1998؛ ريچارد سوم (1999)، شاه لير (1999)، روياي يك شب نيمه تابستان (2000)، توفان (2000)، داستان زمستاني (2000)، مكبث (2001) به عنوان قسمتهاي دوم تا هشتم به كارگرداني نيناگاوا اجرا شد. همسران شادويندزور (2001) به عنوان قسمت نهم اين مجموعه توسط هي ساشي كوگامي (1958 -) اجرا شد قسمت دهم رنج بيهوده عشق را هم سم واس كارگرداني كرد. مجددا قسمت يازدهم تا سيودوم مجموعه را خود نيناگاوا كارگرداني كرد كه شامل هملت (2001)، پريكلس (2003)، تيتوس آندرنيكوس (2004)، همانطور كه شما دوست داريد (2004)، كمدي اشتباهات (2006)، كوريولانوس (2007)، رنج بيهوده عشق (2007)، اتللو (2007)، شاه لير (2008)، هياهوي بسيار براي هيچ (2008)، داستان زمستاني (2009)، هنري ششم (2010)، رام كردن زن سركش (2010)، آنتوني و كلئوپاترا (2011)، سيمبلين (2012)، ترويلوس و كرسيدا (2012) هنريچهارم قسمت نخست (2013) تاجر ونيزي (2013)، رومئوژوليت (2014)، ژوليوس سزار (2014)، هملت (2015)، ريچارد دوم (2015)، دونجيبزاده ورونايي (2015)، قياس براي قياس (2016) توسط نيناگاوا كارگرداني شد از آنجايي كه نيناگاوا اولين كارگردان هنري در دوازده مه2016 در گذشت كوتارو يوشيدا بازيگر و كارگردان به عنوان دومين كارگردان هنري دعوت شد و از سري سيوسوم به بعد تا زمان اتمام سريال در خدمت پروژه بود. پس از قسمت سي وسوم، تيمون آتني (2017) تا سي وپنجم توسط كوتارو يوشيدا كارگرداني شد كه عبارت هستند از قسمت سي و چهارم، هنري پنجم (2019) و سي و پنجم، هنري هشتم(2020)
سي و ششمين شاه جان (2020) به دليل همهگيري ويروس كرونا لغو گرديد. قسمت سیوهفتم- خوش آن است كه پايانش خوش است (2021) .
يوكيو نيناگاوا (2016- 1935) كارگردان و بازيگر ژاپني استاد بازنشسته كالج هنر توهو گاكوئن و كالج جونيور دانشگاه توهو گاكوئن، مدير هنري پيله تئاتر بونكامورا، مدير هنري مجموعه شكسپير ساي نوكوني و شخصيت شايسته فرهنگي در هونماچي شهر كاواگوچي استان سايتاما متولد شد. يوكيو نيناگاوا آرزو داشت نقاش گردد در آزمون ورودي دانشكده هنرهاي زيبا دانشگاه هنر توكيو شركت نمود و موفق نگرديد. در همين دوران بهطور اتفاقي اجراي يونيفرم كوبه آبه را كه شركت تئاتر ژاپني به نام گكيدان سيهاي تهيه شده بود ديد و چنان شوكه شد كه مصمم شد به گكيدان سيهاي ملحق و بازيگر شود. در يك روند آهسته متوجه شد كه كارگرداني برايش مناسبتر است. به همين دليل يك شركت تئاتري تاسيس و كارگرداني كرد. نخستين اثر او به عنوان كارگردان در دوران اوج جنبش زيرزميني/ تئاتر كوچك صورت داد و خيلي زود هم محبوبيت پيدا كرد. اولين كارگرداني را در سال 1969 با اثري از كونيو شيميزو (2021- 1936) نمايشنامهنويس آغاز كرد كه با نمايشنامه امضاكننده شناخته شده بود. اما نمايشنامه «شينجو آفورورو» كه با استقبال زيادي روبهرو شد هر دو را مشهور كرد. نمايشنامهاي كه ميكوشيد تصوير جوانان را در تئاتر عرضه كند. نيناگاوا از نيمه دوم دهه 1970 بر تئاتر تجاري متمركز شد.
توليدات نيناگاوا علاوه بر نمايشنامههاي معاصر هنرمندان ژاپني همچون كونيو شيميزو، جورو كارا، هيساشي اينوئه، هيدكي نودا و ريو ايواماتسو تا آثار كلاسيك و مدرن غير ژاپني از جمله نمايشنامههاي يوناني و شكسپير، ويكتور هوگو، آنتوان چخوف و ساموئل بكت را نيز شامل ميشود.
يوكيو نيناگاوا به عنوان يكي از برجستهترين كارگردانهاي ژاپني بارها توسط نهاد و جشنوارههاي مختلف تحسين شده است. در سال 1987 نيناگاوا جايزه لارتس اوليويه را براي كارگرداني مدي ومكبث دريافت كرد. او همچنين از دانشگاه ادينبورگ در 1992 و دانشگاه هنر و طراحي جوشيبي در 2014. دكتراي افتخاري دريافت نمود. ويژگي آثار او در توانايي وي در جذب تماشاگر به دنياي تئاتر قرار دارد كه نيناگاوا ميكوشد با تصاوير بصري زنده ايجاد كند.