90روز اول برجام
وزارت خارجه در گزارش فصلي خود به مجلس
بر تامين خواسته‌هاي ايران و رفع تحريم‌هاي اوليه
تاكيد كرد
اين گزارش با تاييد برخي موانع به ويژه درباره
تحريم‌هاي غير هسته‌اي،دستاوردهاي اقتصادي
اجراي برجام راتشريح كرده‌است
گروه سياسي| گزارش اجراي برجام منتشر شد؛ آن هم قبل از بررسي در مجلس؛ اتفاقي كه سبحاني‌نيا، نايب‌رييس كميسيون امنيت ملي به «ايرنا» گفته كه «خلاف قانون است» و «نبايد جزييات گزارش پيش از طرح در كميسيون به بيرون درز مي‌كرد. » اما با وجود اين سخنان كار از كار گذشته بود و خبرگزاري فارس متن گزارش اجراي برجام را منتشر كرده بود؛ متني در چهار محور اصلي؛ تعهدات هسته‌اي ايران، پرونده ابعاد احتمالي نظامي (pmd)، رفع تحريم‌هاي مرتبط با هسته‌اي و نهايتا چالش‌ها و موانع پيش رو. نكته برجسته در محتواي اين گزارش آن است كه همين محتوا پيشتر بارها در سخنان مقامات وزارت خارجه و دولت يازدهم مورد تاكيد قرار گرفته بود و البته با واكنش منفي منتقدان و مخالفان برجام مواجه شده بود؛ چيزي كه باعث تقويت اين گمانه مي‌شود كه بررسي اين گزارش در كميسيون امنيت ملي هم با دور جديدي از چالش‌ها و انتقادات جدي هسته‌اي توسط منتقدان و مخالفان برجام مواجه شود. چيزي كه شايد شبيه وضعيت روزهاي بررسي برجام در كميسيون ويژه مجلس باشد. اين يعني آنكه مجلس نهم فعاليت خود را باروزهاي داغ هسته‌اي به پايان خواهد برد؛ روزهايي كه برخي چهره‌هاي طيف منتقد و مخالف برجام هم سعي مي‌كنند طي آن قدر آخرين روزهاي حضور خويش در بهارستان را بدانند. كميسيون امنيت قرار است بلافاصله بعد از پايان بررسي بودجه سال 95 كه احتمالا روز سه‌شنبه خواهد بود، بررسي گزارش اجراي برجام را آغاز كند؛ جايي كه آخرين خاطره از صف‌كشي دو طيف اصلي مجلس بر سر برجام ثبت خواهد شد.
تعهدات هسته‌اي برجام
تعهدات هسته‌اي برجام نخستين قسمت گزارش وزارت امور خارجه را تشكيل مي‌دهد. در اين بخش 7 سرفصل مهم درباره انجام اين تعهدات مورد بررسي قرار گرفته‌اند. اين همان جايي است كه منتقدان برجام آن را به عقب‌نشيني ايران در مقابل غرب تعبير مي‌كنند و البته در تفسيري تند و تيزتر قايل به اين هستند كه اين تعهدات باعث «نابودي» صنعت هسته‌اي كشور شده است. گزارش وزارت امور خارجه از اين بخش اما تفسيري كاملا متفاوت از اجراي اين تعهدات دارد و در مقدمه اين بخش آن را «محدوديت‌هاي موقت و اقدامات اطمينان‌ساز» خوانده است. گزارش وزارت امور خارجه «آخرين وضعيت» در هر يك از اين 7 بخش را شرح داده است.
چالش‌ها و موانع پيش رو
وزارت خارجه موانع اجراي درست برجام و البته نمايان شدن تاثير آن در داخل كشور را به چهار قسمت عمده تقسيم كرده است. اما در اين ميان دو قسمت بيش از ديگران برجسته شده‌اند. اين دو قسمت مربوط به جايي مي‌شوند كه وزارت خارجه به توضيح فضاي رواني ايجاد شده در امريكا و فضاي رواني حاكم بر اقتصاد ايران در راستاي اجراي برجام مي‌پردازد. اين وزارتخانه از يك سو در اين بخش به عدم رغبت بخشي از نظام حاكم آمريكا براي ادامه برجام اشاره مي‌كند و در قسمت بعدي توضيح مي‌دهد كه بدون داشتن فضايي امن به لحاظ رواني در داخل و فسادزدايي از اقتصاد نمي‌توان انتظار اقبال جدي از سرمايه‌گذاران در جهت استقبال از ورود به حوزه اقتصاد ايران داشت.
پرونده ابعاد احتمالي نظامي (PMD)
وزارت امور خارجه در گزارش خود به كميسيون امنيت ملي مجلس وضعيت مختومه شدن پرونده ابعاد احتمالي نظامي را توضيح داده است. در بند (ب) گزارش وزارت خارجه كه به همين موضوع اختصاص يافته، آمده است: «متعاقب تلاش و همكاري نزديك وزارت امور خارجه، وزارت اطلاعات و وزارت دفاع در اجراي موفق نقشه راه مورد توافق با آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در خصوص پرونده ابعاد احتمالي نظامي، شوراي حكام آژانس در بند 9 آخرين قطعنامه خود به تاريخ 15 دسامبر 2015 به صراحت برطرف شدن ملاحظات شوراي حكام در اين خصوص را اذعان و پرونده را مختومه اعلام نمود. » وزارت امور خارجه بر همين اساس اين پرونده را «پايان‌يافته» اعلام مي‌كند. وزارت خارجه البته در اين بخش كارآمدي خود را نيز به رخ كشيده و مي‌گويد: «بسته شدن پرونده بدون فراهم شدن دسترسي‌هاي مصرح در اسناد مذكور به بخش‌هاي نظامي و بدون مصاحبه با دانشمندان كشور صورت گرفت.» اين گزارش البته توضيحي قابل توجه درباره بازديد پرحاشيه سال گذشته يوكيا آمانو از سايت پارچين نيز ارايه كرده است. در مقدمه اين توضيح آمده كه اين بازديد «پس از كسب مجوز و صرفا به عنوان برنامه‌اي تشريفاتي» انجام شد. وزارت خارجه تاكيد كرده: «زمان ورود آقاي آمانو به سايت پارچين و خروج ايشان از سايت جمعا كمتر از 10 دقيقه به طول انجاميد و تنها يك سالن به مدت چهار دقيقه بازديد شد. نمونه‌برداري‌هاي مورد درخواست آژانس توسط متخصصين كشورمان و بدون حضور بازرسان آژانس انجام شد كه امر بديعي در روال كاري آژانس به شمار مي‌رود.»
رفع تحريم‌هاي مرتبط با هسته‌اي
براساس گزارش ياد شده رفع تحريم‌هاي مرتبط با هسته‌اي دو بعد دارد؛ اول برچيده شدن و از بين رفتن زيرساخت تمامي اين تحريم‌ها و دوم رفع تحريم‌ها در صحنه عمل. اما هركدام از اين بخش‌ها خود داراي قسمت‌هاي مجزايي هستند. وزارت خارجه در بخش اول موضوع امريكا و اتحاديه اروپا را به‌طور مجزا بررسي كرده و در بخش دوم به هفت سرفصل مهم مد نظر خود اشاره كرده است. اين فصل گزارش وزارت خارجه از اجراي برجام اما از آنجا مهم است كه بيشترين حملات طيف مخالفان برجام به دولت بعد از توافق هسته‌اي ناظر به همين بخش بوده.. با اين وجود در گزارش وزارت خارجه آمده كه در صورت عدم اجراي توافق ژنو در گام‌هاي اوليه مذاكرات، فروش نفت ايران «بر اساس روند اجراي مصوبات قبلي و نيز افزوده شدن تحريم‌هاي جديدي كه توسط كنگره امريكا در تابستان 92 به تصويب رسيده بود، اين ميزان ظرف كمتر از يك سال به صفر مي‌رسيد. «جداولي كه در ادامه مي‌آيند توضيح مي‌دهند كه گزارش وزارت خارجه در هر بخش چه محتوايي را به نمايندگان ارايه كرده است».